Quantcast

Η ώρα της ευθύνης για όλους!

γράφει ο Ναπολέων Μαραβέγιας*

*Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρώην υπουργός

Είμαστε σε πόλεμο εναντίον της πανδημίας! Αυτό είναι βέβαιο, αλλά ο πόλεμος αυτός δεν είναι όπως οι άλλοι. Στον σημερινό πόλεμο δεν νοούνται ούτε ατομικοί ούτε συλλογικοί ηρωισμοί όχι μόνο επειδή δεν χρειάζονται -αφού δεν αφορούν την υπεράσπιση της πατρίδας και της ελευθερίας- αλλά και επειδή όποιος αψηφά τον κίνδυνο και τον φόβο του θανάτου από τον εχθρό κορωνοϊό δεν πεθαίνει μόνο ο ίδιος που επιλέγει τον θάνατο δείχνοντας ηρωισμό, όπως συμβαίνει στον συνήθη πόλεμο. Μαζί του θα πεθάνουν και πολλοί άλλοι. Με άλλα λόγια, όποιος δεν τηρεί τους υγειονομικούς κανόνες (φυσική απόσταση, μάσκα, πλύσιμο χεριών) δεν κινδυνεύει να πεθάνει μόνο αυτός, αλλά να παρασύρει μαζί του και πολλούς άλλους, που δεν θέλουν να πεθάνουν. Αντίθετα, στον κλασικό πόλεμο, όποιος δεν φοβάται τον θάνατο επιλέγει να πεθάνει ο ίδιος, κάνοντας ηρωικές πράξεις, χωρίς συνήθως να παρασύρει και άλλους που δεν αντέχουν ηρωισμούς.

Για τον λόγο αυτό, ο πόλεμος εναντίον της πανδημίας είναι ιδιότυπος. Απαιτεί ευθύνη προσωπική, συλλογική, εταιρική, κρατική και παγκόσμια. Ευθύνη προσωπική πρώτα, γιατί ο «ηρωισμός» ενός ατόμου μπορεί να στοιχίσει τη ζωή σε πολλούς άλλους ανθρώπους. Ευθύνη συλλογική, γιατί η επιλογή της άρνησης εφαρμογής υγειονομικών κανόνων από διάφορες οργανώσεις ή πολιτικά κόμματα δεν εκθέτουν μόνο τα μέλη τους σε κίνδυνο, αλλά το σύνολο της κοινωνίας. Ευθύνη εταιρική, γιατί η κατασκευή αποτελεσματικών και αβλαβών -ή μη- εμβολίων μπορεί να αλλάξει την πορεία της πανδημίας, σώζοντας την ανθρωπότητα ή παρασύροντάς τη στην καταστροφή. Ευθύνη κρατική, γιατί από τη μία οι κρατικές αποφάσεις για καραντίνα ή όχι μπορεί να στοιχίσουν χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και από την άλλη να δημιουργήσουν χιλιάδες οικονομικά προβλήματα. Ευθύνη παγκόσμια, γιατί οι οδηγίες και οι αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) μπορεί να έχουν τεράστια σημασία για τη ζωή ή τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων.

 Το ζήτημα συνεπώς είναι αν όλα αυτά τα επίπεδα ευθύνης, από το προσωπικό επίπεδο μέχρι το παγκόσμιο, βρίσκονται σε σχετική «αρμονία». Αν, δηλαδή, η ευθύνη επιδεικνύεται σε όλα τα επίπεδα με τον ίδιο τρόπο ή σε ορισμένα από αυτά παρατηρούνται σοβαρά προβλήματα, όπως δυστυχώς συμβαίνει τον τελευταίο καιρό στο δεύτερο κύμα της πανδημίας. Προσωπικοί «ηρωισμοί», συλλογικές διαμαρτυρίες εναντίον της τήρησης των υγειονομικών κανόνων, πιθανή βιασύνη στην παρασκευή εμβολίων με στόχο το εύκολο κέρδος, εύλογοι δισταγμοί στις κρατικές αποφάσεις για γενικευμένη ή όχι καραντίνα, επιστημονικά αμφισβητούμενες και συχνά αντιφατικές αποφάσεις από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, παρατηρούνται ιδιαίτερα σε αυτό το δεύτερο κύμα της πανδημίας. Προφανώς, η ευθύνη είναι ακριβώς το αντίθετο της ανευθυνότητας, η οποία δυστυχώς χαρακτηρίζει την εποχή μας. Η επίδειξη ευθύνης είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, γιατί προϋποθέτει σύνεση και σωφροσύνη και, κυρίως, ορθό λόγο. Προϋποθέτει γνώση της πραγματικότητας, ηθική υπόσταση, θάρρος και τελικά πραγματικό ηρωισμό στις αποφάσεις που καθορίζουν τη ζωή και τον θάνατο.

Είναι γεγονός ότι στο πρώτο κύμα πανδημίας, την άνοιξη του 2020, η ευθύνη που χαρακτήρισε όλα σχεδόν τα επίπεδα αποφάσεων που προαναφέρθηκαν ήταν μάλλον επαρκής .Η ανάπαυλα του καλοκαιριού, παρά τις προειδοποιήσεις πολλών ειδικών, δημιούργησε σε όλους την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να υπάρξουν εύκολες αποφάσεις σε δύσκολα διλήμματα. Συχνά η «ισορροπία του τρόμου» μεταξύ θανάτου και οικονομικής καταστροφής ανετράπη με υποτίμηση του κινδύνου του θανάτου.

Τώρα, το κρίσιμο ζήτημα είναι να επιδειχθεί ευθύνη από όλους στον μέγιστο βαθμό προκειμένου να αποφύγουμε ταυτόχρονα και την απώλεια της ζωής και την απώλεια της ευημερίας. Ομως, πάντα η σωτηρία της ζωής αποτελεί προϋπόθεση για να υπάρξει «σωτηρία» της οικονομίας. Ο ορθολογισμός της επιστημονικής γνώσης θα πρέπει πάνω απ’ όλα να καθοδηγεί τις προσωπικές, συλλογικές, εταιρικές, κρατικές και παγκόσμιες αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο δράσης στις δύσκολες ώρες που διέρχεται η ανθρωπότητα. Ανώφελοι ψευτοηρωισμοί, λαϊκισμοί, εκλογικοί υπολογισμοί, κερδοσκοπική απληστία, ακόμη και «βλακεία», δεν έχουν καμία θέση στην προσπάθεια που χρειάζεται σήμερα για να αντιμετωπιστεί η πανδημία.

 Η ώρα της ευθύνης έχει σημάνει για όλους.