Οι ειδικοί ανησυχούν για το ενδεχόμενο να εκδηλωθούν ισχυρές φωτιές σε πολύ μεγάλα υψόμετρα. Ποιες περιοχές βρίσκονται στο κόκκινο. Η κλιματική κρίση οδηγεί σε πρόωρη έξαρση του πύρινου εφιάλτη. Από τις 7 έως τις 11 Απριλίου ξέσπασαν 253 πυρκαγιές σε ολόκληρη τη χώρα. Σε επιφυλακή ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας. Με πέντε νέα πρόσθετα μέτρα ξεκινά η αντιπυρική περίοδος. Ενισχύονται οι δυνάμεις δασοπροστασίας και αυξάνονται τα πρόστιμα για τα ακαθάριστα οικόπεδα.
Μπορεί το ημερολόγιο να δείχνει ακόμα μέσα Απριλίου και να μην έχει ξεκινήσει η αντιπυρική περίοδος, ωστόσο οι πυροσβέστες έχουν ήδη δώσει τις πρώτες μεγάλες μάχες με τις φλόγες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας. Ο εξαιρετικά θερμός χειμώνας και οι περιορισμένες βροχοπτώσεις προαναγγέλλουν ένα πολύ δύσκολο καλοκαίρι, με τους ειδικούς να τονίζουν ότι η Ελλάδα αναμένεται να αντιμετωπίσει μια πρωτοφανή πύρινη απειλή το 2024. Κορυφαίοι επιστήμονες, που εστιάζουν στη διαχείριση των φυσικών καταστροφών και της κλιματικής κρίσης, μιλώντας στη Realnews, επισημαίνουν πως στα ελληνικά δάση εντοπίζεται ένα εκρηκτικό μείγμα ξηρασίας, υψηλών θερμοκρασιών και συσσωρευμένης εύφλεκτης ύλης. Μάλιστα, προειδοποιούν πως, ειδικά φέτος, οι περιοχές που αναμένεται να προβληματίσουν περισσότερο είναι οι ορεινές, καθώς οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν πλέον το ξέσπασμα ισχυρών πυρκαγιών σε πολύ μεγάλο υψόμετρο. Πρόκειται για ορεινές περιοχές, όπου στο παρελθόν, λόγω της υγρασίας, ήταν σχεδόν αδύνατο να εκδηλωθεί μια πυρκαγιά. Οι συνθήκες αυτές όμως έχουν αλλάξει όχι μόνο ως προς το εύρος των περιοχών που απειλούνται, αλλά και ως προς τη χρονική διάρκεια του έτους που καταγράφονται ισχυρές και πολλές πυρκαγιές. Ενδεικτικό της δύσκολης κατάστασης που επικρατεί είναι ότι μέσα σε τέσσερα 24ωρα την προηγούμενη εβδομάδα ξέσπασαν συνολικά 253 πυρκαγιές! Συγκεκριμένα, από τις 7 το πρωί της 7ης Απριλίου μέχρι τις 7 το πρωί της 8ης Απριλίου σημειώθηκαν 70 αγροτοδασικές πυρκαγιές. Από τις 8 έως τις 9 Απριλίου οι πυροσβεστικές δυνάμεις κλήθηκαν να επιχειρήσουν σε 56 αγροτοδασικές πυρκαγιές, ενώ από τις 9 έως τις 10 Απριλίου ξέσπασαν άλλες 60. Τέλος, από τις 7 το πρωί της 10ης Απριλίου έως τις 7 το πρωί της 11ης Απριλίου σημειώθηκαν 67 αγροτοδασικές πυρκαγιές, με τις 56 να αντιμετωπίζονται άμεσα, στο αρχικό τους στάδιο.
«Από τη χωροχρονική τοποθέτηση των πυρκαγιών μέχρι τώρα προοιωνίζεται μια καυτή αντιπυρική περίοδος Είναι πολύ νωρίς εγκατεσπαρμένες σε όλα τα σημεία στην Ελλάδα, καθώς είχαμε μεγάλες πυρκαγιές στο Μονόπυλο Καστοριάς και στα Πιέρια Ορη. Αυτό είναι πολύ ανησυχητικό», δηλώνει ο Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος, διευθυντής Εργαστηρίου Δασικών Πυρκαγιών και Κλιματικής Αλλαγής στο ΑΠΘ, εστιάζοντας στο χαρακτηριστικό του μεγάλου υψομέτρου που εντοπίστηκε και στις πυρκαγιές των προηγούμενων ημερών.
