Μια τετραετής διεπιστημονική μελέτη με επικεφαλής τον καθηγητή Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Χουάν ντε Λάρα, ρίχνει νέο φως σε ένα από τα πιο αρχαία μυστήρια, το πώς φωτιζόταν ο εμβληματικός ναός του Παρθενώνα στην Ακρόπολη κατά την αρχαία εποχή, από τους Αρχαίους Έλληνες,
Συνδυάζοντας αρχαιολογικά δεδομένα με προηγμένες τεχνολογίες τρισδιάστατης απεικόνισης και οπτικής φυσικής, ο καθηγητής ντε Λάρα κατάφερε να ανασυνθέσει με ακρίβεια το σύστημα φωτισμού του ναού, αποκαλύπτοντας τον εντυπωσιακό τρόπο με τον οποίο είχε σχεδιαστεί για να προκαλεί δέος και σεβασμό.
Η έρευνα, η οποία υποστηρίχθηκε από το University College London (UCL) και την Ένωση Τεχνών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Λονδίνου (LAHP), δημοσιεύτηκε πριν λίγες μέρες στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό The Annual of the British School at Athens. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι αρχιτέκτονες του Παρθενώνα και ο φημισμένος γλύπτης Φειδίας ενσωμάτωσαν στρατηγικά φυσικά και τεχνητά μέσα φωτισμού, όπως ειδικά τοποθετημένα ανοίγματα στην οροφή, εσωτερικές λεκάνες νερού, παράθυρα και την ανακλαστικότητα του εξαιρετικά γυαλισμένου μαρμάρου.
Το τρισδιάστατο ψηφιακό μοντέλο που δημιούργησε ο καθηγητής ντε Λάρα περιλαμβάνει ακόμη και το κολοσσιαίο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς, κατασκευασμένο το 438 π.Χ., με απόδοση ρεαλιστικών φυσικών ιδιοτήτων στα υλικά του για την ανάλυση της ανάκλασης φωτός. Υπολογίζοντας τη θέση του ήλιου σε διάφορες ώρες της ημέρας και περιόδους του έτους κατά τον 5ο αιώνα π.Χ., η μελέτη αποκάλυψε εντυπωσιακά στοιχεία.
Φως και δέος: Τα ξεχωριστά οπτικά φαινόμενα
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το εσωτερικό του ναού διατηρούνταν γενικά σε ημίφως, δημιουργώντας μια κατανυκτική ατμόσφαιρα. Ωστόσο, κατά τις εβδομάδες γύρω από τη μεγάλη εορτή των Παναθηναίων, που τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, συντελούνταν ένα εκπληκτικό φαινόμενο. Για αρκετά πρωινά, ο ανατέλλων ήλιος ευθυγραμμιζόταν τέλεια με την ανατολική είσοδο του ναού, ρίχνοντας μια κάθετη, εκθαμβωτική ακτίνα φωτός πάνω στα χρυσά ενδύματα της θεάς, δημιουργώντας ένα υπερθέαμα λάμψης και μεγαλείου.
«Φανταστείτε να εισέρχεστε στον Παρθενώνα—τα μάτια σας, ακόμη θολά από τον εκτυφλωτικό ήλιο του έξω κόσμου, να προσαρμόζονται αργά στο εσωτερικό ημίφως. Καθώς το φως του ήλιου διαπερνά το κατώφλι του ναού, χτυπά τα χρυσά ενδύματα της θεάς με μια κάθετη φωτεινή δέσμη. Αυτό ήταν το οπτικό θαύμα που στόχευαν να δημιουργήσουν οι αρχιτέκτονες και ο Φειδίας. Πρέπει να ήταν μαγικό», περιγράφει ο καθηγητής ντε Λάρα.
Ο ίδιος τονίζει τη σημασία της τεχνολογίας στην αρχαιολογική έρευνα: «Για να αξιοποιήσουμε πλήρως τα αρχαιολογικά ευρήματα, πρέπει να αγκαλιάζουμε την τεχνολογία και τα ψηφιακά εργαλεία ως ουσιώδεις συνεργάτες στην αναζήτηση και την ανακάλυψη».
Από την έρευνα στην εμπειρία
Ο Παρθενώνας, ο οποίος ανεγέρθηκε μεταξύ 447 και 432 π.Χ., θεωρείται το απόγειο της κλασικής αρχιτεκτονικής. Αν και παλαιότεροι μελετητές όπως ο Αντουάν-Χρυσόστομος Κουατρεμέρ ντε Κενσί και ο Τζέιμς Φέργκιουσον είχαν διατυπώσει θεωρίες για τον φωτισμό του ναού, η νέα μελέτη του καθηγητή ντε Λάρα προσφέρει απτά στοιχεία για την εξελιγμένη σύλληψη και τον κεντρικό ρόλο που διαδραμάτιζε το φως στη δημιουργία της αισθητικής και πνευματικής εμπειρίας του ναού.
Με στόχο τη διάδοση της έρευνας στο ευρύ κοινό, ο καθηγητής ντε Λάρα εργάζεται ήδη για τη δημιουργία μιας διαδραστικής εμπειρίας εικονικής πραγματικότητας (VR), που θα διατίθεται δωρεάν σε μουσεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οι επισκέπτες θα μπορούν να “εισέρχονται” εικονικά στον αρχαίο Παρθενώνα και να βιώνουν από κοντά το εντυπωσιακό φως που πλημμύριζε το άγαλμα της Αθηνάς.
Για όσους επιθυμούν να γνωρίσουν πιο αναλυτικά τα αποτελέσματα της μελέτης, η πλήρης τρισδιάστατη αναπαράσταση είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο https://parthenon3d.com.
