* Διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Οικονομικής Πολιτικής, Διακυβέρνησης και Ανάπτυξης του ΕΚΠΑ, πρώην υπουργός

Οι προεκλογικές δεσμεύσεις της Ν.Δ. και οι εξαγγελίες της μετά την άνοδό της στην εξουσία, ιδίως, μάλιστα, η ομιλία και η συνέντευξη του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ, κινούνται στον αστερισμό του φιλελευθερισμού. Μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, περιορισμός των ασφυκτικών γραφειοκρατικών διαδικασιών για την πραγματοποίηση επενδύσεων, άνοιγμα αγορών και αποκρατικοποιήσεις και ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας είναι τα βασικά στοιχεία μιας οικονομικής πολιτικής, η οποία εμπνέεται από τον φιλελευθερισμό και έχει στόχο την απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων για την ενίσχυση της ανάπτυξης, με θεωρητική βάση τα λεγόμενα «οικονομικά της προσφοράς».  

Η αντίληψη αυτή κυριαρχεί παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς η κεϊνσιανή αντίληψη -τα λεγόμενα «οικονομικά της ζήτησης»- φαίνεται να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις συνθήκες της προϊούσας παγκοσμιοποίησης. Η βασική ιδέα της φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής είναι ότι πρέπει να δημιουργηθούν κατάλληλες συνθήκες για την πραγματοποίηση επενδύσεων, οι οποίες θα αυξήσουν την προσφορά προϊόντων και συνεπώς την απασχόληση. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις θα συμβάλουν στην τεχνολογική αναβάθμιση της παραγωγής, μέσω της αξιοποίησης της νέας γνώσης, που με τη μορφή καινοτομιών θα αυξήσει την παραγωγικότητα και τελικά τα εισοδήματα όλων των εργαζομένων. Εάν προηγηθεί η αύξηση των εισοδημάτων, πριν από την αύξηση της εγχώριας παραγωγής, όπως πρεσβεύει η κεϊνσιανή αντίληψη, είναι πιθανό να αυξηθούν οι εισαγωγές, καθώς δεν υπάρχουν πλέον δασμολογικοί φραγμοί στις εθνικές οικονομίες.

Οσον αφορά την απασχόληση, η ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας θα δώσει νέες δυνατότητες στις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν περισσότερους εργαζομένους, ανάλογα με τις ανάγκες της παραγωγής τους. Επίσης, σύμφωνα με την οικονομική πολιτική που εμπνέεται από τον φιλελευθερισμό, η συμβολή των πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων είναι εξαιρετικά κρίσιμη, εφόσον η παραγόμενη νέα γνώση διοχετεύεται στην οικονομία μέσω της υιοθέτησης καινοτομικών τεχνολογικών και οργανωτικών μεθόδων από τις επιχειρήσεις. Ετσι, η απελευθέρωση των παραγωγών γνώσης, δηλαδή των πανεπιστημιακών ερευνητών, από τον ασφυκτικό έλεγχο του κράτους, που επιδιώκει η νέα διακυβέρνηση, είναι απολύτως συνεπής με το συνολικό σχέδιό της, υπό τον όρο ότι τα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα θα αφεθούν πραγματικά ελεύθερα και θα υποστηριχθούν ώστε να αναπτύξουν στενότερες σχέσεις με τις επιχειρήσεις.

Αυτό το συνολικό αναπτυξιακό σχέδιο που προτείνει η νέα διακυβέρνηση μπορεί να πετύχει, όπως έχει συμβεί σε πολλές χώρες του κόσμου, υπό ορισμένες προϋποθέσεις.

Η πρώτη προϋπόθεση είναι ότι τόσο οι παραγωγοί πλούτου, δηλαδή οι επιχειρηματίες και οι εργαζόμενοι, όσο και οι παραγωγοί γνώσης, δηλαδή η ακαδημαϊκή κοινότητα, πρέπει να συναισθανθούν ότι μετά την απελευθέρωσή τους από τα δεσμά του κρατισμού έχουν πολύ μεγαλύτερη ευθύνη απέναντι στο κοινωνικό σύνολο και ότι πρέπει να υπηρετούν και το δημόσιο συμφέρον, πέρα από το προσωπικό τους.

Η δεύτερη προϋπόθεση, εξίσου σημαντική με την πρώτη, είναι ότι όλοι πρέπει να σέβονται και να τηρούν τους κανόνες διαφάνειας, λογοδοσίας, προστασίας της εργασίας και του περιβάλλοντος, γιατί η ελευθερία δεν πρέπει να ισοδυναμεί με την ανομία.

Η τρίτη προϋπόθεση, κρίσιμης επίσης σημασίας, είναι ότι το ράτος, που θέτει το πλαίσιο δράσης και τους προαναφερόμενους κανόνες, πρέπει να είναι αυστηρό με τους παραβάτες. Οι κανόνες σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τους τομείς πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα.

Το φιλελεύθερο πρότυπο διακυβέρνησης έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας από το κρατικιστικό, εάν τηρούνται οι τρεις προαναφερόμενες βασικές προϋποθέσεις. Ταυτόχρονα, όμως, περιέχει και πολλούς κινδύνους, ιδίως στη χώρα μας όπου η φιλελεύθερη παράδοση δεν έχει βαθιές ρίζες. Αντίθετα, σχεδόν σε ολόκληρη τουλάχιστον τη μεταπολεμική περίοδο στην Ελλάδα κυριάρχησε, με διάφορες μορφές και εκδοχές, το πρότυπο του κρατισμού σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση.

Η νέα προσπάθεια που ξεκίνησε, ιδίως μετά από μια δεκαετία βαθιάς κρίσης, η οποία ίσως έκανε όλους τους Ελληνες σοφότερους, αξίζει να υποστηριχθεί και να κριθεί από τα αποτελέσματά της.