*Διευθυντής Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και αναπληρωτής καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος

Η έσχατη δαιμονοποίηση της Ελλάδας εξυπηρετεί, ανάμεσα σε άλλα, το εγχώριο αφήγημα Ερντογάν και ταυτόχρονα ο ίδιος εκτιμά πως έτσι βάζει πίεση στον αμερικανικό παράγοντα. Σε σχέση με τη θεωρία περί κακομεταχείρισης προσφύγων και μεταναστών, η Αγκυρα θέλει να αποδομήσει το ηθικό πλεονέκτημα της Ελλάδας και να αποποιηθεί της τεράστιας ευθύνης των τουρκικών Αρχών, οι οποίες έχουν οπλοποιήσει την ανθρώπινη απελπισία, στοχοποιώντας τη χώρα που υποδέχεται πρόσφυγες και μετανάστες, αγνοώντας ηθελημένα από πού αυτοί προέρχονται. Επιπρόσθετα, η παρουσία εκατομμυρίων Σύριων στην Τουρκία αποτελεί εδώ και περίπου δύο χρόνια πολιτικό βάρος που ο Ερντογάν δεν μπορεί να σηκώσει, πολύ περισσότερο ενόψει των εκλογών, και έτσι είναι υποχρεωμένος να ξανανοίξει τη διαπραγμάτευση για την τύχη τους με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Θα ήθελε ιδανικά να επέστρεφε ακόμη και 1 εκατομμύριο στη Συρία, με ταυτόχρονη τουρκοποίηση περιοχών της βόρειας Συρίας, ωστόσο αυτή η διαδικασία ενέχει μεγάλο βαθμό δυσκολίας, ακόμη και αν εξασφαλίσει την οικονομική και διπλωματική υποστήριξη των Βρυξελλών. Επομένως, η διοχέτευση κάποιων χιλιάδων προς την Ελλάδα θα βοηθούσε εκλογικά τον Ερντογάν, αλλά οι αποτελεσματικές μέθοδοι ανάσχεσης των ελληνικών Αρχών τον πονοκεφαλιάζουν.

Από εκεί και πέρα, η Τουρκία εδώ και καιρό οικοδομεί με τρόπο συστηματικό επιχειρήματα αμφισβήτησης της κυριαρχίας νησιών και βραχονησίδων και θέλει να αποστερήσει το δικαίωμα των νησιών μας σε θαλάσσιες ζώνες. Αυτός ο αναθεωρητισμός ξετυλίγεται σε δύο επίπεδα: από τη μία αμφισβητεί ό,τι δεν έχει ονοματιστεί στη Συνθήκη της Λωζάννης. Παλαιότερα, ισχυριζόταν ότι είναι ακαθόριστης κυριαρχίας και πρέπει να διερευνήσουμε το στάτους τους, αλλά τώρα η νέα θεωρία σημειώνει ότι είναι τουρκικά και ας αναφέρει ρητά η Λωζάννη πως ότι βρίσκεται πέραν των 3 ν.μ. από τις τουρκικές ακτές δεν ανήκει στην Τουρκία. Σύμφωνα, λοιπόν, με την καινοφανή αυτή θεωρία, οτιδήποτε δεν καταγράφεται είναι σαν να μην παραχωρήθηκε ποτέ από την Τουρκία, άρα βρίσκεται σε αμφισβήτηση ή πλέον είναι τουρκικό.

