Πίσω από τον εύπεπτο τίτλο “η Κομισιόν απειλεί την Ελλάδα με έξοδο από το Σένγκεν” και όλα τα παράγωγά του, υπάρχει όχι και τόσο εύπεπτη αλήθεια: η Ελλάδα απειλεί την ζώνη Σένγκεν με παρατεταμένη δυσλειτουργία, αν συνεχίσει να μην επιτηρεί τα σύνορά της, με τον τρόπο που έχει συμφωνήσει με τους εταίρους της.

Ευρώ – τελεσίγραφο 3 μηνών στην Ελλάδα για τη Σένγκεν

“Μην προσπαθείτε να μετατρέψετε αυτή την κοινοτική διαδικασία σε ελληνοκεντρική”, έλεγε πηγή της Κομισιόν, απηχώντας τις δηλώσεις Ντομπρόβσκις. Στο κολέγιο των επιτρόπων όντως διαβάστηκε μια έκθεση αξιολόγησης για την τήρηση των ελληνικών υποχρεώσεων ως εξωτερικό σύνορο της ζώνης ελεύθερης κυκλοφορίας, αλλά η διαδικασία των άρθρων 19 και 26, που ρητά αναφέρει η Κομισιόν και στη βάση των οποίων θα αποφασίσει το Συμβούλιο τι θα πράξει, αφορά τους υφιστάμενους ελέγχους, που ήδη έχουν αποφασίσει συγκεκριμένα κράτη σε συγκεκριμένα σύνορα. Εκεί αρχίζουν οι παρανοήσεις. Καθώς αναπαράγεται η άποψη, ή η ερμηνεία πως η ΕΕ μιλάει για αναστολή της συνθήκης, κατάργηση ή αποπομπή, αυτό που πραγματικά συμβαίνει, είναι πως συγκεκριμένα κράτη μέλη αποκτούν πάτημα να κάνουν ό,τι ήδη κάνουν.

Αρχίζοντας από τα βασικά η συνθήκη Σένγκεν, είναι μια διεθνής σύμβαση με κανόνες. Ούτε η Ελλάδα μπορεί να άρει την υπογραφή που έχει κάποτε βάλει, ούτε τα άλλα κράτη- μέλη εφεύρουν κανόνες που δεν υπάρχουν - όσο και αν κάποια να το ήθελαν.

Η δε Ελλάδα δεν έχει χερσαία σύνορα στην ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας, παρά μόνο πτήσεις που φτάνουν εντός της (και πλοία προς την Ιταλία).

• Το αν η Ιταλία αποφασίσει να εισαγάγει συνοριακούς ελέγχους στα πλοία από την Ελλάδα είναι κάτι που μπορεί να πράξει αύριο, όπως και αν φερθεί η Ελλάδα σε σχέση με τις συστάσεις, όταν και αν της απευθυνθούν.

• Το να εισαγάγει η Ελλάδα συνοριακούς ελέγχους στις πτήσεις από την Ευρώπη, είναι ζήτημα αποκλειστικά της Ελλάδας.

• Το να εισαγάγει η Γερμανία ή το Βέλγιο ελέγχους στις αφίξεις από Ελλάδα και πάλι είναι ζήτημα της Γερμανίας ή του Βελγίου. Στο Βέλγιο πάμπολλες πτήσεις από την Ελλάδα φτάνουν στο τερματικό της ζώνης Σένγκεν, αλλά τους επιβάτες υποδέχονται αστυνομικοί που ζητάν στοιχεία ταυτότητας, τουλάχιστον από το 2004.

(Αξίζει να σημειώσουμε ότι ακόμα και εκτός ζώνης Σένγκεν οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να κυκλοφορούν με την επίδειξη ταυτότητας και όχι διαβατηρίου. Aυτό συμβαίνει για παράδειγμα και σήμερα στο εκτός Σένγκεν Ηνωμένο Βασίλειο.)

Ως εκ τούτου η απειλή είναι προς την εύρυθμη λειτουργία της ζώνης και όχι τη συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτή - τη στιγμή μάλιστα που κανείς δε μιλάει ή συζητάει γενικευμένους ελέγχους.

Σε αντίθεση μάλιστα με την κοινή πεποίθηση στην Ελλάδα, κανείς στην ΕΕ δεν επιχαίρει την ανύψωση συνόρων. Το κόστος είναι μεγάλο, η ζημιά στην οικονομία τεράστια και η πολιτική υπαναχώρηση από τους στόχους της Ένωσης ακόμη μεγαλύτερη.

