Αθήνα και Αγκυρα έφτασαν στα πρόθυρα ανοιχτής κρίσης την περασμένη Δευτέρα, όταν τουρκικά πολεμικά εμφανίστηκαν στα διεθνή ύδατα πλησίον της Κάσου με σκοπό να εμποδίσουν το ιταλικό ερευνητικό σκάφος «Ievoli Relume» που πραγματοποιούσε εργασίες για λογαριασμό του ΑΔΜΗΕ και της εταιρείας του καλωδίου διασύνδεσης Κύπρου – Κρήτης Great Sea Interconnector για την πόντιση του υποβρυχίου καλωδίου. Τα τουρκικά πολεμικά έλεγαν στις επικοινωνίες τους με το ιταλικό πλοίο πως κινείται εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Μάλιστα, το ίδιο υποστήριζε και η παράνομη NAVTEX που εξέδωσε ο υδρογραφικός σταθμός της Αττάλειας, στην οποία γινόταν επίκληση στις συντεταγμένες του τουρκολιβυκού μνημονίου. Ομως, η πραγματικότητα είναι πως η περιοχή στην οποία πραγματοποιούσε έρευνες το «levoli Relume» βρίσκεται εντός της οριοθετημένης με την Αίγυπτο ελληνικής ΑΟΖ.

Οπως ήταν επόμενο, η συγκέντρωση τουρκικών πολεμικών στη περιοχή δεν έμεινε αναπάντητη και στη συνοδεία του ιταλικού ερευνητικού προστέθηκε αμέσως μια ελληνική φρεγάτα. Ταυτόχρονα, ωστόσο, ενεργοποιήθηκαν οι δίαυλοι επικοινωνίας που έχουν εγκατασταθεί στο πλαίσιο του ελληνοτουρκικού διαλόγου ανάμεσα σε Αθήνα και Αγκυρα ώστε να αποκλιμακωθεί η κρίση. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εξωτερικών, το πλοίο ολοκλήρωσε τις εργασίες του και επέστρεψε στο Ηράκλειο για αλλαγή πληρώματος και καύσιμα, ενώ και τα τουρκικά πολεμικά απομακρύνθηκαν από την περιοχή.

Παρά τη διευθέτηση της κρίσης, το περιστατικό είναι πολύ σοβαρό, ίσως το σοβαρότερο από το καλοκαίρι της κρίσης το 2020. Είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία αμφισβητεί τόσο απροκάλυπτα την οριοθέτηση της Ελλάδας με την Αίγυπτο και επίσης η πρώτη φορά που εξαπολύει μια επιθετική ενέργεια κατά της χώρας μας με επιχείρημα το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Το οι Τούρκοι ήθελαν σε κάθε περίπτωση να βάλουν το τουρκολιβυκό μνημόνιο στην ατζέντα το κατέστησε σαφές και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν με δηλώσεις του την περασμένη Τετάρτη. Απαντώντας σε ερώτηση αν θα επανεξεταστεί το μνημόνιο που υπέγραψαν η Λιβύη και η Τουρκία το 2019, ο Φιντάν δήλωσε ότι «εμείς με τη Λιβύη, όπως ξέρετε, έχουμε διευθετήσει αυτό το ζήτημα μεταξύ μας. Αυτό ενδεχομένως να έχει προκαλέσει προβλήματα σε άλλες χώρες, αλλά αυτό δεν είναι δικό μας πρόβλημα».

Στον Φιντάν απάντησε εμμέσως πλην σαφώς ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης με συνέντευξή του την Πέμπτη στον Real FM. Αφού ξεκαθάρισε ότι στο περιστατικό στην Κάσο δεν υπήρξε καμία απολύτως υποχώρηση από την Ελλάδα, εξήγησε ότι η Τουρκία «θεωρεί ότι έχει κυριαρχικά δικαιώματα στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου επί τη βάσει του τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο είναι άκυρο και ανυπόστατο νομικά. Δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, πλην όμως η ίδια η Τουρκία θεωρεί ότι αποτελεί τη βάση της πολιτικής της. Αρα, εξ αυτού του λόγου θεωρεί ότι έλκει δικαιώματα και θέλησε να δώσει το μήνυμα ότι στο πεδίο αυτό δεν μπορούν να γίνονται οι οποιεσδήποτε έρευνες από την πλευρά της Ελλάδας και της Κύπρου. Σε αυτό εμείς είμαστε ανυποχώρητοι. Δηλώσαμε ότι οι έρευνες θα συνεχιστούν και θα ολοκληρωθούν. Και αυτό ακριβώς συνέβη», υπογράμμισε ο υπουργός.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το περιστατικό στην Κάσο έδειξε ότι η πρόθεση των Τούρκων είναι να βάλουν στην ατζέντα του Σεπτεμβρίου το τουρκολιβυκό μνημόνιο, κάτι που υπονομεύει εξαρχής τον ελληνοτουρκικό διάλογο. Οπως τον υπονομεύουν και οι δηλώσεις του Ερντογάν για τη Θράκη, χαρακτηρίζοντας για μία ακόμα φορά τουρκική τη μειονότητα και προσθέτοντας προκλητικά πως η Τουρκία παρακολουθεί τις ενέργειες της Ελλάδας.

Οπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές, πέρα από τον σχεδιασμό της Τουρκίας ενόψει του Σεπτεμβρίου, υπάρχει και ένας ακόμα λόγος για το επεισόδιο που έστησαν οι Τούρκοι στην Κάσο και αυτός είναι το ίδιο το καλώδιο διασύνδεσης ανάμεσα σε Κύπρο και Κρήτη. Η γεωπολιτική σκοπιμότητα επιβάλλει στην Τουρκία να εμποδίσει το έργο με όποιον τρόπο μπορεί, επειδή το καλώδιο θα συνδέσει την Κύπρο με το ευρωπαϊκό ηλεκτρικό δίκτυο, θα άρει την ενεργειακή της απομόνωση και θα την καταστήσει πολύ λιγότερο ευάλωτη σε περίπτωση ενός μπλακ άουτ. Η Τουρκία, η οποία παγίως θέλει να ασκεί έλεγχο σε ό,τι συμβαίνει στην Κύπρο, σχεδιάζει να συνδέσει το ηλεκτρικό της δίκτυο με εκείνο των κατεχομένων, κάτι που δεν είναι δύσκολο, γιατί η Κύπρος απέχει μόνο 70 χιλιόμετρα από τις τουρκικές ακτές. Η Αγκυρα θέλει να είναι ο μοναδικός διασυνδεδεμένος προμηθευτής ρεύματος στη Μεγαλόνησο, ώστε να μπορεί να εκβιάσει την Κυπριακή Δημοκρατία στην περίπτωση που αυτή βρεθεί σε ανάγκη, όπως βρέθηκε για παράδειγμα το 2011, με την έκρηξη στο Μαρί.

Γιατί ο Ερντογάν ταράζει πάλι τα ήρεμα νερά

Τι επιδιώκει ο Τούρκος Πρόεδρος με τις εμπρηστικές δηλώσεις για Κύπρο – Θράκη και με το επεισόδιο στην Κάσο. Γράφουν στην «R» οι Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, Αθανάσιος Δρούγος και Σάββας Καλεντερίδης

Επειτα από μια πολύ σύντομη περίοδο σχετικής ηρεμίας στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας, οι εντάσεις έρχονται ξανά στο προσκήνιο, με τις προκλήσεις από τη γειτονική μας χώρα να κλιμακώνονται. Οι Αθανάσιος Δρούγος, Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος και Σάββας Καλεντερίδης αναλύουν στη Realnews τη ρητορική και τις κινήσεις του Προέδρου Ερντογάν, ιδιαίτερα με αφορμή τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ενώ προβλέπουν ότι η ένταση στις διμερείς σχέσεις θα συνεχιστεί, παρά τις διπλωματικές προσπάθειες για επίλυση των διαφορών μέσω διαλόγου.

Ο παλιός και κακός εαυτός της γειτονικής χώρας αναδύθηκε στην επιφάνεια

Χωρίς αμφιβολία -και παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης- οι τελευταίες ημέρες απέδειξαν τη δύσκολη κατάσταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις στο ψευδοκράτος, η προκλητική στοχοποίηση Ελλήνων υπουργών και η επιχειρησιακού τύπου αντίδραση της Αγκυρας στην Κάσο μάς θύμισαν ότι η Τουρκία παραμένει αμετακίνητη στις βασικές αξιώσεις της. Ο παλιός και κακός εαυτός της γειτονικής χώρας αναδύθηκε πάλι στην επιφάνεια, επιβεβαιώνοντας ότι μια ουσιαστική προσέγγιση των δύο χωρών παρακωλύεται από τις πάγιες μαξιμαλιστικές επιδιώξεις της Τουρκίας, οι οποίες περιλαμβάνουν ζητήματα κυριαρχίας, κυριαρχικών δικαιωμάτων και μια απόλυτα άκαμπτη στάση στο Κυπριακό.

