*Πρόεδρος του ΚΕΠΕ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Η περσινή χρονιά ήταν μια χρονιά ανατροπών. Ποιος θα περίμενε ότι θα ερχόταν ξαφνικά μια πανδημία και θα ανέτρεπε τα αναπτυξιακά σχέδια όλων των χωρών; Είχε δίκιο τελικά ο πρωθυπουργός ΜακΜίλαν που ερωτώμενος τι θα μπορούσε να ανατρέψει την πορεία μιας κυβέρνησης απάντησε: «Γεγονότα, αγαπητέ μου, γεγονότα» (events, my dear, events). Τα γεγονότα λοιπόν ήρθαν και έκαναν μεγάλη ζημιά, κυρίως σε ανθρώπινες ζωές και δευτερευόντως στην οικονομία. Εκαναν, όμως, και ένα καλό: αφύπνισαν την Ευρωπαϊκή Ενωση, ώστε να προχωρήσει με γενναιότητα σε μέτρα αλληλεγγύης. Ενα από αυτά τα μέτρα είναι το Ταμείο Ανάκαμψης.

Το Ταμείο δεν θα βοηθήσει μόνο στην ανάκαμψη της Ενωσης από την πανδημία, αλλά θα θέσει και τα θεμέλια για την περαιτέρω ενσωμάτωση των κρατών-μελών, προδιαθέτοντας την Ενωση για τη μετάβασή της σε μία οικονομία που βασίζεται στην καθαρή ενέργεια. Για την Ελλάδα, το Ταμείο Ανάκαμψης αντιπροσωπεύει μια τεράστια πρόκληση, ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ. Τα 32 δισ. ευρώ που αναλογούν στη χώρα μας από το Ταμείο Ανάκαμψης μαζί με τις άλλες δράσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων διαμορφώνουν ένα συνολικό πακέτο χρηματοδότησης 72 δισ. ευρώ για την επόμενη πενταετία. Είναι ένα τεράστιο ποσό και απαιτεί μια πολύ καλά οργανωμένη δημόσια διοίκηση για την οργάνωση και διαχείρισή του.

Η κυβέρνηση μέχρι στιγμής έχει ανταποκριθεί πολύ γρήγορα, καταθέτοντας το προσχέδιο του τελικού σχεδίου του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό έγινε τον περασμένο Νοέμβριο, ενώ έχει ήδη αποσπάσει εξαιρετικά κολακευτικά σχόλια από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και η χώρα μας θα είναι μία από τις πρώτες που θα υποβάλει το τελικό της σχέδιο πριν από τη λήξη της προθεσμίας στο τέλος Απριλίου, ώστε να μπορούμε να επιταχύνουμε και την έλευση των σχετικών πόρων. Στόχος είναι να γίνουν οι πρώτες εκταμιεύσεις πριν από το τέλος του καλοκαιριού.

Το Σχέδιο έχει 4 κύριους πυλώνες: α). Την πράσινη μετάβαση. β) Την ψηφιακή μετάβαση. γ) Την απασχόληση, τις δεξιότητες και την κοινωνική συνοχή και δ) Τις ιδιωτικές επενδύσεις και τον μετασχηματισμό της οικονομίας. Οι δράσεις που αποτυπώνονται στο σχέδιο αγγίζουν τις 170. Αφορούν έργα, επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις, που απλώνονται σε πολύ συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα, σε ολόκληρη την Ελλάδα. Πρόκειται πράγματι για ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα.

Συνολικά, το Ταμείο Ανάκαμψης μπορεί να ενισχύσει άμεσα την κεφαλαιακή βάση της Ελλάδας μέσω της ανάπτυξης οικονομικών υποδομών και του εργατικού δυναμικού της λόγω μεταρρυθμίσεων που βελτιώνουν τις δεξιότητες απασχόλησης και την κοινωνική συνοχή. Ομως, για να γίνει αυτό, χρειάζονται δύο προϋποθέσεις: πρώτα-πρώτα ισχυρή εθνική ιδιοκτησία της μεταρρυθμιστικής ατζέντας από την κυβέρνηση, δηλαδή υπουργικά στελέχη που να πιστεύουν στις μεταρρυθμίσεις. Επιπλέον, ταχύτητα ανταπόκρισης από τη δημόσια διοίκηση, όχι τόσο σε υψηλό επίπεδο, αλλά σε χαμηλό, δηλαδή στο επίπεδο του απλού δημοσίου υπαλλήλου. Το παρελθόν έχει δείξει ότι κανένα από αυτά τα δύο στοιχεία δεν είναι αυτονόητο. Το παρόν ίσως μας επιφυλάσσει θετικές εκπλήξεις.