Η δε Ελλάδα δεν καλείται γενικώς και αορίστως να κρατήσει όλους τους πρόσφυγες στο έδαφός της. Καλείται να τους καταγράφει στο μέγιστο βαθμό, να ελέγχει τα έγγραφά τους, να τα αντιπαραβάλει με τις βάσεις δεδομένων και να χτίσει τα hot spots με τη χωρητικότητα που η ίδια έχει δεσμευθεί. Αυτά τα στοιχεία είναι απαραίτητα για να προχωρήσει το πρόγραμμα μετεγκατάστασης των 160.000.

Η Ελλάδα οφείλει επίσης να επαναπροωθεί τους μη χρήζοντες διεθνούς προστασίας πίσω στην Τουρκία, όπως και κάνει. Αν όλη η βόρεια Αφρική αποφασίσει να πάει στη Σουηδία, η Ελλάδα δεν είναι ούτε λογικό, ούτε σωστό, ούτε απαραίτητο να την αφήσει. Και εδώ είναι η βασική ένσταση των Ευρωπαίων. Οι Ευρωπαίοι κατανοούν τις δυσκολίες, αλλά και η Ελλάδα πρέπει να αρχίσει να τηρεί τη δικής της έννομη τάξη πάνω απ’ όλα, που δεν προβλέπει ελεύθερη κυκλοφορία ως τα Σκόπια για άτομα που δεν έχουν κάνει αίτηση για άσυλο.

Η ΕΕ έχει αποφασίσει να δεχθεί συγκεκριμένο αριθμό μεταναστών, όχι όλους και όχι όπου θέλουν - με πηγές των εταίρων να λένε πως η φιλοξενία έχει και κανόνες. Σε αντίθεση πάλι με την κοινή αντίληψη, οι μετανάστες δεν είναι επιτρεπτό από τα κυρίαρχα κράτη που τους δέχονται να πάνε όπου θέλουν. Αυτό θα το αποφασίσει η Ένωση.

Πάντως η όποια εξέλιξη με τη Σένγκεν δεν αλλάζει σε τίποτα την κατάσταση με τους μετανάστες: σύνορα βρίσκουν στην Αυστρία και τη Σλοβενία, αυτό θα συνεχίσει να γίνεται. Σύνορα βρίσκουν και στα Σκόπια, αλλά και πάλι σύμφωνα με την κοινή πεποίθηση, η Frontex δεν πρόκειται να βοηθήσει τις αρχές της γείτονος να περιχαρακωθούν (κάτι που, κυρίαρχο κράτος είναι, αν θέλουν το αποφασίζουν).

Το ερώτημα βεβαίως πολλών παραμένει: θα αναγκαστεί τελικά η Ελλάδα να αποτελέσει το κολαστήριο εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών που θα διαμένουν σε γιγάντια “κέντρα φιλοξενίας” για αδιευκρίνιστα μεγάλο διάστημα; Αυτό είναι κάτι που η Ελλάδα θα πρέπει να επιλέξει αν θέλει να αποφύγει. Ήδη καταγράφονται 12.000 περιπτώσεις επιστροφών από την Ελλάδα στην Τουρκία, εκ των οποίων η Τουρκία αποδέχτηκε τις 6.000 και από αυτές πραγματοποιήθηκαν τελικά μόνο οι μισές. Αυτό συνέβη γιατί οι περισσότεροι από τους 9.000 που δεν επαναπροωθήθηκαν, “δραπέτευσαν” στο εσωτερικό της χώρας, ή δεν υπήρξε ταχεία ανταπόκριση των τουρκικών αρχών.

Προφανώς και η ΕΕ θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια να περάσει το πρόβλημα και τη διαχείρισή του στην Άγκυρα, μέχρι τότε όμως, η Ελλάδα έχει κάνει 4 - 5 βήματα για να σταματήσει την επικοινωνιακή της απομόνωση. Δυστυχώς πάλι για κάποιους, στις Βρυξέλλες και τις λοιπές πρωτεύουσες αρχίζει και επικρατεί η άποψη ότι η κυβέρνηση στην Αθήνα φέρεται έτσι για ιδεολογικούς λόγους.