Ένα αρχαίο ευαγγέλιο, που αποκλείστηκε από τον επίσημο Κανόνα της Βίβλου, παρουσιάζει μια εντελώς διαφορετική εικόνα του Ιησού, προκαλώντας αντιδράσεις και έντονο προβληματισμό μεταξύ θεολόγων και πιστών.

Πρόκειται για το Ευαγγέλιο του Θωμά, ένα κείμενο που γράφτηκε πριν από περισσότερα από 1.600 χρόνια και περιλαμβάνει 114 ρήσεις του Ιησού. Σε αυτό, ο Ιησούς δεν παρουσιάζεται ως σωτήρας που πέθανε για τις αμαρτίες της ανθρωπότητας, αλλά ως δάσκαλος πνευματικής σοφίας, προβάλλοντας την αυτογνωσία και την εσωτερική αφύπνιση ως τον δρόμο προς τη «Βασιλεία του Θεού».

Αν και το ευαγγέλιο ανακαλύφθηκε στην Αίγυπτο το 1945, επανήλθε στο προσκήνιο μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, όπου δημιουργοί περιεχομένου όπως ο Nick Di Fabio ανέδειξαν αποσπάσματα που έχουν σοκάρει θεολόγους επί δεκαετίες.

«Η Βασιλεία είναι μέσα σας»

Κεντρικό μήνυμα του κειμένου είναι ότι η Βασιλεία του Θεού δεν βρίσκεται σε ναούς ή τελετουργίες, αλλά μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο:

«Εάν εκείνοι που σας καθοδηγούν πουν: “Η Βασιλεία είναι στον ουρανό”, τότε τα πουλιά θα σας προλάβουν. Αν πουν: “Είναι στη θάλασσα”, τότε τα ψάρια θα σας προλάβουν. Η Βασιλεία είναι μέσα σας και έξω από εσάς».

Αυτό το μήνυμα αντιστρατεύεται ευθέως τη θεμελιώδη δομή της Εκκλησίας, που βασίστηκε σε ιεραρχία, ιερείς και εξωτερικά σύμβολα πίστης.

Το ευαγγέλιο ανοίγει με τη φράση:

«Αυτές είναι οι μυστικές ρήσεις που είπε ο ζωντανός Ιησούς και τις έγραψε ο Δίδυμος Ιούδας Θωμάς»,
υποδηλώνοντας ότι συγγραφέας του είναι ο απόστολος Θωμάς — ο μαθητής που αμφέβαλε για την ανάσταση του Ιησού.

Η πνευματική αφύπνιση ως λύτρωση

Σε αντίθεση με τα τέσσερα κανονικά ευαγγέλια (Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς και Ιωάννης), το Ευαγγέλιο του Θωμά δεν περιλαμβάνει αφηγήσεις ή θαύματα, αλλά αποφθέγματα. Κάποια από αυτά περιλαμβάνουν:

• «Σχίσε ένα κομμάτι ξύλο, και Εγώ είμαι εκεί».
• «Όποιος ανακαλύψει την ερμηνεία αυτών των ρήσεων, δεν θα γευτεί τον θάνατο».

Οι μελετητές θεωρούν πως  οι ρήσεις αυτές υποδηλώνουν τη θέληση του συγγραφέα να δείξει ότι η θεϊκή παρουσία είναι πανταχού παρούσα και ότι ο σκοπός της πίστης δεν είναι η υπακοή σε κανόνες της εκκλησίας, αλλά η πνευματική φώτιση.

Κατά τον Di Fabio, τέτοιες δηλώσεις θεωρήθηκαν επικίνδυνες, καθώς θα μπορούσαν να «επιστρέψουν τη πνευματική δύναμη στους ανθρώπους» και όχι στους θεσμούς.

Ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα του 20ού αιώνα

Το Ευαγγέλιο του Θωμά βρέθηκε θαμμένο σε πήλινο αγγείο κοντά στο Ναγκ Χαμαντί στην Αίγυπτο, από έναν ντόπιο αγρότη, τον Muhammad al-Samman. Μαζί του ανακαλύφθηκε μια συλλογή από 13 αρχαία βιβλία, γραμμένα σε ελληνιστική κοπτική γλώσσα.

Ανάμεσα στα υπόλοιπα κείμενα βρίσκονταν:

• Το Ευαγγέλιο του Φιλίππου
• Το Ευαγγέλιο της Αλήθειας
• Το Απόκρυφο του Ιωάννη
• Η Αποκάλυψη του Παύλου

Κανένα από αυτά δεν εντάχθηκε στον επίσημο Κανόνα της Καινής Διαθήκης, κυρίως λόγω θεολογικών αποκλίσεων και αμφιβολιών ως προς τη συγγραφή και την αυθεντικότητά τους.

Πνευματική αθανασία μέσω γνώσης;

Η πρώτη ρήση του κειμένου αναφέρει:

«Όποιος ανακαλύψει την ερμηνεία αυτών των λόγων, δεν θα γευτεί θάνατο»,
υπονοώντας ότι η κατανόηση των «μυστικών» λόγων του Ιησού οδηγεί στην αιώνια ζωή, όχι μέσα από την πίστη, αλλά από τη γνώση.