Στα πρόθυρα της εξαφάνισης βρίσκεται ο αστακός, ο πιο εκλεκτός και ακριβότερος μεζές του Αιγαίου. Εμπειροι ψαράδες και επιστημονικοί φορείς αναφέρουν στη Real planet ότι για τη σημαντική μείωση των αποθεμάτων του, που σε ορισμένες περιοχές φτάνει έως και το 80%, ευθύνεται η υπεραλίευση του είδους την τελευταία πενταετία, ακόμα και σε περιόδους που ισχύει απαγόρευση αλιείας του. Βέβαια, η εξαφάνισή του από τις ελληνικές θάλασσες, εκτός του ότι δυσαρεστεί τους λάτρεις της αστακομακαρονάδας, παράλληλα σηματοδοτεί μια ανεπανόρθωτη καταστροφή στη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας και στο οικοσύστημα του Αιγαίου πελάγους.

Το εκλεκτό έδεσμα αποτελεί έναν από τους πιο πολύτιμους θαλάσσιους οργανισμούς, καθώς έχει την ιδιότητα να ανακυκλώνει τη νεκρή οργανική ύλη που κατακάθεται στον βυθό της θάλασσας και να τη μετατρέπει σε θρεπτικές ουσίες, για να τραφούν οι υπόλοιποι θαλάσσιοι οργανισμοί.
«Κατά κανόνα, η αλόγιστη αλιεία γίνεται σε αστακούς πολύ πιο κάτω από τα νόμιμα όρια που έχουν θεσπιστεί από την πολιτεία, τα οποία ορίζουν ότι το ζώο, για να πάει στην ιχθυόσκαλα, πρέπει να ξεπερνά τα 500 γραμμάρια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνονται τα ενήλικα άτομα που μπορούν να αναπαραχθούν», εξηγεί ο Γιώργος Ντούνας, διευθυντής ερευνών του ΕΛΚΕΘΕ στο Ινστιτούτου Θαλάσσιας Γεωλογίας Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών και συμπληρώνει: «Αναμφισβήτητα ο αστακός αποτελεί έναν βιοδείκτη. Ανήκει στα δεκάποδα και η ύπαρξή του δείχνει ότι ο βυθός είναι σε καλή κατάσταση. Συνήθως ζει σε βάθη από 30 έως 100 μέτρα».

Αλλωστε, η περίοδος αλίευσης του αστακού ξεκινά από την 1η Ιανουαρίου και σταματά στις 31 Αυγούστου.«Η προστασία του πλέον περνά και από το τραπέζι μας. Μετά τον Αύγουστο οι καταναλωτές πρέπει να είναι υποψιασμένοι. Δεν πρέπει να παραγγέλνουμε φρέσκο αιγαιοπελαγίτικο αστακό αφού, όταν υπάρχει ζήτηση, η παράνομη αλιεία θα καλύψει οπωσδήποτε την ανάγκη του πελάτη - ιδιαίτερα όταν οι τιμές του στα εστιατόρια μπορούν να φτάσουν έως και τα 45 ευρώ το κιλό!», επισημαίνει ο Δημήτρης Ζάννες από την Ανδρο, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Παράκτιων Αλιέων Νότιου Αιγαίου.

Ο σημαντικότερος βιότοπος του αστακού είναι ο βυθός που διαθέτει απότομα ρήγματα και είναι πλούσιος σε ασβεστοφύκη, τη γνωστή τραγάνα. Τα σημαντικότερα προβλήματα εντοπίζονται στη Σκύρο, που είναι η πατρίδα του αστακού, και γενικότερα στις Σποράδες, στις Κυκλάδες, καθώς και στα Δωδεκάνησα. Οι παραδοσιακοί μέθοδοι αλιείας είναι δύο: το αστακόδιχτο και ο κιούρτος. Πλέον, όμως, η ψαριά έχει μειωθεί δραματικά. «Εάν συνεχιστεί η υπεραλίευση του είδους, την επόμενη δεκαετία δεν ξέρω αν οι ελληνικές θάλασσες θα έχουν αστακούς», επισημαίνει ο θαλάσσιος βιολόγος Κώστας Νουνάς, συμπληρώνοντας: «Την κύρια εικόνα για την κατάσταση που επικρατεί στα θαλάσσια αποθέματα την έχουμε από τους ψαράδες, οι οποίοι αποτελούν τα μάτια μας. Προφανώς και τα ιχθυαποθέματα του αστακού θέλουν περαιτέρω μελέτη, ωστόσο τα στοιχεία των ψαράδων είναι αποκαρδιωτικά».

