*Πρόεδρος του ΚΕΠΕ και του Εθνικού Συμβουλίου Παραγωγικότητας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Τα τελευταία νέα για το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δεν είναι καθόλου καλά. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, την περίοδο Ιανουαρίου - Μαΐου 2024 το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε κατά 1,7 δισ. ευρώ σε σχέση με το πρώτο πεντάμηνο του 2023 και διαμορφώθηκε στα 9,1 δισ. ευρώ. Η οικονομική κατάσταση και εξέλιξη μιας χώρας μέσα στο σημερινό διεθνές περιβάλλον εξαρτώνται από την ικανότητά της να αντέξει, όχι μόνο τη διαρκώς αυξανόμενη πίεση του διεθνούς ανταγωνισμού, αλλά και τις επιπτώσεις από τις οικονομικές διακυμάνσεις. Η έννοια της ανθεκτικότητας έχει να κάνει με τη δημιουργία μιας ισχυρής οικονομικής θέσης που αντανακλάται κυρίως στην αυξημένη ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της και στη δημιουργία μιας στέρεης και συγχρόνως ευέλικτης παραγωγικής βάσης.

Με την ισχυροποίηση των παραπάνω χαρακτηριστικών και την αδιάκοπη άσκηση της κατάλληλης οικονομικής πολιτικής, είναι εφικτή η υλοποίηση των στόχων που θέτει μια χώρα για την οικονομία της, έτσι ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά στο διεθνές οικονομικό γίγνεσθαι. Η επίτευξη όλων αυτών των -ζωτικής σημασίας- στόχων αντικατοπτρίζεται στον εξωτερικό τομέα μιας οικονομίας, δηλαδή στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Το αποτέλεσμα του τελευταίου επηρεάζει ακολούθως τα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη του εσωτερικού τομέα της οικονομίας.

Βλέποντας την πορεία του εξωτερικού τομέα της ελληνικής οικονομίας, όπως αποτυπώνεται από το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (ΙΤΣ), καταλήγουμε σε τέσσερις περιόδους. α) Την πρώτη περίοδο μεταξύ 2007-08, στην οποία καταγράφεται ιστορικά υψηλό επίπεδο ελλείμματος του ΙΤΣ. Ειδικότερα, το μέσο ετήσιο επίπεδο ελλείμματος του ΙΤΣ ήταν 15,15% του ΑΕΠ, ενώ σε απόλυτα μεγέθη διαμορφώθηκε σε 35,95 δισ. ευρώ. β) Τη δεύτερη περίοδο μεταξύ 2009-12, στην οποία καταγράφεται μια πορεία συρρίκνωσης του ελλείμματος. Ειδικότερα, το μέσο ετήσιο επίπεδο ελλείμματος του ΙΤΣ ήταν 8,69% του ΑΕΠ, ενώ σε απόλυτα μεγέθη διαμορφώθηκε σε 19,11 δισ. ευρώ. γ) Την τρίτη περίοδο μεταξύ 2013-19, στην οποία καταγράφεται ιστορικά χαμηλό επίπεδο ελλείμματος του ΙΤΣ. Ειδικότερα, το μέσο ετήσιο επίπεδο ελλείμματος του ΙΤΣ ήταν 1,58% του ΑΕΠ, ενώ σε απόλυτα μεγέθη διαμορφώθηκε σε 2,82 δισ. ευρώ. δ) Tην περίοδο μεταξύ 2020-23, στην οποία καταγράφεται μια αναζωπύρωση του ελλείμματος.

Ειδικότερα, το μέσο ετήσιο επίπεδο ελλείμματος του ΙΤΣ ήταν 7,5% του ΑΕΠ, ενώ σε απόλυτα μεγέθη διαμορφώθηκε σε 14,61 δισ. ευρώ. Η συνιστώσα του ΙΤΣ, που αποτελεί και την πηγή του προβλήματός του και κατ’ επέκταση ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, είναι το έλλειμμα του Ισοζυγίου Αγαθών, το οποίο ως ποσοστό διαμορφώνεται στο 15% του ΑΕΠ για την περίοδο 2020-23. Σύμφωνα με μελέτη του ΚΕΠΕ, αυτή η ανισορροπία του Ισοζυγίου Αγαθών έχει πολλά αίτια: το υψηλό επίπεδο των εισαγωγών, τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα των προϊόντων, το υψηλό εισαγωγικό περιεχόμενο των ελληνικών εξαγωγών, την εξαγωγική εξειδίκευση της ελληνικής παραγωγής, τη σύνθεση των ελληνικών εξαγόμενων προϊόντων όπου οι ελληνικές εξαγωγές έχουν χαμηλά μερίδια βιομηχανικών προϊόντων σε σύγκριση με άλλες χώρες της ευρωζώνης, τον χαμηλό βαθμό εξαγωγικής διείσδυσης των ελληνικών προϊόντων και την ενεργειακή εξάρτηση της οικονομίας.