Πάρις Πετρίδης
Ποια είναι η σχέση μας με τα ζώα σήμερα; Πώς και γιατί έχουν περιθωριοποιηθεί στη σύγχρονη εποχή; Μπορούμε να συζητάμε για την κλιματική́ δικαιοσύνη και την προστασία του περιβάλλοντος και να παραλείπουμε τη μη ανθρώπινη ζωή από αυτή τη συζήτηση; Το ΕΜΣΤ, αναγνωρίζοντας τη σημασία αυτών των ερωτημάτων, έχει επιλέξει στον νέο κύκλο εκθέσεών του να εστιάσει στη διερεύνηση των σύνθετων δυναμικών μεταξύ ζώων και ανθρώπων και στον κομβικό τους ρόλο στην πλανητική ευημερία.
Η αρχή έγινε με τις 4 νέες εκθέσεις του Απριλίου (με έργα των Τζάνις Ράφα, Σάμι Μπαλότζι, Κάσπερ Μπόσμανς και Έμα Τάλμποτ), οι οποίες λειτούργησαν ως προπομποί της κεντρικής για το 2025 έκθεσης του ΕΜΣΤ, που εγκαινιάζεται στις 15 Μαΐου: “Why Look at Animals? Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή.” Περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) θα καταλάβουν, με πάνω από 200 έργα, όλους τους ορόφους του Μουσείου. Η έκθεση, σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου, Καλλιτεχνικής Διευθύντριας του ΕΜΣΤ, είναι αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας.
Πρόκειται για την μεγαλύτερη που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ, ενώ είναι η πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς. Πηγή έμπνευσης αποτελεί́ το –δημοσιευμένο το 1980– εξαιρετικά́ επιδραστικό ομότιτλο βιβλίο του Τζον Μπέργκερ, που διερευνά τη σχέση ανθρώπου και ζώων στις μέρες μας. Όπως επεσήμανε ο Μπέργκερ, εν αρχή τα ζώα «βρίσκονταν μαζί με τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου του», ενώ κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων «έχουν χαθεί από το πλευρό μας και από το οπτικό μας πεδίο».
Ο κυρίαρχος ανθρωποκεντρισμός των σύγχρονων κοινωνιών τα έχει καταδικάσει στην αφάνεια, στη θέση ενός είδους υποδεέστερου. Τα ζώα έγιναν προϊόν, μηχανή και θέαμα: από τις ταυρομαχίες στο κυνήγι της αλεπούς και από το παράνομο εμπόριο εξωτικών ζώων στην ανείπωτη βαναυσότητα της βιομηχανικής εκτροφής, προβάλλει πια επιτακτική η ανάγκη να συζητήσουμε για τα δικαιώματά τους και για την ικανότητα να αισθάνονται και να βιώνουν τον πόνο.
Η έκθεση “Why Look at Animals? Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή” στοχεύει να αποτελέσει έναυσμα για μια συζήτηση γύρω από την πολιτική και ηθική της μεταχείρισης των ζώων και να φέρει στο φως τους βίαιους μηχανισμούς εκμετάλλευσης και συστημικής κακοποίησης τους. Επιπλέον, καταπιάνεται με το ερώτημα της συναισθηματικής νοημοσύνης των ζώων, επιδιώκοντας να διατρανώσει τη φύση τους ως οργανικό και αναπόσπαστο κομμάτι της βιόσφαιράς μας και των οικοσυστημάτων μας.
