Ανησυχητικά είναι τα ευρήματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών για το καταστροφικό πέρασμα της κακοκαιρίας «Daniel» και για τις αλυσιδωτές συνέπειες που μπορεί να έχουν σε όλη τη χώρα οι θεομηνίες αντίστοιχου μεγέθους.

Ο επίκουρος καθηγητής Ακραίων Φαινομένων και Φυσικών Καταστροφών του ΕΚΠΑ, Μιχάλης Διακάκης, δηλώνει ότι οι υποδομές της Αττικής δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε ακραία φαινόμενα όπως η καταιγίδα «Daniel» που έπληξε τη Θεσσαλία το 2023 ή η πλημμύρα στη Βαλένθια το 2024, ενώ ο πρύτανης και καθηγητής Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Φώτης Μάρης, αναφέρει τις περιοχές της Αθήνας που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

Την ίδια στιγμή, η Περιφέρεια Αττικής προχωρά σε στρατηγικά αντιπλημμυρικά έργα για την οχύρωση των ανατολικών και των δυτικών περιοχών, οι οποίες έχουν πληγεί σφοδρά στο παρελθόν από έντονες βροχοπτώσεις. Παράλληλα, οι μεγάλες πυρκαγιές του 2021 και του 2024 προκάλεσαν την αποψίλωση του εδάφους σε σημαντικό βαθμό, με αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό του πλημμυρικού κινδύνου.

Η Αττική χωροθετήθηκε κατά τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, με φτωχό σχεδιασμό και πολύ περιορισμένη μέριμνα για την αντιπλημμυρική προστασία. Σήμερα αποτελεί έναν πολύ πυκνό πολεοδομικό ιστό, ο οποίος «πνίγει» τα ρέματα, πιέζοντας τις οδούς ροής των υδάτων προς τη θάλασσα. Οπως αναφέρει ο Μ. Διακάκης, το υπάρχον πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας φαίνεται να μην μπορεί να ανταποκριθεί στο κλίμα του παρόντος και του μέλλοντος.

«Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν καταγραφεί καταιγίδες μέσης και υψηλής έντασης, όχι όμως ακραίες, που έχουν δημιουργήσει σοβαρά ζητήματα εντός και εκτός Λεκανοπεδίου. Το γεγονός αυτό δημιουργεί σημαντική ανησυχία για το πώς θα ανταποκριθεί το σύστημα στην περίπτωση ακραίων φαινομένων, όπως η καταιγίδα “Daniel”. Η διεθνής εμπειρία ενισχύει την άποψη αυτή. Επίσης, σοβαρό πρόβλημα για την Αττική αποτελεί η ύπαρξη πολλών και κρίσιμων υποδομών και η διασύνδεση μεταξύ τους. Η έρευνα του ΕΚΠΑ στην περιοχή της Θεσσαλίας δείχνει ότι μια αστοχία σε κάποιες από αυτές τις υποδομές είναι ικανή να μεταφερθεί με τη μορφή του ντόμινο (domino effect) σε άλλα δίκτυα ή υποδομές, δημιουργώντας σοβαρές περαιτέρω συνέπειες και κατάρρευση πολλαπλών συστημάτων», τονίζει ο επίκουρος καθηγητής. Αναφερόμενος στην έρευνα του ΕΚΠΑ, επισημαίνει ότι τα ευρήματα δείχνουν πως τέτοια γεγονότα μπορούν να προκαλέσουν «αλυσιδωτές αντιδράσεις», δηλαδή επιπτώσεις που εκδηλώνονται σε διαφορετικούς τομείς και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. «Αυτό βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς διαδίδονται οι συνέπειες τέτοιων φαινομένων και να είμαστε πιο προετοιμασμένοι για μελλοντικούς κινδύνους, ώστε να μειώσουμε τις επιπτώσεις τους».

