*Πρόεδρος του ΚΕΠΕ και του Εθνικού Συμβουλίου Παραγωγικότητας, καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Το 2023 η διαδικασία διαμόρφωσης του νομοθετικώς καθορισμένου νόμιμου κατώτατου μισθού για τους εργαζομένους ιδιωτικού δικαίου άρχισε νωρίτερα και εξελίχθηκε σε συντομότερο διάστημα, κυρίως λόγω του υψηλού πληθωρισμού, ο οποίος διαβρώνει τα εισοδήματα των νοικοκυριών και ιδιαίτερα όσων έχουν σταθερά εισοδήματα, όπως οι μισθωτοί.

Στην τελευταία φάση της διαδικασίας, το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), σε συνεργασία με την Επιτροπή Ανεξαρτήτων Εμπειρογνωμόνων, διαμόρφωσε ένα Σχέδιο Πορίσματος Διαβούλευσης, στο οποίο καταγράφηκαν οι προτάσεις των διαβουλευόμενων κοινωνικών εταίρων, τα σημεία συμφωνίας τους και τεκμηριώθηκε η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και της αγοράς εργασίας, καθώς και οι παράγοντες που επιδρούν στον καθορισμό του προτεινόμενου νομοθετημένου κατώτατου μισθού και ημερομισθίου.

Τα ερευνητικά ιδρύματα κατέθεσαν εκθέσεις υψηλής ποιότητας, οι οποίες συνηγόρησαν σε αύξηση του κατώτατου μισθού. Σε παρόμοιο συμπέρασμα κατέληξαν και τα υπομνήματα των κοινωνικών εταίρων και οι εισηγήσεις τους στην προφορική διαβούλευση. Το βασικό επιχείρημα που προβλήθηκε είχε να κάνει με την απομύζηση της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών και κυρίως όσων αμείβονται με τον κατώτατο μισθό. Το ύψος της προτεινόμενης αύξησης κυμάνθηκε από 3% έως 15,8%, με τις πιο πολλές προτάσεις γύρω στο 5%.

Η ποικιλία των προτάσεων οφειλόταν στη χρήση διαφορετικών δεδομένων και στην επιλογή των κριτηρίων που υιοθετεί η κάθε έκθεση. Αυτή η διάσταση απόψεων και επιχειρηματολογίας είναι χρήσιμο να αξιολογείται και να βρίσκεται, στον εφικτό βαθμό, μία κοινή συνισταμένη. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, μια ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών, ή συγκεκριμένος αρμόδιος Οργανισμός, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις προτάσεις των κοινωνικών φορέων και αξιοποιώντας πλειάδα στατιστικών δεδομένων, εισηγείται (σε συγκεκριμένες χώρες δεσμευτικά) στην εξ ορισμού αρμόδια κυβέρνηση τις αλλαγές στο ύψος του κατώτατου μισθού.

Αυτή η πρακτική είναι ευρέως αποδεκτή ως καλή και αποδοτική, καθώς μειώνει τις κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις, ενώ συνυπολογίζει οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια, όπως γίνεται και στη χώρα μας με την ισχύουσα νομοθεσία. Εξάλλου, οι όποιες αποφάσεις για τον κατώτατο μισθό δεν αφορούν αποκλειστικά τους συνδικαλισμένους εργαζομένους και τους εργοδότες, καθώς επηρεάζουν επίσης τις προοπτικές απασχόλησης των ανέργων, των μη συνδικαλισμένων εργαζομένων, των εργαζομένων στην παραοικονομία, των οποίων τα συμφέροντα και επιθυμίες πιθανόν να μην εκπροσωπούνται επαρκώς από τους κοινωνικούς εταίρους.

Επίσης, η επίδραση του κατώτατου μισθού σε καίρια μακροοικονομικά μεγέθη (ανεργία, μοναδιαίο κόστος εργασίας, ισοζύγιο πληρωμών κ.λπ.) δεν θα πρέπει να αγνοείται. Είναι, λοιπόν, ο μηχανισμός αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού που εφαρμόζεται στη χώρα μας μα σύγχρονη, καλή πρακτική. Φαίνεται ότι είναι, επίσης, σύμφωνος με το πνεύμα και το γράμμα του σχεδίου σχετικής Οδηγίας της Ε.Ε. και στις χώρες που εφαρμόζεται είχε θετικά αποτελέσματα, αφού επιτρέπει την ολοκληρωμένη, ανεξάρτητη και συστηματική αξιολόγηση των δυνατοτήτων αύξησης του κατώτατου μισθού.

Επιστροφή στον προηγούμενο μηχανισμό καθορισμού του κατώτατου μισθού μέσω συλλογικής διαπραγμάτευσης των τριτοβάθμιων κοινωνικών εταίρων, που σημειωτέον δεν εφαρμόζεται σε καμία χώρα, θα αποτελούσε άκαρπη οπισθοδρόμηση και αφαίρεση από την πολιτεία της ευθύνης να ασκεί την κοινωνική και οικονομική πολιτική. Με βάση τα παραπάνω, το ΚΕΠΕ πρότεινε η αύξηση του κατώτατου μισθού να καλύπτει τουλάχιστον τις απώλειες της αγοραστικής δύναμης για το 2023, οπότε η ελάχιστη αύξηση του κατώτατου μισθού πρέπει να ανέρχεται στο 4,5%.

Από την άλλη πλευρά, για λόγους κοινωνικής ισότητας η αύξηση του κατώτατου μισθού θεωρήσαμε σκόπιμο να μην ξεπεράσει την αύξηση που δόθηκε στους περισσότερους συνταξιούχους (7,75%). Η αγορά μπορεί να απορροφήσει μια τέτοια αύξηση χωρίς να υπάρχει κίνδυνος να κλείσουν μικρές επιχειρήσεις. Είναι προφανές ότι η αύξηση που προτείναμε δεν καλύπτει πλήρως τις απώλειες που έχουν υποστεί οι εργαζόμενοι τα τελευταία χρόνια. Αλλά τι είναι προτιμότερο; Μια μετρημένη αύξηση του κατώτατου μισθού που θα οδηγήσει σε μείωση της ανεργίας κάτω του 10% και θα ενεργοποιήσει τις τριετίες ή μια μεγαλύτερη αύξηση με διατήρηση της ανεργίας σε πάνω από 10% επίπεδα;