Η επέτειος των 50 χρόνων από την εισβολή των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων στην Κύπρο και η απόφαση της Τουρκίας να «γιορτάσει» το γεγονός με υπέρμετρη μεγαλοπρέπεια αποτέλεσαν μια μεγάλη πρόκληση για την Αθήνα. Η παρουσία του Ελληνα πρωθυπουργού στις εκδηλώσεις μνήμης της Κυπριακής Δημοκρατίας λειτούργησε ως αντίβαρο.

Για μία ολόκληρη ημέρα, όμως, υπήρχε η αίσθηση ότι το Κυπριακό ζήτημα θα ήταν ο παράγοντας που θα διατάρασσε την ηρεμία στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο, προκαλώντας κρίση στις σχέσεις των τριών χωρών. Η ψυχραιμία που επέδειξαν η Αθήνα και η Λευκωσία αφόπλισαν την Τουρκία από το να δυναμιτίσει την κατάσταση και να κατηγορήσει την ελληνική πλευρά για ανακολουθία.

Ακολούθως, τουρκικά πολεμικά πλοία εμφανίστηκαν σε διεθνή ύδατα κοντά στην Κάσο και στην Κάρπαθο, παρακολουθώντας ιταλικό πλοίο που πραγματοποιούσε έρευνες με άδεια από τις ελληνικές Αρχές, στο πλαίσιο της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Ελλάδας με την Κύπρο. Οι αξιώσεις της Αγκυρας σχετικά με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, σύμφωνα με το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», καθώς και η υπεράσπιση του τουρκολιβυκού μνημονίου, παραμένουν ανυποχώρητες.

Παρά το δυσμενές περιβάλλον που διαμορφώθηκε, η διπλωματία της ανοιχτής επικοινωνίας για την αποφυγή της έντασης λειτούργησε. Το ιταλικό σκάφος «Ievoli Relume» ολοκλήρωσε τις έρευνες για λογαριασμό των κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου, και η Τουρκία ευχαρίστησε τις ελληνικές Αρχές για την υποτιθέμενη συνεργασία, απευθυνόμενη προφανώς στην εσωτερική της κοινή γνώμη, η οποία δεν θα χαιρόταν για την ολοκλήρωση ερευνών σε υποτιθέμενη τουρκική υφαλοκρηπίδα από σκάφος αδειοδοτημένο από την Αθήνα και στο πλαίσιο NAVTEX της Ελλάδας. Τα προσχήματα διατηρήθηκαν και για τις δύο πλευρές, αλλά μέχρι πότε;

Η προσήλωση της Αγκυρας σε ακραίες θέσεις οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η στασιμότητα είναι το πλέον αισιόδοξο σενάριο με βάση τα ισχύοντα δεδομένα. Ακόμα και αν ενεργοποιηθεί κάποιου είδους διάλογος για το Κυπριακό με τη συμμετοχή της Τουρκίας ή συνεχιστούν οι προσπάθειες προσέγγισης Ελλάδας – Τουρκίας από διπλωμάτες των δύο χωρών, η Τουρκία δεν δείχνει καμία διάθεση για ουσιαστική αλλαγή της πολιτικής της. Είναι λοιπόν θέμα χρόνου η επιστροφή στην ένταση από ένα τυχαίο ή μη γεγονός, αφού αυτό υπενθυμίζει και εξυπηρετεί τις πάγιες θέσεις της Αγκυρας.

Διατηρεί την ατζέντα του και την υπενθυμίζει

Με εμπρηστική ρητορική και με βασικές λεκτικές αιχμές, επικεντρωμένες στη συμπλήρωση 50 χρόνων από την εισβολή και κατοχή του Αττίλα στην Κύπρο, καθώς και στην περίπτωση των ανθρωπίνων, θρησκευτικών, μειονοτικών και εκπαιδευτικών δικαιωμάτων των μουσουλμάνων κατοίκων (Τούρκων κατά τον Ερντογάν) στη δυτική Θράκη, επανήλθε τις τελευταίες ημέρες ύστερα από αρκετούς μήνες στο προσκήνιο ο Τούρκος Πρόεδρος.