Στη Σκύρο

Στη Σκύρο, η εύρεση και η συλλογή του αστακού από τους ψαράδες έχει μετατραπεί σε μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Ο έμπειρος ψαράς και ιδρυτής του τοπικού Συλλόγου Επαγγελματιών Ψαράδων «Αχιλλέας» λέει στην «R»: «Θυμάμαι ότι πριν από μία πενταετία ψαρεύαμε πάνω από 15 κιλά. Αργότερα, η κατάσταση χειροτέρεψε. Ιδιαίτερα τα τελευταία τρία χρόνια, με το ζόρι να βγάλει κανείς 3 κιλά αστακούς με αστακόδιχτα. Δυστυχώς, ορισμένοι ψαράδες δεν μπορούν να καταλάβουν τη μεγάλη οικολογική σημασία του αστακού για το οικοσύστημα. Αποτελεί τη βάση της πυραμίδας ολόκληρης της τροφικής αλυσίδας. Εάν εκλείψει, το θαλάσσιο οικοσύστημα θα φτωχύνει και πολλοί από εμάς τους ψαράδες θα χάσουμε το μεροκάματο».

Στις Κυκλάδες

Τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν και στις Κυκλάδες. Ο Δημήτρης Ζάννες έχει σταματήσει αρκετό καιρό να βάζει κιούρτους για να πιάσει αστακούς, αφού η πενιχρή ψαριά του δεν φτάνει πλέον ούτε για να αγοράσει τα καύσιμα για το καΐκι. «Πρέπει επιτέλους να σεβαστούμε τον αστακό και να προστατεύσουμε τα θαλάσσια ενδιαιτήματα. Πλέον είμαστε στο και πέντε. Οι θάλασσες μας εκπέμπουν SOS», σχολιάζει ο έμπειρος ψαράς, υπογραμμίζοντας: «Παλιότερα ένας ψαράς μπορούσε να αλιεύσει μέχρι και 50 κιλά αστακό. Τα τελευταία τρία χρόνια, όμως, με το ζόρι μπορεί να αλιεύσει 10 κιλά. Δυστυχώς, υπάρχουν και ασυνείδητοι, οι οποίοι αλιεύουν τον αστακό μετά τις 31 Αυγούστου, πράγμα που απαγορεύεται».

Στην Κάλυμνο

Στα Δωδεκάνησα, συγκεκριμένα στην Κάλυμνο, στην πατρίδα των σφουγγαράδων, οι ντόπιοι ψαράδες αντιμετωπίζουν την ίδια κατάσταση με τους υπόλοιπους συναδέλφους τους στο Αιγαίο. Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αλιέων Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου Γεώργιος Κατσοτούρχης θεωρεί ότι η διαταραχή της ισορροπίας στην τροφική αλυσίδα και η παράλληλη καταστροφή των θαλάσσιων βιοτόπων αποτελούν τα αίτια για την εξαφάνιση του αστακού. «Παλαιότερα αλιεύαμε μέχρι και 30 κιλά αστακό. Πλέον, με το ζόρι βγάζουμε 5 κιλά», τονίζει ο πρόεδρος. «Η καταστροφή είναι τεράστια. Την πρώτη και κύρια ευθύνη την έχει η πολιτεία, που δεν κάνει ελέγχους να δει τι έρχεται στην ιχθυόσκαλα και αν τηρούνται οι νόμοι για το πότε πρέπει να αλιεύεται το ένας είδος ή το άλλο. Ομως, και οι ίδιοι οι καταναλωτές πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση», καταλήγει.