Η νέα χρονιά δεν ξεκινά με καλούς οιωνούς για την ευρωπαϊκή οικονομία.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει ήδη αναθεωρήσει προς τα κάτω την πρόβλεψή της για την ανάπτυξη το 2025 στην Ε.Ε., στο 1,1%, ενώ ακόμη πιο δυσοίωνες είναι οι εκτιμήσεις για την ευρωζώνη. Την ίδια στιγμή, με την αλλαγή ηγεσίας στον Λευκό Οίκο αναμένουμε να δούμε το πώς θα εφαρμοστεί στην πράξη -και με ποιες επιπτώσεις- το δόγμα «Πρώτα η Αμερική». Η ενδεχόμενη επιβολή δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα θα πλήξει σοβαρά τις ευρωπαϊκές εξαγωγές και κατ’ επέκταση την οικονομία της Ενωσης. Παράλληλα, είναι ορατό το ενδεχόμενο αποδυνάμωσης της διατλαντικής συνεργασίας σε κρίσιμους τομείς, όπως η άμυνα, σε μια περίοδο έντονης γεωπολιτικής αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή μας.
Το πρόβλημα της οικονομικής αποδυνάμωσης της Ευρώπης δεν είναι συγκυριακό, αλλά βαθιά δομικό. Το μερίδιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην παγκόσμια παραγωγή έχει συρρικνωθεί σχεδόν στο μισό τα τελευταία τριάντα χρόνια, ενώ η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της υποχωρεί σταθερά έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας. Είναι, επίσης, όλο και πιο έντονη και εμφανής η υστέρηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην καινοτομία και στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, ιδιαίτερα στην τεχνητή νοημοσύνη και στους μικροεπεξεργαστές.
Οι αιτίες της οπισθοχώρησης έχουν αναδειχθεί επανειλημμένα. Η Ευρώπη παραμένει κατακερματισμένη αγορά, αδύναμη να μετατρέψει το μέγεθός της σε κρίσιμη μάζα ανάπτυξης και κατ’ επέκταση σε πηγή οικονομικής ισχύος. Στην πραγματικότητα, λειτουργεί ως ένα σύνολο διαφορετικών εθνικών αγορών, κεφαλαιαγορών και νομοθετικών πλαισίων που αποθαρρύνουν τις επενδύσεις και περιορίζουν την καινοτομία. Παραμένει, επίσης, εξαρτημένη ενεργειακά και αμυντικά, γεγονός που την καθιστά όλο και πιο ευάλωτη στις διεθνείς αναταράξεις.
Σήμερα, είναι η τελευταία ίσως ευκαιρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης να αφυπνιστεί. Χρειάζεται τώρα να αντιδράσει συντονισμένα και αποφασιστικά για την κάλυψη του επενδυτικού κενού σε σχέση με τους ανταγωνιστές της: με έκδοση κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση μεγάλων επενδύσεων στη βιομηχανία και στις νέες τεχνολογίες, με ενοποίηση των αγορών κεφαλαίου, με ενίσχυση του ρυθμιστικού και χρηματοδοτικού περιβάλλοντος για τη νεοφυή επιχειρηματικότητα. Χρειάζεται να διαμορφώσει μια ενιαία αγορά, που θα επιτρέψει τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας συγκρίσιμων με τις αγορές των ΗΠΑ και της Κίνας, να οικοδομήσει μια πραγματική «Ενεργειακή Ενωση» για την ενίσχυση της ενεργειακής της αυτονομίας, αλλά και μια κοινή στρατηγική για την πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες.
Πρέπει, παράλληλα, να αποκτήσει και να χρηματοδοτήσει με ευρωπαϊκούς πόρους μια κοινή πολιτική άμυνας, η οποία θα θωρακίσει την ασφάλεια των πολιτών της, αλλά και το γεωπολιτικό της αποτύπωμα - που αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για μια ανθεκτική οικονομία. Οι εκθέσεις Ντράγκι και Λέτα δείχνουν με τις προτάσεις τους τον δρόμο για την υπέρβαση του σημερινού αδιεξόδου. Αυτό που απαιτείται είναι η πολιτική βούληση, ώστε οι κατευθύνσεις να μετατραπούν σε συγκεκριμένες αποφάσεις και μεταρρυθμίσεις.
Η επίτευξη των απαραίτητων συναινέσεων θα είναι δύσκολη, με βάση τα σημερινά πολιτικά δεδομένα. Ομως το διακύβευμα είναι τεράστιο. Αν η Ευρώπη δεν αλλάξει, ο κίνδυνος δεν θα αφορά μόνο τα εισοδήματα των πολιτών της, αλλά και την ίδια τη βιωσιμότητα και τα θεσμικά κεκτημένα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Είναι ώρα οι κυβερνήσεις να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Είναι ώρα οι επιχειρήσεις και οι πολίτες να ενώσουμε δυνάμεις και να απαιτήσουμε «περισσότερη Ευρώπη», για να διασφαλίσουμε το κοινό μας μέλλον.