Εως και 1.700 μέτρα
«Ακόμα και οι πρόσφατες πυρκαγιές ήταν σε μεγάλο υψόμετρο. Δεν περιμέναμε τέτοια εποχή να έχει φωτιές στα 1.500 μέτρα, όπως αυτές που ξέσπασαν στα Πιέρια Ορη, ή στα 1.400 μέτρα, όπως αυτές στην Καστοριά. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μια θερμή περίοδο, όπου και σε μεγάλα υψόμετρα διαπιστώνονται υψηλές θερμοκρασίες. Αυτό είναι πέραν του φυσιολογικού. Πέρυσι η μέση θερμοκρασία της χώρας ήταν κατά 1,3 βαθμούς υψηλότερη από τις κανονικές θερμοκρασίες. Αν συνεχιστεί και φέτος αυτή η αύξηση, τότε υπάρχουν οι συνθήκες για να έχουμε φωτιές ακόμα και από τα 1.700 μέτρα υψόμετρο και άνω», επισημαίνει ο καθηγητής, κάνοντας λόγο για ανάγκη επιμήκυνσης της αντιπυρικής περιόδου. «Απευθύνω σύσταση να κηρυχθεί αντιπυρική περίοδος ακόμα και από τις 15 Απριλίου. Ο κίνδυνος αυξάνεται καθημερινά», δηλώνει ο Αλ. Δημητρακόπουλος.
«Καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε πλέον νέες συνθήκες. Η φωτιά έχει αλλάξει γιατί έχουμε αλλάξει το περιβάλλον μέσα στο οποίο εκδηλώνεται. Λόγω της κλιματικής αλλαγής, έχουμε υψηλότερες θερμοκρασίες και περισσότερη ξηρασία, όπως ο φετινός χειμώνας», τονίζει από την πλευρά του ο Θεόδωρος Γιάνναρος, πυρομετεωρολόγος και ερευνητής στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, επισημαίνοντας πως ήδη οι επιστήμονες έχουν καταγράψει αύξηση στον αριθμό των δασικών πυρκαγιών κατά τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, από το 2000 έως το 2023.
Περιοχές στο «κόκκινο»
Ο Θ. Γιάνναρος εκτιμά ότι φέτος δεν θα πρέπει να δοθεί σημασία μόνο στις λεγόμενες «ζώνες πυρκαγιών», δηλαδή στις περιοχές όπου ξεσπούν συχνά φωτιές, αλλά να προσέξουμε ιδιαίτερα τις περιοχές που δεν έχουν ιστορικό εκδήλωσης πυρκαγιών, καθώς και αυτές αναμένεται να βρεθούν στο «κόκκινο». «Υπάρχουν δασικά οικοσυστήματα που ενδεχομένως μέχρι τώρα να μην ήταν τόσο ευάλωτα, αλλά, λόγω της αλλαγής των συνθηκών, είναι πολύ πιθανό να κινδυνεύουν. Αναφέρομαι κυρίως σε δάση της βόρειας Ελλάδας και της Ηπείρου - η Βάλια Κάλντα θα μπορούσε να είναι ένα παράδειγμα. Αν αυτά τα οικοσυστήματα καταστούν ευάλωτα, όπως τα συστήματα της νότιας Ελλάδας, τότε θα μιλάμε για φωτιές αντίστοιχης έκτασης με αυτές τις οποίες είναι συνηθισμένη για παράδειγμα η Αττική, δηλαδή κατακόρυφες φωτιές, με μεγάλη ένταση, που είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν», καταλήγει ο πυρομετεωρολόγος του Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Απαιτείται εγρήγορση