Αναφορικά με τη δυτική Θράκη -πέραν των γνωστών και ανά τακτά χρονικά διαστήματα λεχθέντων «παραπόνων» και χιλιοειπωμένων αστήρικτων κατηγοριών προς τη χώρα μας- έκανε για άλλη μία φορά ειδική μνεία στον κάποτε διατελέσαντα και βουλευτή της μειονότητας γιατρό Αχμέτ Σαδίκ, που έχασε τη ζωή του σε αυτοκινητικό δυστύχημα πριν από 29 χρόνια. Ο Ερντογάν -ειδικά όταν απευθύνεται στην κυβερνητική πλειοψηφία του AKP- ενισχύει ακόμα πιο πολύ τις αναφορές του σε συγκεκριμένα μεγαλοϊδεατικά και ιστορικά γεγονότα, όπως στην ιστορική μάχη του Μαντζικέρτ/Μαλατζκίρτ το 1071 μ.Χ. των σελτζούκων Τούρκων επί των βυζαντινών ή την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1453 ή των βίαιων γεγονότων των Χριστουγέννων του 1963 στην Κύπρο ή και πιο πρόσφατα την περίπτωση της τεμενοποίησης (προ τεσσάρων χρόνων) της Αγίας Σοφίας. Στο ίδιο μήκος κύματος των προκλήσεων κινούνται ο υπερεθνικιστής Μπαχτσελί και ο γραμματέας του AKP Ομέρ Τσελίκ.

Η ρευστή, χαοτική και ανεξέλεγκτη παγκόσμια και περιφερειακή κατάσταση επαναφέρει, επηρεάζει και ενδυναμώνει τις εκρηκτικές αναφορές του Ερντογάν, που αναζητεί κάποιες διεξόδους για τα ζητήματα της χώρας του και στοχεύει σε Ελλάδα, Κύπρο, Ιράκ/ Κούρδους και ασφαλώς στα υπό έντονη δοκιμασία παλαιστινιακά εδάφη. Επιπρόσθετα -επειδή τα σχέδια της Αγκυρας, μισό αιώνα μετά την εισβολή στην Κύπρο, δεν έχουν τύχει κάποιας έστω οριακής αποδοχής και αναγνώρισης (σε συνδυασμό με τον κατοχικό ηγέτη Ερσίν Τατάρ)- οξύνει τις καταστάσεις, προσπαθώντας να νομιμοποιήσει την κατεχόμενη βόρεια Κύπρο, ενώ εκμεταλλεύεται και τον σχετικά πρόσφατα συσταθέντα οργανισμό των τουρκογενών κρατών (Αζερμπαϊτζάν Κιργιζία, Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, με καθεστώς παρατηρητή την Ουγγαρία του αυταρχικού Ορμπαν).

Αν χρονικά λάβουμε υπ' όψιν ότι -παρά την κάθετη πτώση της διμερούς αεροναυτικής έντασης στο πεδίο- ο Ερντογάν μάς υπενθυμίζει την προκλητική ατζέντα της «Γαλάζιας Πατρίδας», του τουρκολιβυκού μνημονίου, των αμφισβητήσεων των θαλάσσιων πάρκων, αλλά και των πολύ πρόσφατων κινήσεων των τουρκικών πολεμικών πλοίων στο χώρο Κάσου – Καρπάθου, οι μέχρι τώρα διμερείς επαφές σε υπουργικό επίπεδο δεν έχουν αποδώσει πολλά. Κρίσιμη θεωρείται η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στα τέλη Σεπτεμβρίου (στο περιθώριο της ετήσιας 79ης Γενικής Συνέλευ- σης του ΟΗΕ). Ο υπογράφων δεν αποκλείει από εκεί και πέρα μια σχετική χειροτέρευση στις διμερείς σχέσεις που θα είναι συνάρτηση και επερχόμενων σοβαρών παγκόσμιων και περιφερειακών εκκρεμοτήτων.

