*Ομότιμος καθηγητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ο άνθρωπος έχει απίστευτες δυνάμεις και πολύ μεγάλη προσαρμοστικότητα. Ετσι, παρόλη τη συνεχιζόμενη υγειονομική κρίση, αν και με αναλογικά λιγότερα περιστατικά σκληρών δεικτών (ΜΕΘ και θάνατοι), οι οικονομίες έχουν επανέλθει σε υψηλούς ρυθμούς επαναδραστηριοποίησης. Ομως, επιπλέον της υγειονομικής κρίσης, τρεις παράγοντες λειτουργούν ανασχετικά. Ο πρώτος είναι οι αυξημένες τιμές της ενέργειας, που είναι κυρίως αποτέλεσμα της απότομης αύξησης της ζήτησης. Συνακόλουθα, έχουν επηρεαστεί αυξητικά το γενικό επίπεδο των τιμών, απομακρύνοντας τον αποπληθωρισμό που κυριαρχούσε για πολλά χρόνια στην Ελλάδα. Εκτιμάται ότι η συμμετοχή της ενέργειας στη διαμόρφωση του γενικού επιπέδου τιμών είναι μεταξύ του 50% και 70%, ενώ το υπόλοιπο το καταλαμβάνουν οι αυξήσεις των τιμών στον πυρήνα του καλαθιού του τιμάριθμου, που περιλαμβάνει και τα είδη διατροφής. Ο δεύτερος είναι οι αναταραχές στις γραμμές εφοδιασμού, που σχετίζονται, πρώτον, με την αυξημένη παγκόσμια ζήτηση ειδικότερα στις μεγάλες οικονομίες (Κίνα) και, δεύτερον, με την αναταραχή στους χώρους παραγωγής λόγω της ίδιας της ασθένειας. Στις ΗΠΑ (κυρίως) έχουν κάνει την εμφάνισή τους ράφια καταστημάτων χωρίς προϊόντα. Εξάλλου, καταγράφηκε ότι τα κοντέινερ που προσέγγισαν τον Πειραιά το 2021 είναι λιγότερα κατά 8% σε σχέση με το 2020. Ο τρίτος, που αφορά την Ευρώπη περισσότερο, είναι η αναταραχή από τις γεωστρατηγικές εντάσεις (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ - Ρωσία), που σχετίζεται με τη δραστηριοποίηση του Nord Stream 2. Εάν ενεργοποιηθεί το πρόβλημα της Ουκρανίας τους επόμενους μήνες, θα έρθει βαρύς οικονομικός χειμώνας στην Ευρώπη. Μπορεί η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών να δηλώνει ότι η Γερμανία είναι πρόθυμη να αναλάβει το (δικό της) οικονομικό κόστος της σύγκρουσης, αλλά οι επιπτώσεις θα είναι πολύ ευρύτερες και βαριές.

Υπό κανονικές συνθήκες, λοιπόν, αναμένουμε να αυξηθεί το ΑΕΠ της Ελλάδος κατά +3,4% το 2022 και κατά +4,3% το 2023. Το αέριο αναμένεται να αυξηθεί κατά +41% (!) το 2022, μέσος όρος έτους, για να μειωθεί κατά 28% το 2023. Η μέση τιμή του πετρελαίου (χρησιμοποιείται κυρίως στις μεταφορές, που δεν έχουν ανακάμψει επειδή δεν έχουν ανακάμψει κυρίως τα αεροπορικά ταξίδια) θα παρουσιάσει πτώση το 2022 και το 2023. Ομως, επειδή το κόστος του αερίου και του πετρελαίου δεν περνά εξ ολοκλήρου στο μέσο κόστος της ενέργειας (αφού χρησιμοποιούνται και άλλες πηγές, όπως υδροηλεκτρικά, λιγνίτης, ανανεώσιμες πηγές), οι τιμές της ενέργειας θα αυξηθούν λιγότερο, κατά 10,2% το 2022, για να μειωθούν κατά 5,1% το 2023. Επειδή, επίσης, ο τιμάριθμος δεν είναι μόνο ενέργεια (έχουμε αρκετά απεξαρτηθεί παγκοσμίως μετά την κρίση του 1973), ο πληθωρισμός το 2022 αναμένεται να κινηθεί γύρω το 2% και στο 1,1% το 2023.

Η μεγάλη μείωση στην ανεργία ήδη παρατηρήθηκε το 2021 και δεν αναμένουμε το 2022 μεγάλες μεταβολές. Με την αναταραχή στο παραγωγικό σύστημα, η συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας θα εμφανίσει μια μικρή αρνητική εξέλιξη, ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας θα εμφανίσει άνοδο κατά 2,5% το 2022 και 4,3% τι 2023. Ετσι δικαιολογούνται (μαζί με την επανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας και την εμφάνιση των πληθωριστικών πιέσεων) οι μέσες αυξήσεις στους μισθούς, που θα είναι συγκρατημένες το 2022, αλλά θα είναι γενναιότερες το 2023 (+3%). Κατ’ επέκταση, το διαθέσιμο εισόδημα το 2022 αναμένουμε να αυξηθεί κατά 2,8% και κατά 6,57% (!) το 2023.

Ομως, βλέποντας τα μέσα μεγέθη του έτους, χάνουμε την επιμέρους εικόνα εξέλιξής τους σε επίπεδο τριμήνου. Η εικόνα, λοιπόν, για το πρώτο τρίμηνο του 2022 είναι αρκετά ανησυχητική, στον βαθμό που θα δοκιμάσει τις αντοχές της κοινωνίας. Ετσι, το διαθέσιμο εισόδημα το πρώτο τρίμηνο το 2022 θα εμφανίσει πτώση (-4,36%), για να αρχίσει να ανακάμπτει από το δεύτερο τρίμηνο και μετά. Σε αυτό συμβάλλουν η γενικότερη απόσυρση των μέτρων στήριξης που ίσχυαν λόγω της πανδημίας και οι αυξήσεις στον πληθωρισμό, με αιχμή την τιμή του αερίου, που χρησιμοποιείται περισσότερο τον χειμώνα, σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2021 (που δεν είχαν αρχίσει οι αυξήσεις). Παράλληλα, τα κυβερνητικά ελλείμματα (πρωτογενή και εθνικό) βρίσκονται σε πορεία αναγκαστικής συρρίκνωσης, λόγω του ότι η δημοσιονομική διαχείριση θα συγκρατηθεί λόγω των απαιτήσεων της προοπτικής συμμόρφωσης το 2023.

Συμπερασματικά ,το πρώτο τρίμηνο του 2022 θα είναι ένα δύσκολο διάστημα, κατά το οποίο θα δοκιμαστούν αρκετά και οι οικογένειες και οι επιχειρήσεις και η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση. Η συνέχεια, πάντως, εντός του 2022 προβλέπεται πολύ καλύτερη, καλώς εχόντων των πραγμάτων βέβαια.