Περιοχές υψηλού κινδύνου

Στις περιοχές υψηλού κινδύνου αναφέρεται ο Μ. Διακάκης, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «οι παραρεμάτιες περιοχές καταγράφουν τον υψηλότερο κίνδυνο, ο οποίος καθορίζεται κατά κύριο λόγο από το πού συμβαίνουν τα ακραία φαινόμενα. Σε μέσης και υψηλής ισχύος καταιγίδες κατά προτεραιότητα φαίνεται να κινδυνεύουν τα δυτικά, τα βορειοδυτικά και τα βορειοανατολικά προάστια, στους δήμους στους οποίους απορρέουν τα ρέματα των ορεινών όγκων της Πάρνηθας και της Πεντέλης, καθώς αναμένεται να δεχθούν ισχυρές πλημμυρικές παροχές από τους ορεινούς όγκους, οι οποίοι έχουν υποστεί εκτεταμένες πυρκαγιές την τελευταία δεκαετία. Η διαχείριση των όγκων του νερού αλλά και των φερτών υλικών είναι πιθανό να αναδειχθεί σε σημαντική πρόκληση σε αυτές τις θέσεις. Στην περίπτωση ακραίων καταιγίδων, όμως, αναμένεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα και οι κύριες οδοί του νερού στο Λεκανοπέδιο (Κηφισός, Ιλισός) που τα τελευταία χρόνια έχουν οριακά αποφύγει την υπερχείλιση».

Από την πλευρά του, ο Φ. Μάρης, τονίζει ότι «εστιάζοντας τώρα στα χειμαρρικά περιβάλλοντα που δημιουργούν τα ρέματα των ορεινών λεκανών γύρω από την Αθήνα, ιδιαίτερο χειμαρρικό δυναμικό εμφανίζουν τα ρέματα των δυτικών υπωρειών του Υμηττού, τα οποία επηρεάζουν την Ηλιούπολη, τη Γλυφάδα, καθώς επίσης και τα χειμαρρικά ρέματα του άνω ρου Κηφισού όπως και συνολικά».

Σύμφωνα με τον ίδιο, κατά διαστήματα προβλήματα δημιουργούνται και από τα ρέματα της Πικροδάφνης και του Ποδονίφτη. Επιπλέον στα ρέματα της ανατολικής Αττικής (ανατολικές υπώρειες Πεντέλης), τα οποία επηρεάζουν περιοχές όπως ο Μαραθώνας, απαιτούνται σημαντικά αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα. Η βελτίωση της ανθεκτικότητας του Λεκανοπεδίου έναντι των πλημμυρών είναι σημαντική προτεραιότητα.

Για τις συνέπειες που θα είχε στην Αττική μια θεομηνία επιπέδου «Daniel», ο Φ. Μάρης τονίζει ότι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η κατάσταση που θα δημιουργείτο θα ήταν πολύ χειρότερη από ό,τι στη Θεσσαλία. «Το πλημμυρικό πρόβλημα της πρωτεύουσας είναι υπαρκτό και σημαντικό, δεδομένου ότι υπάρχουν απαρχαιωμένες υποδομές και δίκτυα ομβρίων υδάτων μη επαρκούς διάστασης σε πολλές περιοχές της. Το πρόβλημα επιτείνεται σε περιβάλλον κλιματικής αλλαγής λόγω της αύξησης της ραγδαιότητας των φαινομένων βροχής. Επιπρόσθετα, η ανεξέλεγκτη δόμηση έχει δημιουργήσει σημαντικό περιορισμό των διαπερατών επιφανειών, που είναι απαραίτητες για τη διήθηση του νερού, ενώ η καταστροφή μέρους των δασών στα περιμετρικά του Λεκανοπεδίου όρη έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης», καταλήγει ο Φ. Μάρης.

Αντιπλημμυρικά έργα

Μάχη με τον χρόνο δίνει η Περιφέρεια Αττικής προκειμένου να μην παρουσιαστούν πλημμυρικά φαινόμενα στο Λεκανοπέδιο, προχωρώντας σε μια σειρά έργων για την αντιπλημμυρική θωράκιση της πόλης. Στο πλαίσιο αυτό, στη δυτική Αττική η Περιφέρεια έχει προχωρήσει στις εξής δράσεις:

