Ο Νίκος Φίλης απαντώντας σε ερώτηση του βουλευτή Νίκου Νικολόπουλου επισήμανε ότι «για ιστορικούς λόγους το μάθημα των θρησκευτικών στη χώρας μας έχει ομολογιακό χαρακτήρα», υποστηρίζοντας ότι αυτό συνιστά «έναν αναχρονισμό που τον αντιλαμβάνονται και φωτισμένοι ιεράρχες και θεολόγοι».

Ο υπουργός Παιδείας στη συνέχεια σημειώνει ότι «είναι αναγκαία η αναμόρφωση των θρησκευτικών, ώστε να γίνει μάθημα θρησκειολογίας, γνώσης των θρησκειών, με την ιδιαίτερη παρουσίαση του πολιτισμικού ρόλους της ορθοδοξίας στη χώρας μας» παραπέμποντας στις σχετικές προτάσεις που επεξεργάζεται το Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Το πιλοτικό πρόγραμμα

Επί της ουσίας ο Νίκος Φίλης με την απάντησή του προς τον Νίκο Νικολόπουλο «φωτογραφίζει» το πιλοτικό πρόγραμμα σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών, το οποίο έχει εκπονηθεί από το 2011 και έχει εφαρμοσθεί πιλοτικά σε μεγάλο αριθμό σχολείων, με το οποίο τα Θρησκευτικά αναβαθμίζονται σε σύγχρονο, ανοιχτό, μη κατηχητικό και μη ομολογιακό μάθημα, που απευθύνεται σε όλα τα παιδιά του ελληνικού σχολείου, ανεξάρτητα από την εθνική και θρησκευτική προέλευσή τους.

Το νέο ΠΣ στα Θρησκευτικά ήταν ενταγμένο στα προγράμματα του «Νέου Σχολείου» για όλα τα μαθήματα σε Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο. Κατά την εκπόνησή του ελήφθησαν υπόψη η ελληνική νομοθεσία (Σύνταγμα, Ν. 1566/1985, Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών–Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών 2003), οι δεσμεύσεις της Ελληνικής Πολιτεία στις ευρωπαϊκές και διεθνείς συνθήκες, σε Συστάσεις – υποχρεωτικού χαρακτήρα – του Συμβουλίου της Ευρώπης (π.χ. CM/Rec (2008)12/28-7-09), καθώς και σε προτεινόμενα κριτήρια για τη διαμόρφωση της Θρησκευτικής Εκπαίδευσης σε κάθε κράτος μέλος (π.χ. Σύσταση 1720/2005 του Συμβουλίου της Ευρώπης, Λευκή Βίβλος για το Διαπολιτισμικό Διάλογο, Toledo Guiding Principles on Teaching about Religions and Beliefs in Public Schools, Intereuropean Commission on Church and School [ICCS], 1992, European Ecumenical Commission for Church and Society [EECCS] 1998).

Το νέο ΠΣ στα Θρησκευτικά υλοποιεί και εφαρμόζει διευρυμένα τις αρχές των ΑΠΣ-ΔΕΠΠΣ του 2003, δηλαδή των ισχυόντων και σήμερα Προγραμμάτων Σπουδών. Έλαβε ακόμη υπόψη τις θέσεις των ανεξάρτητων αρχών για το ΜτΘ (Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Συνήγορος του Πολίτη). Ακόμη στάθμισε τις θέσεις συνταγματολόγων, διανοουμένων, πανεπιστημιακών, της ΟΛΜΕ κ.ά. φορέων για το ΜτΘ. Επιπλέον έλαβε υπόψη τον εδώ και καιρό επιχειρούμενο διάλογο για το ΜτΘ στην ελληνική θεολογική εκπαιδευτική κοινότητα και γενικότερα στην ελληνική κοινωνία, καθώς και τις ευρωπαϊκές και ελληνικές εξελίξεις για τον χαρακτήρα και τους προσανατολισμούς της θρησκευτικής εκπαίδευσης. Σημαντικό ρόλο στην εκπόνηση του νέου ΠΣ έχουν οι θέσεις των Θεολογικών Σχολών με αφορμή τις εγκυκλίους του 2008 και τις ώρες διδασκαλίας του ΜτΘ. Τέλος, ελήφθησαν υπόψη τα νέα δεδομένα που διαμορφώνουν οι εγκύκλιοι περί απαλλαγής στο ΜτΘ από το Υπουργείο Παιδείας το 2008.

Τι περιλαμβάνει το πιλοτικό πρόγραμμα για τα Θρησκευτικά

Το νέο ΠΣ διαμορφώνει ένα μάθημα Θρησκευτικών για όλους τους μαθητές. Υπερβαίνει τη διελκυστίνδα μεταξύ κατηχητικού και θρησκειολογικού προτύπου, βασισμένο κυρίως στο ιστορικό-πολιτιστικό πρότυπο μαθήματος. Ενώ δεν συνιστά θρησκειολογία, διαλέγεται με τις άλλες θρησκευτικές παραδόσεις. Επιδιώκει έναν γόνιμο διάλογο της Ορθόδοξης θρησκευτικής παράδοσης με τη θρησκευτική ποικιλομορφία του σύγχρονου κόσμου.

Θεμελιώδεις άξονες αποτελούν ο σεβασμός της θρησκευτικής ετερότητας, η γνωριμία και ο διάλογος με τις άλλες χριστιανικές ομολογίες και τις άλλες θρησκευτικές παραδόσεις. Αφού ο μαθητής κατανοήσει πρώτα τη δική του θρησκευτική ταυτότητα έχει στη συνέχεια την ευκαιρία να ανακαλύψει το πολιτιστικό αποτύπωμα της θρησκείας ή των θρησκειών στη συγκεκριμένη κοινωνία αλλά και στην ευρύτερη σύγχρονη οικουμένη που αποτελεί πλέον οικείο χώρο ζωής και δράσης για τον νέο άνθρωπο. Η γνώση αυτή μπορεί να αποτελέσει τη βάση μιας ορθής ερμηνείας και προσέγγισης διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων, στο πρόσωπο τόσο των συμμαθητών του όσο και άλλων ατόμων με τα οποία συναναστρέφεται σε ποικίλα περιβάλλοντα κι έτσι να συμβάλει στην ουσιαστική αυτογνωσία αλλά και στην ομαλότερη κοινωνικοποίηση και σε μια αλληλέγγυα κοινωνία χωρίς συγκρούσεις.

Χωρίς αυτή την πληροφόρηση και κατάλληλη επεξεργασία στο δημοκρατικά ελεγχόμενο και πιστοποιημένο σχολείο, ο μαθητής μπορεί να πέσει θύμα ποικίλων κέντρων μη κριτικής γνώσης, με αποτέλεσμα την ψυχολογική του χειραγώγηση, ακόμη και την πολύμορφη εκμετάλλευση της προσωπικότητάς του. Αυτοί είναι και οι λόγοι για τον αυξανόμενο προβληματισμό επανεισαγωγής του μαθήματος και σε χώρες όπου είχε καταργηθεί (Γαλλία), ενώ συνιστάται και περιγράφεται η διδασκαλία του σε ευρωπαϊκά κείμενα, όπως του Συμβουλίου της Ευρώπης «Λευκή Βίβλος για το Διαπολιτισμικό Διάλογο» (2008), και του ΟΑΣΕ «Toledo Guiding Principles on Teaching about Religions and Beliefs in Public Schools» (2007).