Το περίφημο «μαξιλάρι» των 37 δισ. ευρώ, ιερό τοτέμ της διακυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα, βρέθηκε στο επίκεντρο του εσωκομματικού εμφυλίου. Προκειμένου να χτυπήσει τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, ο Στέφανος Κασσελάκης έδειξε ότι δεν ορρωδεί προ ουδενός. Πάλι καλά, δηλαδή, που ο Ευκλείδης δεν ήταν υπουργός Οικονομικών από τον Ιανουάριο του 2015, γιατί ο νέος πρόεδρος ήταν ικανός να του χρεώσει ότι κακώς ο ΣΥΡΙΖΑ απέρριψε το… e-mail Χαρδούβελη.

Η προεδρική δήλωση ότι το «μαξιλάρι» ήταν «η πιο μνημονιακή απόφαση» ερμηνεύτηκε ως η απαρχή της κατεδάφισης του προκατόχου του. Υστερα από τις αντιδράσεις, ο Στ. Κασσελάκης αναδιπλώθηκε για λίγο. Ομως, στον Νίκο Χατζηνικολάου, το βράδυ της Πέμπτης στον ANT1, επικαλέστηκε μια έκθεση της Standard & Poors, που χαρακτήριζε το «μαξιλάρ» πολύ υψηλό για το μέγεθος της ελληνικής οικονομίας. Προσπάθησε έτσι -ανεπιτυχώς- να ισορροπήσει: Να βγάλει λάδι τον Τσίπρα και να καρφώσει εκ νέου τον Τσακαλώτο. «Θα μπορούσε να έχει κάνει μια καλύτερη συνεννόηση, διαπραγμάτευση με την τρόικα...», είπε.

Η αλήθεια είναι πως αυτήν την κριτική την έχει ξανακούσει ο πρώην υπουργός Οικονομικών από τον Νίκο Παππά και τον Παύλο Πολάκη. O Στέφανος Κασσελάκης ήταν απλώς πιο άγαρμπος από τους «Ηρακλειδείς» του. Επίσης, αλήθεια είναι ότι τότε, το 2017, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε βρεθεί αντιμέτωπη με την επιλογή είτε να ζητήσει μια πιστοληπτική γραμμή από τους δανειστές (με τις δεσμεύσεις που αυτή συνεπαγόταν), είτε να δημιουργήσει ένα ταμειακό απόθεμα τόσο μεγάλο ώστε να μπορεί να καλύψει με ίδια μέσα τις δανειακές της ανάγκες και να αποτρέψει την κερδοσκοπική διάθεση των αγορών. Ο Αλέξης Τσίπρας (και κανένας άλλος), για να πει ότι «έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια», επέλεξε το δεύτερο. Και δεν είχε αφήσει σε χλωρό κλαρί τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, που τασσόταν δημοσίως υπέρ της πιστοληπτικής γραμμής. Τον Μάρτιο του 2018 στο Φόρουμ των Δελφών ο πρώην πρωθυπουργός επιτέθηκε στον κεντρικό τραπεζίτη : «Αυτές οι απόψεις δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές από εμάς, από τη στιγμή που συνεπάγονται νέες δεσμεύσεις και διαιώνιση της επιτροπείας. Η επιμονή, δε, σε αυτές από επίσημα χείλη μόνο ερωτήματα μπορεί να προκαλεί ως προς τη σκοπιμότητά της, προσωπική ή πολιτική». Περιττό να αναφέρουμε ποια στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ καταχέριαζαν τότε τον Στουρνάρα για την πιστοληπτική γραμμή: Σωστά μαντέψατε, ο Παππάς και ο Πολάκης!

Ολη αυτή η συζήτηση έχει κάτι το γκροτέσκο, γιατί τα υψηλά αποθεματικά δεν είναι καν ανακάλυψη της διακυβέρνησης Τσίπρα, υπήρχαν και πριν από αυτήν. Λίγοι θυμούνται πια ότι το καλοκαίρι του 2011 η Ελλάδα έφτασε πολύ κοντά στη χρεωκοπία, λόγω έλλειψης ταμειακών διαθεσίμων: Τον Ιούνιο εκείνου του χρόνου χρειάστηκε ειδική παρέμβαση των εταίρων για να καλυφθούν μισθοί και συντάξεις.

Το πάθημα έγινε μάθημα. Στα τέλη του 2014, τα συνολικά ταμειακά διαθέσιμα των φορέων του κράτους ανέρχονταν σε 16 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Οικονομικών Χρ. Σταϊκούρα. Τον Απρίλιο του 2015, η κυβέρνηση Τσίπρα (υπουργός Οικονομικών ήταν τότε ακόμα ο Γιάνης Βαρουφάκης), με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, κατέστησε υποχρεωτική τη μεταφορά τους στην Τράπεζα της Ελλάδος. Τον Αύγουστο του 2017, λόγω αναξιοπιστίας, η τρόικα την υποχρέωσε να ανοίξει ειδικό λογαριασμό στην Τράπεζα της Ελλάδος (με τίτλο «Ελληνικό Δημόσιο - Λογαριασμός Δημιουργίας Αποθεματικού Προσόδων από τις αγορές Κεφαλαίου»). Εκείνη την εποχή η κυβέρνηση επέλεξε να πάρει τα αδιάθετα ποσά που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (15,7 δισ. από τον ESM), προκειμένου να δημιουργήσει το «μαξιλάρι». Ετσι στα 16 δισ ευρώ προστέθηκαν άλλα 15,7 δις. του ESM, τμήμα του δανείου του τρίτου μνημονίου, φτάνοντας μαζί με μέρος των εσόδων από τα υπερπλεονάσματα, που ήταν αποτέλεσμα της υπερφορολόγησης της μεσαίας τάξης, στα 37 δισ. ευρώ.

Πέρα από το μαλλιοτράβηγμα στον ΣΥΡΙΖΑ, υπάρχει, ωστόσο, και μια πολύ ουσιαστική πλευρά στο ζήτημα. Ακόμα και σήμερα, το «μαξιλάρι» παραμένει στα ίδια σχεδόν επίπεδα με το 2017, δηλαδή στα 35 δισ. ευρώ. Απαρτίζεται από τα 20 δισ. ευρώ ταμειακά διαθέσιμα της γενικής κυβέρνησης (14 δισ. των φορέων, όπως ασφαλιστικά ταμεία, ΟΤΑ, πανεπιστήμια και 6 δισ. της κεντρικής κυβέρνησης) και από τα 15,7 δισ. ευρώ του ESM, για τη διάθεση των οποίων απαιτείται η έγκρισή του.

Το ερώτημα είναι γιατί πρέπει να παραμένουν τα 20 αυτά δισ. ευρώ της γενικής κυβέρνησης στον λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδος. Γιατί να μην μπορούν να τα διαχειριστούν ελεύθερα οι φορείς; Να τα χρησιμοποιήσουν για να προχωρήσουν σε επενδύσεις και αναβάθμιση του εξοπλισμού τους και να τονώσουν έτσι την ανάπτυξη και την οικονομία; Τι επιβάλλει σήμερα στην Ελλάδα, που έχει ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα και μπορεί να δανειστεί με προνομιακούς όρους, να διατηρεί ταμειακό αποθεματικό 35 δισ. ευρώ; Αυτά τα ερωτήματα θα έπρεπε να θέσει ένας διαβασμένος αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, με πτυχίο στα Οικονομικά από το Wharton, και να δημιουργήσει πολιτικό ζήτημα και πρόβλημα στην κυβέρνηση. Εκείνος προτίμησε απλώς να τα βάλει με τον Τσακαλώτο…