
*Αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Πρώην επιστημονικός διευθυντής σχεδιασμού πολιτικής στο υπουργείο Εξωτερικών
Τις τελευταίες εβδομάδες το άναρχο διεθνές σύστημα επικύρωσε τον ενταφιασμό της μεταψυχροπολεμικής φιλελεύθερης διεθνούς τάξης, ή ότι της είχε απομείνει, και την καθαρόαιμη επιστροφή στο τρίπτυχο σφαίρες επιρροής - ισορροπίες δυνάμεων - συμμαχίες. Με τις ΗΠΑ να αναθεωρούν το σύστημα συμμαχιών προς το συμφέρον τους και τις φιλελεύθερες αξίες σε παρακμή, η Ευρώπη καλείται να δώσει μια υπαρξιακή μάχη για να μην καταντήσει η παιδική χαρά Αμερικανών και Κινέζων.
Υπαρξιακή διότι μετά την παιδική χαρά συνήθως πηγαίνουμε τα παιδιά μας για φαγητό. Ως τίμημα της χρονικής υστέρησης και της μη ανάληψης ευθύνης εκ μέρους των ηγεσιών για τις ενέργειες που ακολουθήθηκαν, κινδυνεύουμε να καταλήξουμε στα πιάτα του μενού. «Καίγοντας» στο ενδιάμεσο πολλές ευκαιρίες αναγκαίων πλην όμως λειψών καθημερινών συμβιβασμών που δεν προσέφεραν πολλά για το μέλλον. Πετυχαίνοντας απλώς να τα κουτσοκαταφέρνουμε μπροστά σε έναν κόσμο που άλλαζε δραματικά, το ευρωπαϊκό πρόβλημα απέκτησε δομικό χαρακτήρα.
Η ανάγκη για βαθύτερες συλλογικές πολιτικές θα εκτροχιαστεί από το εθνικιστικό ρεύμα που ανοίγει βηματισμό. Προκαλώντας περισσότερα προβλήματα στη λήψη των αποφάσεων και περαιτέρω υπονόμευση της τρωθείσας πολιτικής ενότητας. Το τρένο είχε μπει στις ράγες από καιρό και η εκλογή Τραμπ θα προσφέρει επιπλέον ώθηση. Με την υποσημείωση πως η επιτυχία του Τραμπ II είναι η άλλη όψη της αποτυχίας των παραδοσιακών ελίτ και του κατεστημένου που έχασαν την επαφή τους με τον κόσμο. Μαζί τους οι θιασώτες μιας ελιτίστικης προσέγγισης που καταλήγει στο συμπέρασμα πως «έχω να κάνω με ανόητους που δεν αντιλαμβάνονται πως αποτελώ τη μόνη τους επιλογή και νίπτω τας χείρας μου», με συνέπεια η αναστάτωση που θα υποστεί να είναι εντονότερη.
Η ταμπακιέρα της ανόδου των ακραίων πολιτικών δυνάμεων «πηγαίνει πακέτο» με την εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης που εδώ και αρκετά χρόνια δεν είναι win-win για τη Δύση αλλά κερδισμένοι-χαμένοι. Με αποτέλεσμα, ειδικά για τα χαμηλότερα μεσαία στρώματα που στην Ευρώπη παρουσιάζουν εντονότερη ταξική συνείδηση, η αρνητική κατανομή εισοδήματος και η ανησυχία για το κράτος πρόνοιας να «κουμπώνουν» με τη γήρανση του πληθυσμού και τις συνέπειες του μεταναστευτικού στη συνοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Και όμως, πόσο αλλοιώθηκε το αισθητήριο της ύπατης εκπροσώπου για να προετοιμάζει τους Eυρωπαίους φορολογουμένους να αποδεχθούν λιγότερη εκπαίδευση και υγεία έτσι ώστε να ενισχύσουν την άμυνα; Ως μία εκ των αντιπροέδρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οφείλει να πιέζει όχι τους λαούς αλλά τις εθνικές κυβερνήσεις για την αύξηση του λιλιπούτειου προϋπολογισμού της Ε.Ε. που δεν της επιτρέπει να αναλάβει θαρραλέες πανευρωπαϊκές δράσεις (άμυνα, υποδομές, περιβάλλον-ενεργειακό). Ταυτόχρονα, να συνεισφέρει στη μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου των Βρυξελλών που ενώ ορθά δρα ως τοποτηρητής του συλλογικού συμφέροντος, η δυσλειτουργικότητα της γραφειοκρατίας του δυσχεραίνει την αποτελεσματική σύλληψη και εφαρμογή των κοινών πολιτικών.