Προς το παρόν, οι όποιες προκλήσεις θα παραμείνουν λεκτικές και υπενθυμιστικές, ενώ στο Κυπριακό δεν υπάρχουν περιθώρια για επίλυσή του (με τα ισχύοντα προκλητικά δεδομένα της κατοχικής ηγεσίας). Πάντως, χρονικά, ας λάβουμε υπ' όψιν ότι από την 1η Ιανουαρίου του 2025 η Ελλάδα θα είναι μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για δύο χρόνια. Φυσικά, δεν μπορεί να επιβάλλει τις απόψεις της, αλλά, σε συνδυασμό με τη συνεργασία Κύπρου – Ε.Ε., θα επιδιώκει οριακές προσπάθειες διατήρησης του θέματος στην επικαιρότητα. Το Κυπριακό δεν πρέπει νλησμονείται ως θέμα εισβολής και κατοχής.

Παραίτηση;

Πριν υπογραφεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο (27 Νοεμβρίου 2019), ο υπογράφων -και όχι μόνο- είχε προειδοποιήσει με διάφορους τρόπους και με άρθρα και με τηλεοπτικές αναφορές για τις σχετικές προετοιμασίες Αγκυρας – Τρίπολης, που θα κατέληγαν με βεβαιότητα στην υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης των μεταξύ τους θαλάσσιων ζωνών. Οι προειδοποιήσεις απευθύνονταν προσωπικά σε δύο υπουργούς Εξωτερικών, στον κ. Κατρούγκαλο και στον κ. Δένδια. Τελικά, έπεσαν στο κενό με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα.

Η Ελλάδα, που δεν άσκησε τις πιέσεις που έπρεπε πριν υπογραφεί το μνημόνιο, προέβη σε μια εξωφρενική κίνηση μετά την υπογραφή του. Ζήτησε την απέλαση του πρέσβη της Λιβύης, που ήταν ο «αδύναμος κρίκος» της υπόθεσης, αφήνοντας στην ησυχία του τον πρέσβη της Τουρκίας, η χώρα του οποίου ήταν ο ιθύνων νους του εγκλήματος. Στη συνέχεια, η Ελλάδα, για να ακυρώσει, υποτίθεται, το τουρκολιβυκό μνημόνιο, προχώρησε στην υπογραφή συμφωνίας μερικής οριοθέτησης με την Αίγυπτο, η οποία αφήνει ακάλυπτη τη μισή Ρόδο και το σύμπλεγμα του Καστελλόριζου.

Να σημειωθεί ότι με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο υπερασπίζεται με κάθε τρόπο και μέσο, των φρεγατών συμπεριλαμβανομένων, η Τουρκία προσπαθεί να επιβάλει και να κατοχυρώσει de facto ότι τα ελληνικά νησιά, της Κρήτης συμπεριλαμβανομένης, δεν δικαιούνται ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, πέραν των έξι ν.μ. που είναι το όριο των χωρικών υδάτων.

Ενώ η Τουρκία είναι αποφασισμένη να υπερασπιστεί και να επιβάλει -αν χρειαστεί ακόμα και με τη δύναμη των όπλων- το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, η Ελλάδα, με τη σειρά της, πράττει ακριβώς το αντίθετο, δείχνοντας στην πράξη ότι δεν είναι διατεθειμένη να υπερασπιστεί και να επιβάλει την καθ' όλα νόμιμη, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία.

Αυτή η διαφορά πολιτικής έγινε εμφανέστατη στην κρίση που ξέσπασε στην Κάσο. Η Τουρκία έστειλε πέντε πολεμικά πλοία και δήλωσε προς όλες τις κατευθύνσεις ότι δεν πρόκειται να επιτρέψει στην Ελλάδα να ασκήσει τα νόμιμα κυριαρχικά της δικαιώματα σε περιοχή της οριοθετημένης ΑΟΖ με τη συμφωνία με την Αίγυπτο.

Και η Ελλάδα επέλεξε την οδό της παραίτησης, για να ξεπεραστεί η κρίση. Μετά τις τηλεφωνικές συνεννοήσεις μεταξύ Γεραπετρίτη Φιντάν, επέτρεψε αργά το βράδυ στο ιταλικό πλοίο να ζητήσει από την Τουρκία έκδοση παράνομης NAVTEX, για να του επιτρέψουν τα τουρκικά πολεμικά να συνεχίσει την έρευνά του πέραν των χωρικών υδάτων της Κάσου, δηλαδή μέσα σε περιοχή «τουρκικής δικαιοδοσίας», δηλαδή εντός περιοχής οριοθετημένης με το τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Και μετά ακολούθησαν οι επισημότατες ευχαριστίες της Τουρκίας, δηλαδή του τουρκικού υπουργείου Αμυνας, τις οποίες δεν υιοθετούμε, αλλά παραθέτουμε για να βγάλουν οι αναγνώστες μας μόνοι τους τα συμπεράσματά τους: «Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τις ελληνικές και τις ιταλικές Αρχές για τον σεβασμό τους στη θαλάσσια δικαιοδοσία μας και για τη συνεργασία τους».