Η αιχμή του δόρατος, όμως, είναι η αμφισβήτηση της κυριαρχίας των μεγάλων νησιών, που ναι μεν αναφέρονται στη Λωζάννη, αλλά πλέον η Αγκυρα εκφράζει τον παράλογο ισχυρισμό ότι όρος της κυριαρχίας τους είναι η τήρηση της αποστρατιωτικοποίησης. Και αναμένεται να επισημοποιηθεί μέσω επιστολής, πιθανόν σε μορφή ρηματικής διακοίνωσης, προς τον ΟΗΕ, στην οποία θα δούμε αν τελικά θα αναφέρεται σε απροσδιόριστη κυριαρχία ή σε τουρκική κυριαρχία για τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Το κλειδί εδώ είναι πως, αμφισβητώντας την κυριαρχία, η τουρκική πλευρά το πάει ένα βήμα παρακάτω, ισχυριζόμενη πως σε αυτή την περίπτωση δεν έχουν τη δυνατότητα να «παράγουν» υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), ακόμη και αιγιαλίτιδα ζώνη. Απώτερος στόχος είναι να καταστεί το ανατολικό Αιγαίο ανοιχτή θάλασσα σε θάλασσα (ναυσιπλοΐα) και αέρα (αεροπλοΐα), ενώ η αμφισβήτηση των νησιών αποτελεί το πρώτο βήμα για την αναθεώρηση της Λωζάννης, την οποία ο Τούρκος Πρόεδρος έχει ζητήσει από το 2017.

Κλείνοντας, επανέρχομαι στη στοχοποίηση της Αθήνας από την Αγκυρα, η οποία είναι ανησυχητική όσο συντηρείται και εδραιώνεται κλίμα έντασης και αντιπάθειας. Γιατί οι θερμοκέφαλοι στις ένοπλες δυνάμεις μπορούν να ερμηνεύσουν λάθος τις προθέσεις της ηγεσίας και να προκαλέσουν μια κρίση, που δεν θα είναι κεντρικά σχεδιασμένη. Και γιατί μπορεί, μεν, η εκκαθάριση των ενόπλων δυνάμεων της γείτονος να έχει αλλάξει τους συσχετισμούς στην αναλογία κεμαλιστών-ισλαμιστών, όμως, αν κάποιοι απεργάζονται σχέδια για ανατροπή του Ερντογάν μέσω ενός επεισοδίου με την Ελλάδα, πιθανόν να κρίνουν ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να κινηθούν. Υπάρχουν, βέβαια, και οι νοήμονες στην άλλη πλευρά, κυρίως στρατιωτικοί με εμπειρία στο ΝΑΤΟ, που γνωρίζουν την αποτρεπτική δυνατότητα της Ελλάδας και θεωρούν αυτοκτονική τόσο για επιχειρησιακούς όσο και για διπλωματικούς λόγους μια επιθετική ενέργεια σε βάρος μας.

Δύο, λοιπόν, είναι οι κυρίως λόγοι που έχουν στοχοποιηθεί η Ελλάδα και ο Ελληνας πρωθυπουργός. Αφενός, η ανησυχία της Τουρκίας για την απήχηση που έχει η διεθνοποίηση από μεριάς της Αθήνας των παράλογων διεκδικήσεών της. Σπεύδει, λοιπόν, να μας προειδοποιήσει, προκειμένου ο πρωθυπουργός και οι Ελληνες αξιωματούχοι να είναι προσεκτικοί στις από εδώ και πέρα διατυπώσεις τους. Αφετέρου, και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, στην Αγκυρα επικρατεί η άποψη ότι η ελληνική πλευρά συντηρεί εσκεμμένα την ένταση, σε σύμπνοια με μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου και τη συνδρομή του ελληνοαμερικανικού λόμπι, ώστε να μην είναι δυνατή η πώληση έστω και F-16, πολλώ δε μάλλον F-35, στην Τουρκία. Και αντί να παραδεχθούν ότι ο κύριος λόγος του παγώματος της παροχής εξοπλισμών προς την Αγκυρα είναι η εξαγορά των ρωσικών S-400 και το έλλειμμα εμπιστοσύνης προς την ηγεσία της, βρίσκουν στην Αθήνα τον δήθεν υπαίτιο για όσα οι ίδιοι έχουν προκαλέσει. Και είναι πάγια τακτική των Τούρκων να αποδίδουν, ή καλύτερα να χρεώνουν, σε τρίτους ακόμη και τον αναθεωρητισμό τους, ο οποίος δικαιολογείται ως αντίδραση σε ενέργειες που κάνει η Ελλάδα πάνω στη σκακιέρα.