Πέρα από το σκοτεινό της παρελθόν στη σκληρή ισχύ, το πρόβλημα είναι ότι η Ευρώπη κυριαρχείται από εθνικές στρατηγικές και έχει δείξει αδυναμία να εξασφαλίσει τη σταθερότητα μόνο με δικές τις δυνάμεις, ιδιαίτερα όταν οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι δεν την εμπιστεύονται. Θυμόμαστε πόσο προσεκτικός ήταν ο Ντελόρ. Αναγνωρίζοντας πως η ιδέα της ευρωπαϊκής άμυνας εισέρχεται στα άδυτα των εθνικών κρατών. Στα σκοτεινά μονοπάτια της παρόρμησης και της επίκλησης συναισθήματος. Χωρίς συναίσθημα δεν μπορείς να μοιραστείς στρατιώτες που θα εμπνευστούν από τις ηγεσίες τους. Σωστά ο πρωθυπουργός αναφέρει την Ελλάδα ως κράτος-μέλος πρώτης γραμμής. Με ιδιότητα αντίβαρου που η Κάγια Κάλας οφείλει να ενσωματώσει στα μονοθεματικά δελτία καιρού για την ανάσχεση του αναθεωρητισμού.
Καταληκτικά, ως προς τα καθ’ ημάς, ας μην έχουμε αυταπάτες πως αργότερα θα «σφίξουν τα γάλατα» με την Τουρκία. Ως νέος Ατατούρκ, ο ισχυρός και αναβαθμισμένος Ερντογάν, πέρα από τη διείσδυση στην Αφρική, την ενίσχυση στον νότιο Καύκασο και το άνοιγμα της Κασπίας στη Δύση, έχει μια ιστορική ευκαιρία να μεγαλώσει τη δύναμη της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή (Συρία, Ιράκ). Επιπλέον, να προσφέρει εκδουλεύσεις στις μεγάλες δυνάμεις σε μια νέτα σκέτα συναλλακτική με τη Δύση σχέση. Στην οποία θα συμπεριλάβει, με αφορμή το ουκρανικό και την επόμενη ημέρα, τη συμμετοχή της χώρας του στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας. Αν και δεν πρόκειται ο Τραμπ να «ψιθυρίσει» στο αυτί του Ερντογάν ότι το Διεθνές Δίκαιο συνιστά τρόπος ζωής στον σύγχρονο κόσμο διότι απλούστατα κάποιος πρέπει πρώτα να το ψιθυρίσει στο δικό του, δεν αποκλείεται όταν ο Τούρκος Πρόεδρος ολοκληρώσει την απαιτητική δουλειά που έχει μπροστά του να υπενθυμίσει σε Αμερικανούς και Ευρωπαίους πως υπάρχει μία εκκρεμότητα με την Ελλάδα.
Είναι ώρα λοιπόν να συγχρονίσουμε το εθνικό μας ρολόι με το παγκόσμιο και να πιάσουμε δουλειά. Επιλέγοντας τους κατάλληλους κυνηγούς εθνικής ασφάλειας. Ικανούς και με φιλότιμο. Ανατροφοδοτώντας την κοινωνία με πράξεις πίστης. Ο μακαριστός Αναστάσιος θα τους συμβούλευε: «Μη συμφιλιωθείς με την παρακμή. Θα κάνουμε αντίσταση στην παρακμή».
ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ
13/2/2025