Η επόμενη ημέρα της κρίσης στην Κάσο

Εντονη είναι η ανησυχία της Αθήνας για νέες τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο μετά την αποκλιμάκωση της έντασης στα Δωδεκάνησα

H «λήξη συναγερμού» που σήμανε τα ξημερώματα της Τετάρτης 24 Ιουλίου, με την αποχώρηση των πέντε τουρκικών πολεμικών πλοίων ταυτόχρονα με την ολοκλήρωση των ερευνών του ιταλικού πλοίου «Ievoli Relume», δεν σημαίνει ότι όλα βαίνουν καλώς για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αντιθέτως, σύμφωνα με πληροφορίες της Realnews, στο ελληνικό Πεντάγωνο το περιστατικό αποτιμάται ως το πρώτο δείγμα πολύ μεγάλων επικείμενων κρίσεων, στις οποίες οι σχέσεις των δύο χωρών θα δοκιμαστούν.

Δύο είναι τα ζητήματα τα οποία θεωρούνται δεδομένο ότι θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί η Τουρκία, θέτοντας σε δοκιμασία τον ελληνοτουρκικό διάλογο και μη διστάζοντας να προκαλέσει ένταση που θα χτυπήσει κόκκινο. Το ένα είναι η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, με την πόντιση ηλεκτρικού καλωδίου στη Μεσόγειο, και το δεύτερο η δημιουργία θαλάσσιου πάρκου στις Κυκλάδες.

Το καλώδιο

Το project της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ (Great Sea Interconnector) αποτελεί ένα εμβληματικό ενεργειακό έργο, που τελεί υπό την έγκριση και τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. και έχει ως ορόσημο έναρξης λειτουργίας το 2030. Σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, η λειτουργία του δικτύου θα επιφέρει εξοικονόμηση τουλάχιστον κατά 30% στους λογαριασμούς ρεύματος των Κύπριων καταναλωτών. Το κοινωνικό όφελος που προκύπτει από τη διασύνδεση ανέρχεται -βάσει μελετών- στα 8 δισ. ευρώ και είναι πολλαπλάσιο του κόστους κατασκευής του, που υπολογίζεται στα 1,9 δισ. ευρώ. Με απλά λόγια, το καθαρό κοινωνικό όφελος που προκύπτει από τη διασύνδεση ξεπερνά τα 6 δισ. ευρώ. Σε αυτό δεν υπολογίζεται το επιπλέον όφελος που θα προκύψει σε περίπτωση ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κύπρου -μέσω Ελλάδας- με την Ιταλία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Ταυτόχρονα, η επέκταση του καλωδίου στο Ισραήλ δίνει σάρκα και οστά στο «East Med project» για την ενεργειακή διασύνδεση των τριών χωρών και την πλήρη ενεργοποίηση του σχήματος 3+1, με τις ΗΠΑ ως εγγυήτρια δύναμη.

Για ποιους λόγους αντιδρά η Τουρκία; Για δύο. Ο πρώτος είναι γιατί οι εργασίες που έγιναν από το ιταλικό ερευνητικό πλοίο νότια της Κάσου και της Καρπάθου ακυρώνουν επί του πρακτέου το παράνομο και ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο, αφού στον 27ο μεσημβρινό οριοθετείται μέρος της τμηματικής ανακήρυξης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας – Αιγύπτου.

Επιπλέον, η πόντιση του καλωδίου έως την Κύπρο, σύμφωνα με την Τουρκία, δημιουργεί τετελεσμένα στην οριοθέτηση ΑΟΖ, με το Καστελλόριζο να έχει πλήρη δικαιοδοσία και την ίδια να περιορίζεται στα παράλιά της. Στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας, σε συνεργασία με το ΓΕΕΘΑ, είναι πεπεισμένοι ότι θα υπάρξουν και άλλες ανάλογες αν όχι πιο δυναμικές προκλήσεις μέχρι τη στιγμή που θα αρχίσει να πέφτει το καλώδιο στο νερό, οπότε θα πρέπει και η Ε.Ε. να πάρει θέση, μιας και αποτελεί ευρωπαϊκό χρηματοδοτούμενο έργο και Ελλάδα και Κύπρος είναι χώρες-μέλη.

