Πέρασαν 100 ακριβώς χρόνια από τη ρώσικη επανάσταση, που άλλαξε -αν όχι τον κόσμο- τουλάχιστον τον τρόπο που «βλέπουν» οι άνθρωποι τον κόσμο και ο... πρώην κομσομόλος, ο πρώην σοβιετικός πολίτης, ο Λιθουανός σκηνοθέτης τολμά στη σκηνή του ΚΘΒΕ «ένα τέτοιο έργο που δεν επιχείρησε ποτέ κανείς...» (λόγια-απόσπασμα από το κείμενο της παράστασης).

«Να εξετάσουμε και να επανεξετάσουμε τα πιο όμορφα (και πιο σπάνια σήμερα) χαρακτηριστικά του ανθρώπου, τον ενθουσιασμό και την πίστη ότι μια καλύτερη κοινωνική οργάνωση του παράλογου σύγχρονου κόσμου μας είναι εφικτή» σημειώνει ο ίδιος στο πρόγραμμα της παράστασης, που έκανε πρεμιέρα στο Βασιλικό θέατρο το βραδυ της 25ης Οκτωβρίου, έναν αιώνα μετά, ίσως και... «πριν από την έλευση ενός άλλου, καλύτερου κόσμου» όπως «κλείνει» το μακροσκελές δικό του σημείωμα στο θεατρικό πρόγραμμα ο πρόεδρος του ΔΣ του ΚΘΒΕ, επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών Άρης Στυλιανού.

Σκηνή 1: Σκηνή άδεια. Φόντο: Ένα «μαύρο τετράγωνο». Όχι το εμβληματικό -το επιδεκτικό στις πλέον ετερόκλητες ερμηνείες έργο του Καζιμίρ Μαλέβιτς. Ένα «άλλο» σύγχρονο μαύρο τετράγωνο -«σπόρος όλων των δυνατοτήτων», έργο του σκηνογράφου της παράστασης, επίσης Λιθουανού Βιτάουτας Νάρμπουτας, πάνω στο οποίο στη διάρκεια της δίωρης απόλυτα εικαστικής παράστασης, μέλλεται να στηθούν με τη βοήθεια του φωτιστή Αλέκου Γιάνναρου δεκάδες σκηνές - «πίνακες», σκηνικά αόρατα με μόνο «υλικό» 10 ορατούς προβολείς επί σκηνής, μια πόρτα, μια καρέκλα, ένα τραπέζι... πολλές κόκκινες σημαίες και ...όπλα.

Ρωσο-γερμανικό μέτωπο... Μέσα Οκτωβρίου. Έντονο σφύριγμα και ύστερα ομοβροντία πυρών. Πεδίο μάχης. Ρώσοι στρατιώτες πέφτουν (με εντυπωσιακή κίνηση διδαγμένη από τον χορογράφο Έντι Λάμε) ψυχορραγούν, σφαδάζουν, πεθαίνουν... Ανάμεσά τους περπατά ο στρατιώτης Ιβάν Ιβανώφ...(τον υποδύεται ο εντυπωσιακής υποκριτικής εξέλιξης ηθοποιός Νικόλας Μαραγκόπουλος) ο μόνος ζωντανός (;) στρατιώτης, κορυφαίος του... χορού των στρατιωτών.

Στρατιώτης: Με ποιον μιλάς;

Ιβάν: Με τους επιγόνους... (στραμμένος στο κοινό -σα να μιλά στην...ιστορία. Σε όλες τις σκηνές οι ηθοποιοί μιλούν πάντα στραμμένοι στην πλατεία - στο κοινό - στους... επιγόνους).

Ο επιζών στρατιώτης θέλει να επιστρέψει στο χωριό του, ο αγκιτάτορας όμως τον πείθει με τα λόγια του Λένιν... («κι αυτή η λέξη "ενθουσιασμός", τι θα πει; -Προέρχεται από τους Έλληνες, είναι κάτι σαν... κάτι σαν τη χαρά, σαν χαρούμενη πίστη σε κάτι, μια τόσο δυνατή πίστη που γι αυτή θα έδινε κανείς και τη ζωή του...») κι ο Ιβάν εντάσσεται τελικά με «ενθουσιασμό» στους μπολσεβίκους, τα χειμερινά ανάκτορα καταλαμβάνονται... κι ο αγρότης -στρατιώτης συναντά τον Λένιν (τον υποδύεται ο διαχρονικός πλέον ρολίστας -πρωταγωνιστής επι 30ετία σχεδόν του ΚΘΒΕ, Αλέξανδρος Μούκανος). Ο Λένιν συναντά τον «πικρό» Μαξίμ Γκόργκι, τον «άλλο Λένιν», την αυτοκριτική του...

