* Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία - Πάντειο Πανεπιστήμιο

Σε μια επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα πολιτικής πρακτικής και αγνοώντας τις διεθνείς συνθήκες συσπείρωσης των λαών του κόσμου γύρω από ένα πρόβλημα, τούτο του ιού COVID-19, που απασχολεί τους πάντες και ενώνει έθνη για την αντιμετώπισή του, η Τουρκία δείχνει να μην επηρεάζεται από τις διεθνείς εξελίξεις, συνεχίζοντας ακάθεκτη τη στρατηγική υπονόμευσης της υπόστασης της ελληνικής πολιτείας, χρησιμοποιώντας προς τούτο παν θεμιτό και αθέμιτο μέσο.

Με δεδομένο πως τα σύνορα είναι κλειστά και από τις δύο πλευρές, διά των τουρκικών υπηρεσιών συνεχίζουν σήμερα να χρησιμοποιούνται μετανάστες που επιχειρούν να διεισδύσουν στο ελληνικό έδαφος. Ταυτόχρονα, ανήμερα της εθνικής επετείου, υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών F-16 έλαβαν χώρα πάνω από ελληνικές πόλεις και χωριά, ενώ λίγες ημέρες πριν η Τουρκία κατέθεσε στον ΟΗΕ συντεταγμένες περί των εκλαμβανομένων από την ίδια ως εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας της, όπως τούτα αποτυπώθηκαν και στη «συμφωνία» οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης τον Νοέμβριο του 2019.

Η Τουρκία βρίσκεται στη δίνη της παγκόσμιας πανδημίας, η οποία δεν θα αφήσει άνευ κόστους και άνευ προβλημάτων την ούτως ή άλλως εύθραυστη οικονομία της, πλήγματα της οποίας εκδηλώνονται κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Παραδοσιακά, η Τουρκία, σε ό,τι αφορά κυρίως τον μεγάλο χώρο της Ανατολίας, δεν επηρεάζεται από κρίσεις σε τέτοιο βαθμό που να δημιουργείται κινητοποίηση εναντίον της ηγεσίας. Αντιθέτως, η κοινωνία στην ενδοχώρα, που αποτελεί και τη μεγάλη πλειοψηφία, λειτουργεί προσαρμοστικά προς τις αποφάσεις της εκάστοτε ηγεσίας της χώρας, ακόμα και σε συνθήκες βαθιάς κρίσης. Εκείνος που επηρεάζεται είναι οι μεγάλες πόλεις, των οποίων ο πληθυσμός έχει διαφορετική νοοτροπία και πολιτιστικό υπόβαθρο προσεγγίζοντας τον δυτικό κόσμο περισσότερο. Ο διχασμός που υφίσταται δεν είναι τωρινός, στον βαθμό που η Ανατολία παραμένει βαθιά συντηρητική και προσανατολισμένη στα οθωμανικά και μουσουλμανικά πρότυπα, ενώ αντιθέτως οι μεγάλες πόλεις, κυρίως η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη, ακολουθούν έναν τουρκικό δρόμο ευρωπαϊκού προσανατολισμού στις καθημερινές τους αντιλήψεις ζωής.

Το βασικότερο, όμως, όσον αφορά την Ελλάδα είναι το γεγονός ότι η στρατηγική της Τουρκίας δεν επηρεάζεται από κρίσεις οικονομικές και εν προκειμένω υγειονομικής υφής, δεδομένο που επιβεβαιώνεται και από την πρόσφατη κατάθεση από τον Τούρκο μόνιμο αντιπρόσωπο στον ΟΗΕ της «συμφωνίας» οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Η κίνηση αυτή υπογραμμίζει αφενός μια επανάληψη των πάγιων θέσεων της Τουρκίας σε ένα όργανο του ΟΗΕ, στο οποίο κοινοποιεί τις γνωστές θέσεις της και το οποίο δεν έχει αρμοδιότητα να επιβάλει κυρώσεις και αφετέρου την ενεργό υποστήριξη του κράτους έναντι της διεθνούς κοινότητας και των τρίτων χωρών ως προς τη νομιμότητα του μνημονίου, όπως την αντιλαμβάνεται η συγκεκριμένη χώρα. Η κατάθεση απλώς και μόνο γίνεται για λόγους εσωτερικής υφής διεθνών δημοσίων σχέσεων και εμπέδωσης της εικόνας της ως προς τις θέσεις της, χωρίς επίπτωση για την άλλη πλευρά.

Παλαιόθεν οι Τούρκοι, δηλαδή από την αρχή της ελληνοτουρκικής κρίσης για το Αιγαίο και την Κύπρο, προσεγγίζουν το Δίκαιο της Θάλασσας με τρόπο που εξυπηρετεί τις επεκτατικές τους επιδιώξεις σε σχέση με την Ελλάδα και την Κύπρο χωρίς να αποδέχονται βασικές διατάξεις και στοχεύσεις του. Εξ ου και δεν κύρωσαν τη σχετική σύμβαση του 1982. Αφενός δεν αποδέχονται πως τα νησιά διαθέτουν χωρικά ύδατα και υφαλοκρηπίδα, που είναι καταστατική πρόβλεψη του Δικαίου της Θάλασσας και αφετέρου, ούτως ή άλλως, δεν αποδέχονται την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, θεωρώντας τη μη υφιστάμενη λόγω του ότι αναγνωρίζουν μόνο τη βόρεια περιοχή της νήσου, δηλαδή την κατεχόμενη από τον τουρκικό στρατό, την οποία προσδιορίζουν ως «Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου».

Στην παρούσα φάση, η Τουρκία αποφάσισε να κινηθεί πιο ενεργά σε σχέση με τις διεκδικήσεις της στην ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, προκειμένου να μη μείνει έξω από τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή και να καταγράψει για τη διεθνή κοινότητα τις συγκεκριμένες διεκδικήσεις, επιφυλασσόμενη να ενεργήσει περαιτέρω όταν είναι ευνοϊκές οι συνθήκες και οι συγκυρίες για την ίδια.

Το γεγονός ότι δεν υπήρξαν επιτυχή τα σχέδια της Τουρκίας στη Συρία, αλλά ούτε και ο εκβιασμός μέσω της καθοδηγούμενης εισβολής μεταναστών στον Εβρο δεν σημαίνει πως οι επακολουθήσασες ενέργειές της αποτελούν συνέπεια της αποτυχίας της αλλού. Οι κινήσεις της Τουρκίας είναι ενταγμένες σε μια μακρόχρονη στρατηγική, είτε σε ένα πλαίσιο αλληλεξαρτώμενων ενεργειών είτε αποτελούν μεμονωμένες πρωτοβουλίες, που σηματοδοτούν τη γενικότερη στρατηγική του τουρκικού κράτους και δεν επηρεάζονται ή αναστέλλονται από εσωτερικές δυνάμεις ή διεθνείς εξελίξεις.