Το πάρκο

Το δεύτερο πεδίο έντασης, για το οποίο επίσης στο ελληνικό Πεντάγωνο κάνουν ασκήσεις επί χάρτου, θεωρείται ότι θα είναι η δημιουργία του θαλάσσιου πάρκου στις Κυκλάδες. Μια μεγάλη έκταση στην καρδιά του Αιγαίου, που η Τουρκία αμφισβητεί ευθέως μέσω του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας». Το θαλάσσιο πάρκο εκτείνεται σε μια μεγάλη έκταση, που περιλαμβάνει 45 ακατοίκητες βραχονησίδες και τις θαλάσσιες ζώνες τους. Θα ξεκινάει από τη Βελοπούλα και τη Φαλκονέρα στα δυτικά της Μήλου και θα φτάνει ανατολικά μέχρι τις νησίδες γύρω από τη Νίσυρο. Εκεί βρίσκεται η νησίδα Κανδελιούσσα και νοτιότερα η Πλακίδα, τις οποίες η Τουρκία -την περίοδο των προκλήσεων- είχε θέσει υπό «ομηρία» από αέρος με τα drones που πετούσε.

Γιατί, όμως, αντιδρά η Τουρκία στη δημιουργία πάρκου στην καρδιά του Αιγαίου; Διότι, κατά την ίδια, με αυτή την ενέργεια η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια και κατά τόπους περισσότερο των 12 ναυτικών μιλίων, κάτι που η τουρκική εθνοσυνέλευση έχει απορρίψει με ψήφισμά της από το 1995, απειλώντας ευθέως τη χώρα μας με casus belli.

Η Τουρκία κόπτεται για την ακύρωση του πάρκου, που τελεί υπό την αιγίδα διεθνών οργανισμών περιβάλλοντος (Natura) και της Ε.Ε., διότι με αυτόν τον τρόπο θα απαγορεύεται να κινηθούν στα αποκαλούμενα διεθνή ύδατα τα πολεμικά της πλοία, θα μπορούν να απαγορευτούν οι χαμηλές πτήσεις, ενώ σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούν να πλησιάζουν τουρκικά αλιευτικά.

Η Αγκυρα αποτιμά τις κινήσεις της Αθήνας ως απόπειρα δημιουργίας τετελεσμένων στο Αιγαίο και πλήρους αποκλεισμού της στα μικρασιατικά παράλια, από τις ακτές των οποίων θα υποχρεούνται να διέρχονται -μετά την αναγγελία του πάρκου- όλα τα πλοία του πολεμικού της ναυτικού. Για την Ελλάδα, η ανακήρυξη των πάρκων σε Κυκλάδες και Ιόνιο αποτελεί θέμα υψίστης περιβαλλοντικής σημασίας, καθώς θα προστατεύσει οριστικά τις ακατοίκητες νησίδες και βραχονησίδες από ενδεχόμενα επενδυτικά σχέδια.

Το υπουργείο Εθνικής Αμυνας έχει θέσει το συγκεκριμένο θέμα ως ένα από τα επόμενα πεδία έντασης με την Τουρκία και αυτό καταδεικνύεται από τις δηλώσεις του ίδιου του Νίκου Δένδια, ο οποίος, προσπαθώντας να αναδείξει τον τουρκικό παραλογισμό με δηκτικό τρόπο, είχε πει κατά την ομιλία του στο 1ο Συνέδριο Θαλάσσιας Ασφάλειας ότι «μετά την τελευταία τουρκική τοποθέτηση για το θαλάσσιο πάρκο στις Κυκλάδες, έχω την εντύπωση ότι ίσως η όρεξή τους ανοίξει και για τους Αντίπαξους και ανησυχώ λίγο», για να συμπληρώσει αμέσως μετά «σε λίγο θα ζητάμε άδεια από την Τουρκία για να ψαρεύουμε στο Ιόνιο, αλλά και οικοδομική άδεια για να χτίζουμε στο Αιγαίο».