Στο θεατρικό έργο «Ο άνθρωπος με το όπλο» του σοβιετικού δημοσιογράφου λογοτέχνη Νικολάι Φιοντόροβιτς Πογκοντίν (γραμμένο για τα 20χρονα της ρωσικής επανάστασης - επί Στάλιν) ξεδιπλώνεται η ιστορία ενός στρατιώτη που κατα τύχη μπαίνει στη δίνη της ιστορίας, συναντά τον Λένιν, συνδιαλέγονται... Το σενάριο γυρίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ΄50 και σε ταινία.

Ο Πογκοντίν έλαβε το βραβείο Λένιν και ο Γκραουζίνις έστησε στις βάσεις του ανθρώπου με το όπλο το δικό του θεατρικό οικοδόμημα με υλικά τον... σοσιαλιστικό ρεαλισμό που βίωσε «στο... πετσί του» ως Σοβιετικός πολίτης, αλλά και την πείρα του καλλιτέχνη - διαχειριστή των ανθρωπίνων μετά και τις άκρως επιτυχημένες σκηνοθετικές αναγνώσεις του στην αρχαία τραγωδία, την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα...



Αναλυτικά η συνέντευξη του σκηνοθέτη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ

Ερ: Το γεγονός ότι δεν φέρετε τα ... «βαρίδια» του Έλληνα σκηνοθέτη, μάλλον σας βοήθησε στην ιδανική σκηνοθετική διαχείριση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Εδώ, στη... νεότερη τραγωδία της «ρώσικης επανάστασης», που επιχειρείτε, πώς διαχειριστήκατε τα... «βαρίδια» του πρώην σοβιετικού πολίτη;

Απ: Τα δικά μου βαρίδια ήταν η... νοσταλγία για τον ενθουσιασμό. Αυτό με οδήγησε να κάνω την παράσταση. Ναι, υπήρξα «κομσομόλος», όπως όλα τα παιδιά της γενιάς μου. Κανείς δε με ρώτησε... Όμως, πρόσφατα έγινα 50 χρονών. Και.. ιδεολογική πατρίδα είναι εκείνα, τα καλύτερά μου, χρόνια. Όμως, σήμερα, αμφιβάλλω για την αποτελεσματικότητα της πολιτικής. Είναι τελικά παράδοξο... Μια παράσταση για την «πίστη» (αυτό ήταν το πλαίσιο των φετινών παραστάσεων του ΚΘΒΕ, στο οποίο εντάχθηκε και η «ρωσική επανάσταση») έγινε μια παράσταση για τη νοσταλγία του ενθουσιασμού... Τα «βαρίδια» στην Ελλάδα είναι το ότι «πονάει» ακόμα και σήμερα το όνειρο της επανάστασης. Ο εμφύλιος δεν έχει τελειώσει... Δεν ήθελα -δεν ειχα σκοπό- να προσβάλω κανέναν χωρίς λόγο. Αυτό μ΄ έκανε να ψάξω παραπέρα, να σκεφτώ γι αυτό που κρύβεται πίσω, κάτω από τα κείμενα... Και υπ΄ αυτήν την έννοια... ναι, έγραψα και σκηνοθέτησα με όρους... τραγωδίας.

Ερ: Είπατε (στην πρόσφατη συνάντηση που διοργάνωσε το ΚΘΒΕ με θέμα «Αρχαίο δράμα και πολιτική») πως οι «φιλολογικές», άψογες γλωσσικά, μεταφράσεις ενέχουν τον κίνδυνο να «μετατραπεί το αρχαίο δράμα σε... ρεσιτάλ ποίησης, να μπει σε προθήκες μουσείου» και πως κάθε γενιά πρέπει να έχει τους δικούς της μεταφραστές. Είστε ο .. «μεταφραστής της γενιάς σας» στην τραγωδία της «ρωσικής επανάστασης»;

Απ: Είστε... γάτα. Δεν το σκέφτηκα έτσι, αλλά μάλλον έτσι έγινε. Ο άνθρωπος της νέας γενιάς που δεν ξέρει, πρέπει να μάθει. Δίνω τα βασικά ιστορικά βήματα. Το θέμα μου ήταν η νοσταλγία για την πίστη, για τον ενθουσιασμό... Κι αυτό είναι πάνω από την πολιτική. Είναι μεταφυσικό. Δεν ήταν πολιτική «κίνηση» και δράση... Για την πολιτική δράση υπάρχουν άλλοι τρόποι. Γιατί να ξοδέψεις τόση ενέργεια που χρειάζεται το θέατρο;

Ερ: Πώς αυτο-προσδιορίζεστε σήμερα πολιτικά;

