Η κλιματική κρίση και τα ακραία καιρικά φαινόμενα απειλούν όλο και περισσότερο τον πλανήτη και την ανθρωπότητα. Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που  πολλές φορές αγνοούμε είναι το πως μπορεί να επηρεάσει την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα αυτής της απειλής καταγράφηκε το 2024, όταν μία πέτρινη πυραμίδα στο Μεξικό υπέκυψε στις συνέπειες της ολοένα και πιο χαοτικής κλιματικής πραγματικότητας που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Συγκεκριμένα, τη νύχτα της 29ης Ιουλίου 2024, το μνημείο ύψους 15 μέτρων, στην πολιτεία Μιτσοακάν του Μεξικού, υπέστη σημαντική ζημιά λόγω συνεχών βροχοπτώσεων. Το νότιο τείχος της μίας πυραμίδας κατέρρευσε πλήρως, μετατρεπόμενο σε έναν τεράστιο σωρό από ερείπια.

Η συγκεκριμένη πυραμίδα αποτελούσε ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα μνημεία του πολιτισμού των Πουρεπέτσα (P’urhépecha). Βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο Ιουάτσιο (Ihuatzio), όπου υπάρχουν επίσης μία δεύτερη πυραμίδα, ένας πύργος, καθώς και μερικοί αρχαιολογικά σημαντικοί τάφοι.

Ο χώρος κατοικήθηκε για πρώτη φορά πριν από 1.100 χρόνια από ιθαγενείς που μιλούσαν τη γλώσσα Ναχουάτλ. Αργότερα, αποτέλεσε την πρωτεύουσα του λαού των Πουρεπέτσα, του μοναδικού λαού που οι Αζτέκοι δεν κατάφεραν ποτέ να κατακτήσουν. Ο πολιτισμός αυτός επιβιώνει ως σήμερα και οι απόγονοί τους αποτελούν τους αυτόχθονες πληθυσμούς στο κέντρο του Μιτσοακάν.

Ενώ η μία πυραμίδα υπέστη την κύρια κατάρρευση, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Μεξικού (INAH), τουλάχιστον έξι από τα «επίπεδα» της πυραμίδας που παραμένει όρθια παρουσιάζουν επίσης φθορές, συμπεριλαμβανομένων ζημιών στο εξωτερικό τείχος, στη βάση της και στο τοιχίο αντιστήριξης. Οι αρχές αποδίδουν το γεγονός στις ακραίες καιρικές συνθήκες που προηγήθηκαν της κατάρρευσης.

Η κατάρρευση του τείχους

Το καλοκαίρι του 2024 στο βόρειο ημισφαίριο σημειώθηκαν έντονες βροχές και καταιγίδες, που έπληξαν μεγάλο μέρος του Μεξικού. Οι έντονες αυτές βροχές ήρθαν μετά τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 30 ετών, κατά την οποία αρκετές λίμνες αποξηράθηκαν πλήρως.

Σύμφωνα με δήλωση του INAH: «Οι υψηλές θερμοκρασίες που είχαν καταγραφεί προηγουμένως στην περιοχή και η συνεπαγόμενη ξηρασία προκάλεσαν ρωγμές, οι οποίες ευνόησαν τη διείσδυση νερού στο εσωτερικό του προ-ισπανικού κτιρίου».

Από εκεί και πέρα, η κατάρρευση τμήματος του μνημείου ήταν σχεδόν αναπόφευκτη. Οι αρχές επικεντρώνονται πλέον στην αποκατάστασή του, προκειμένου να διασφαλιστεί η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του μεξικανικού λαού.

Η πολιτιστική κληρονομιά σε κίνδυνο – Μια πτυχή της κλιματικής κρίσης που πρέπει να έχουμε υπόψη μας

Η κλιματική αλλαγή, με τα αυξανόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αποτελεί πλέον σοβαρή απειλή για μνημεία και τοποθεσίες ανεκτίμητης πολιτιστικής αξίας παγκοσμίως.

Πρόσφατα, αρχαιολόγοι διαπίστωσαν ότι προϊστορικές βραχογραφίες στην Ωκεανία καταστρέφονται με επιταχυνόμενο ρυθμό λόγω της επιδείνωσης των κλιματικών συνθηκών. Επιπλέον, μελέτες για τα υλικά κατασκευής πολιτιστικών μνημείων σε Ευρώπη και Μεξικό δείχνουν πως η σημαντική αύξηση των βροχοπτώσεων θα προκαλέσει σοβαρές φθορές.

«Κακός οιωνός» για τους Πουρεπέτσα

Σύμφωνα με τον Tariakuiri Alvarez, μέλος της κοινότητας των Πουρεπέτσα, οι πρόγονοί του θα ερμήνευαν την κατάρρευση της πυραμίδας στο Ιουάτσιο ως έναν «πολύ κακό οιωνό». Σε ανάρτησή του στο Facebook, ο Alvarez σημείωσε ότι και στο παρελθόν, λίγο πριν την άφιξη των Ισπανών κατακτητών στην περιοχή, είχε συμβεί κάτι παρόμοιο, που ερμηνεύτηκε τότε ως ένδειξη της δυσαρέσκειας των θεών.