• Βρίσκεται σε εξέλιξη ο εκτενής καθαρισμός όλων των ρεμάτων με προϋπολογισμό 8 εκατ. ευρώ.
• Βρίσκεται σε εξέλιξη ο καθαρισμός φρεατίων σε όλο το κεντρικό οδικό δίκτυο της δυτικής Αττικής, προϋπολογισμού 600.000 ευρώ.
• Εχει εξασφαλιστεί συνολική χρηματοδότηση 11,4 εκατ. ευρώ από διαφορετικά χρηματοδοτικά πρωτόκολλα για την εκπόνηση μελετών διευθέτησης, οριοθέτησης, εκτροπής και ανάσχεσης ομβρίων στις περιοχές της Κινέτας, της Νέας Περάμου, της Μάνδρας, των Βιλίων και των Μεγάρων.
• Η Περιφέρεια Αττικής συνδράμει στην αστυνόμευση των ρεμάτων της δυτικής Αττικής με 238.080 ευρώ.

Στην ανατολική Αττική υλοποιούνται ή βρίσκονται σε διαδικασία υλοποίησης τα παρακάτω:

• Εργα καθαρισμού και οριοθέτησης ρεμάτων, καθώς και παροχέτευσης ομβρίων, συνολικού ύψους 28 εκατ. ευρώ.
• Εκπονούνται μελέτες για αντιπλημμυρικά έργα, συνολικού προϋπολογισμού 4,7 εκατ. ευρώ.
• Βρίσκονται σε διαδικασία δημοπράτησης τα έργα θωράκισης του παλαιού οικισμού Αχαρνών, προϋπολογισμού 28 εκατ. ευρώ, καθώς και του δικτύου ομβρίων στο Πανόραμα Βούλας, ύψους 3,4 εκατ. ευρώ.
• Σε διαδικασία ωρίμανσης βρίσκονται έργα διευθέτησης ρεμάτων και κατασκευής αγωγών και συλλεκτήρων ομβρίων, με συνολικό προϋπολογισμό 22,3 εκατ. ευρώ.

Στις χωρικές Περιφέρειες Πειραιά και Νήσων, η Περιφέρεια Αττικής έχει προβεί στις εξής δράσεις:

• Βρίσκονται υπό κατασκευή δίκτυα ομβρίων στους δήμους Κερατσινίου-Δραπετσώνας και Περάματος, συνολικού προϋπολογισμού 11,6 εκατ. ευρώ.
• Πραγματοποιούνται τακτικοί εκτεταμένοι καθαρισμοί ρεμάτων σε όλα τα νησιά της Αττικής και σε όλους τους δήμους της Περιφερειακής Ενότητας Πειραιά, με συνολικό προϋπολογισμό 3 εκατ. ευρώ, καθώς και καθαρισμοί φρεατίων κατά μήκος του κεντρικού οδικού δικτύου των ίδιων περιοχών, ύψους 650.000 ευρώ.
• Βρίσκονται σε εξέλιξη μελέτες οριοθέτησης και διευθέτησης ρεμάτων, συνολικού προϋπολογισμού 2,1 εκατ. ευρώ.

«Δύσκολη και διαρκής μάχη»

Για μια δύσκολη μάχη που έχει αντίπαλό της την κλιματική κρίση κάνει λόγο αναφερόμενος στα αντιπλημμυρικά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Αττική ο περιφερειάρχης Αττικής, Νίκος Χαρδαλιάς. «Η αντιπλημμυρική θωράκιση της Αττικής είναι μια δύσκολη και διαρκής μάχη. Γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Αυτό που μπορώ να διαβεβαιώσω όμως είναι ότι με πλήρη συναίσθηση της ευθύνης μας απέναντι στους πολίτες και με στενή συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα και την πολιτεία προσπαθούμε, με όσους πόρους και μέσα έχουμε στη διάθεσή μας, να υπηρετούμε καθημερινώς και αδιαλείπτως τον στόχο μας: Να δίνουμε βιώσιμες και οριστικές λύσεις απέναντι στη δυστοπία της κλιματικής κρίσης, κάνοντας πράξη και στους 66 δήμους μας έργα που έμεναν για δεκαετίες εγκλωβισμένα στη γραφειοκρατία», σημειώνει.