Απ: Με ποιους όρους; Σε ποια γλώσσα; Σε ποια χώρα; Αμφιβάλλω για την αποτελεσματικότητα της πολιτικής πλέον. Η ιδεολογική μάχη δεν οδηγεί σήμερα πουθενά. Δημιουργήσαμε τις ιδεολογίες για να ελέγξουμε το χάος. Δεν ξέρω αν μ΄ αυτα τα εργαλεία (ιδεολογίες-κόμματα) προχωρούμε σε φωτεινό μέλλον. Ο κόσμος πλησιάζει στην αυτοκτονία. Και οι πίθηκοι χρησιμοποιούν τα ίδια εργαλεία που εξελίσσονται σε όργανα χειραγώγησης. Δεν λειτουργεί πια. Οι άνθρωποι πρέπει να βρουν πνευματικούς τρόπους για να οργανωθεί το χάος. Η πολιτική μάχη γίνεται οριζόντια σήμερα. Πρέπει να βρούμε vertical (κάθετους) τρόπους να ελέγξουμε το χάος...

Ερ: Θα κάνατε αυτή την παράσταση στη γενέθλιά σας Λιθουανία ή στη Μόσχα των σπουδών σας;

Απ: Βεβαίως, όχι. Δεν ξέρω αν θέλω να δουλέψω στη σημερινή Ρωσία... Όσο για την πατρίδα μου, Αμερική και Ευρώπη χρησιμοποιούν τη Λιθουανία σαν... κουρδιστό σκυλάκι που εκνευρίζει τη Μεγάλη Αρκούδα... Θα έλεγαν όλοι ότι κάνω... ρωσική προπαγάνδα. Είναι ένα ακρως επικίνδυνο θέμα.

Ερ: Πώς νοιώθετε ότι διαμορφώνεται η νέα παγκόσμια ιδεολογία; Ποια νέα επανάσταση θα μας σώσει; Ιδεολογική; Πολιτική; Οικονομική; Θρησκευτική;

Απ: Δεν διδάσκω στην παράσταση, μα δίνω την ευκαιρία στον άνθρωπο να σκεφθεί για την επανάσταση... Ο άνθρωπος πάντα ψάχνει το νόημα. Θα ήθελα να οργανωθεί η ζωή έτσι ωστε οι άνθρωποι να μπορούν να ζούν ευκολότερα, ώστε να σταματήσει η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Η ελπίδα του Χριστού είναι το ίδιο. Σκεφτείτε... Δεν υπάρχει ουσιαστικός αθεϊσμός. Αλλά ο παγκόσμιος καπιταλισμός θέλει να αποδείξει ότι δεν γίνεται αυτό... Ο καπιταλισμός φοβάται τον ενθουσιασμό, φοβάται την επανάσταση σαν τη γάτα το νερό, δεν το αντέχει..

Ερ: Λέγατε επίσης πως απεχθάνεστε τα βίντεο που χρησιμοποιούνται κατά κόρον ως... στοιχεία «εκ-μοντερνισμού» στο σύγχρονο θέατρο. Το εικαστικό στοιχείο όμως στις δικές σας, απόλυτα «χειροποίητες», παραστάσεις είναι κυρίαρχο...

Απ: Το θέατρο δεν είναι εικόνες. Αυτό αφορά τον κινηματογράφο. Ενέχει φόβο η καταφυγή στην ευκολία. Είναι σα να προσπαθείς να φας σούπα με... το πιρούνι. Σου ξεφεύγει όλη η ουσία. Το θέατρο πρέπει να ξυπνήσει τη φαντασία του θεατή. Αλλιώς είναι... digital ψυχή. Η ευγένεια του θεάτρου επιτυγχάνεται με τη χρήση αυθεντικών, απλών, στοιχείων. Το θέατρο είναι λόγος και φαντασία. Το βίντεο δίνει έτοιμη την απάντηση. Καταργεί τη φαντασία του θεατή να στήσει τη δική του παράσταση, μετά την παράσταση. Για σκεφτείτε πόσα πράγματα «είδατε» στη «ρώσικη επανάσταση» που πιθανόν να μην είχα δει εγώ, πόσα χρειάστηκε να συζητήσουμε, να συζητήσετε ήδη με τους φίλους σας. Έγω σκέφτομαι ήδη πως αυτό το έργο, αυτή η παράσταση, δεν έγιναν ποτέ... Ο Ιβάν πέθανε μαζί με τους άλλους στρατιώτες στην πρώτη σκηνή... Όλα είναι ένα όραμα του στρατιώτη Ιβάν, ένα σκηνοθετικό εύρημα... των επιγόνων που στήσαν με το δικό τους ενθουσιασμό τη δική τους επανάσταση στο θέατρο.