*Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και διευθυντής του ΙΔΙΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Ουδέν νεώτερον από το… ελληνοτουρκικό μέτωπο. Αυτή η (παρα)φράση θα μπορούσε να είναι μια ακριβής αποτύπωση της τρέχουσας κατάστασης. Ολοκληρώθηκε τις προηγούμενες ημέρες μια σειρά συναντήσεων εργασίας σε υπουργικό επίπεδο και ο προγραμματισμός για το επόμενο διάστημα είναι αρκετά πυκνός. Ο οδικός χάρτης που έχει συμφωνηθεί μοιάζει να ακολουθείται πιστά. Αυτό καταδεικνύει αφενός ότι το διπλωματικό momentum είναι ζωντανό και αρκετά ζωηρό και αφετέρου ότι οι εσωτερικές τριβές στην Αθήνα δεν υπήρξαν -ευτυχώς- ικανές να εκτροχιάσουν τη διαδικασία προσέγγισης και διεύρυνσης της συνεργασίας σε πεδία λιγότερο ή και καθόλου αμφιλεγόμενα. Είναι σαφές ότι πέρα από τη συγκυρία των δύο τελευταίων ετών που διευκόλυνε την απόδραση από την ένταση, πέρα από την αβεβαιότητα που έχει κυριαρχήσει σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο και που τροφοδοτείται σχεδόν καθημερινά από νέες εστίες αστάθειας -βλέπε Συρία, Γεωργία, εσωτερικές εξελίξεις σε Γαλλία και Γερμανία- υπάρχει ισχυρή βούληση η τρέχουσα détente να συνεχιστεί.

Την ίδια στιγμή, είναι επίσης σαφές ότι η διαδικασία «αποφεύγει» να αγγίξει τα δύσκολα. Οι θέσεις της Τουρκίας είναι πολύ μακριά από αυτό που θα επέτρεπε μια ουσιαστική, θετική εμπλοκή των δύο πλευρών. Η υπενθύμιση αυτών των θέσεων σε τακτά χρονικά διαστήματα από μέλη της τουρκικής κυβέρνησης είναι μια ρουτίνα που πάει πίσω δεκαετίες και γι’ αυτό δεν δικαιολογείται καμία έκπληξη από μερίδα της ελληνικής κοινής γνώμης. Ούτε φυσικά δικαιολογείται μια δύσκολα κεκαλυμμένη ικανοποίηση όταν ακούγεται η συνηθισμένη ρητορική της Αγκυρας. Μια ικανοποίηση ότι τα προβλήματα είναι εδώ και κάθε προσπάθεια είναι είτε μάταιη είτε ύποπτη.

Τα πράγματα εκτός απροόπτου θα συνεχίσουν για κάμποσο καιρό να κυλούν ήρεμα. Οι συναλλαγές σε πεδία πολιτικής που δεν προκαλούν αντιδράσεις θα συνεχιστούν. Το περιθώριο αύξησης των συναλλαγών στην οικονομία και στον πολιτισμό είναι τεράστιο και αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι. Παράλληλα, ο πολιτικός διάλογος βρίσκεται σε τόσο πρώιμο στάδιο που δεν αξίζει κανείς να προχωρήσει σε οποιαδήποτε αξιολόγηση. Είναι μάλλον προφανές πως και οι δύο πλευρές καταλαβαίνουν ότι μια ουσιαστική εξέλιξη, μια θετική προοπτική είναι ακόμη στη σφαίρα της ουτοπίας. Αυτό σταθεροποιεί τις προσδοκίες σε χαμηλά επίπεδα και έτσι δεν καταναλώνεται πολύτιμο διπλωματικό και πολιτικό κεφάλαιο. Η εστίαση στη θετική ατζέντα και στα τεχνικού χαρακτήρα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, που επιτρέπουν τη διαχείριση «ενοχλητικών» ζητημάτων προτού δημιουργήσουν συνθήκες κρίσης, είναι μια σοφή και ρεαλιστική στρατηγική.

Είναι επίσης σαφές ότι η σημερινή κατάσταση (των ήρεμων νερών) θα δοκιμαστεί το επόμενο διάστημα. Στην Κύπρο, επιτέλους υπάρχει απόφαση τα πράγματα να ξεφύγουν από το τέλμα των τελευταίων ετών. Η απόφαση η Κυπριακή Δημοκρατία να προσεγγίσει το ΝΑΤΟ είναι στρατηγικού χαρακτήρα και μπορεί να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά. Δεν υπάρχει καμία αυταπάτη ως προς την αντίδραση της Αγκυρας αλλά η απόφαση θα φέρει την Τουρκία σε αμυντική θέση, θα επιβεβαιώσει με τον πιο εμφατικό τρόπο την κρατική υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας απέναντι σε όλους εκείνους που τη θεωρούν το μεγάλο εμπόδιο για μια λύση αλά τούρκα -δηλαδή τη νομιμοποίηση των διχοτομικών τετελεσμένων- βελτιώνει τη θέση της Κύπρου στην Ουάσιγκτον εν όψει της διοίκησης Τραμπ και στην προοπτική μιας διαπραγμάτευσης μπορεί να προσφέρει λύση στο πιο δύσκολο ζήτημα της ασφάλειας και της αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων. Είμαστε πολύ μακριά από μια τέτοια συζήτηση. Ουσιαστικά δεν είμαστε ούτε καν στην αρχή μιας νέας προσπάθειας. Αν όμως η διοίκηση Τραμπ στηρίξει μια τέτοια προοπτική βλέποντας την Κύπρο ως έναν σημαντικό κρίκο (μαζί με το Ισραήλ και την Αίγυπτο) στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της περιοχής, τότε είναι η Αγκυρα που θα αναγκαστεί να πάρει αποφάσεις που σε κάθε περίπτωση θα έχουν κόστος. Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα έχουμε κάποια θεαματική εξέλιξη μέχρι την άνοιξη και ίσως όχι πριν από τις εκλογές στα Κατεχόμενα.

Καταληκτικά, η ηρεμία είναι χρήσιμο να διατηρηθεί. Η Ελλάδα σωστά προωθεί μια εικόνα νησίδας σταθερότητας και αυτό την καθιστά προνομιακό συνομιλητή σε πολλές πρωτεύουσες. Μια ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν θα εκτιμηθεί από κανέναν περιφερειακό και εξω-περιφερειακό παράγοντα τη στιγμή που η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να βρίσκεται inlimbo και η γεωπολιτική συγκυρία μπορεί να λειτουργήσει ως μαύρη τρύπα που θα ρουφήξει οτιδήποτε κινηθεί απρόσεκτα. Ενόψει μιας αμερικανο-ρωσικής διαπραγμάτευσης για κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία (με την Ευρώπη ουσιαστικά ανήμπορη) και μιας προσπάθειας να ξεκαθαρίσει το τοπίο στη Γάζα, ένα μέτωπο στο Αιγαίο ή στην ανατολική Μεσόγειο θα γεννήσει ισχυρότατες πιέσεις για μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση. Δηλαδή, αυτό ακριβώς που προσπαθούμε να αποφύγουμε.