Κυρίαρχο ρόλο σε αυτή την κατάσταση παίζει η αύξηση της θερμοκρασίας. Σύμφωνα με τον Ευθύμιο Λέκκα, καθηγητή Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών στο ΕΚΠΑ, το 2024 αναμένεται να είναι πιο θερμό από το περσινό έτος. «Αυτό είναι πολύ ανησυχητικό, καθώς το 2023 ήταν ένα από τα πιο θερμά έτη των τελευταίων 50 χρόνων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εκείνο το οποίο θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε είναι οι επιπτώσεις από την ξηρασία και τους ακραίους καύσωνες. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν ένα ευνοϊκό πεδίο για την ανάπτυξη πυρκαγιών ακόμα και σε ορεινές και περιοχές με μεγάλο υψόμετρο», δηλώνει ο καθηγητής, που καλεί τους αρμόδιους φορείς να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. «Δυστυχώς, η τρωτότητά μας αυξάνεται, συνεπώς το αποτέλεσμα αυτών των φαινομένων θα είναι περισσότερο έντονο ακόμα και από προηγούμενες χρονιές. Απαιτείται εγρήγορση από όλους τους φορείς, έτσι ώστε να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα και να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε όλο αυτό το κύμα πυρκαγιών που έρχεται με τον καλύτερο τρόπο», καταλήγει ο καθηγητής του ΕΚΠΑ. Την αλλαγή των συνθηκών και στο πεδίο των δασών έχουν διαπιστώσει και οι ίδιοι οι πυροσβέστες. Ο πρόεδρος της Ενωσης Αξιωματικών Πυροσβεστικής Κώστας Τσίγκας τονίζει ότι οι πυρκαγιές των τελευταίων ημερών εξαπλώνονται πολύ εύκολα και τίθενται πολύ δύσκολα υπό έλεγχο. «Αν δηλαδή δεν καταφέρουμε να περιορίσουμε μια φωτιά από τα πρώτα λεπτά, δύσκολα θα μπορέσουμε να τη θέσουμε υπό έλεγχο», σημειώνει ο Κ. Τσίγκας.
Παράλληλα, ο πρόεδρος της Ενωσης Αξιωματικών Πυροσβεστικής εκφράζει την ανησυχία του για συγκεκριμένες περιοχές της Αττικής, βάζοντας πρώτη στη λίστα των επικίνδυνων περιοχών την Πάρνηθα. «Φέτος το καλοκαίρι η πιο επικίνδυνη περιοχή στην Αττική είναι η Πάρνηθα, γιατί έχει καιρό να ξεσπάσει φωτιά. Επιπλέον, η Πάρνηθα, από πλευράς επίγειων δυνάμεων, είναι πιο δύσκολη στην πρόσβαση. Αν μάλιστα είναι και βράδυ, που δεν μπορούν να πετάξουν τα εναέρια μέσα, τότε η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη. Επιπλέον, επικίνδυνες περιοχές είναι η Πεντέλη και ο Υμηττός, ωστόσο αυτές οι περιοχές είναι περισσότερο προσβάσιμες», επισημαίνει.
Σε επιφυλακή βρίσκεται ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας
Με πέντε νέα πρόσθετα μέτρα ξεκινά η αντιπυρική περίοδος. Ενισχύονται οι δυνάμεις δασοπροστασίας και αυξάνονται τα πρόστιμα για τα ακαθάριστα οικόπεδα
Το φετινό καλοκαίρι αναμένεται να είναι ιδιαίτερα απαιτητικό και για τον λόγο αυτόν έχει προβλεφθεί να γίνουν σημαντικές ενέργειες για την πρόληψη και τον επιχειρησιακό σχεδιασμό καταστολής πυρκαγιών κατά την αντιπυρική περίοδο. Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας εστιάζει στην ενίσχυση των δασοπυροσβεστών, στην ίδρυση νέων Ειδικών Μονάδων Δασικών Επιχειρήσεων και στην αύξηση των δυνάμεων πρώτης ανταπόκρισης στις πυρκαγιές. Σε αυτό το πλαίσιο, πέντε είναι τα βασικά πρόσθετα μέτρα που τίθενται σε ισχύ από την 1η Μαΐου, στην έναρξη της αντιπυρικής περιόδου.
Μία από τις σημαντικότερες αλλαγές είναι η ίδρυση και στελέχωση δέκα νέων Ειδικών Μονάδων Δασικών Επιχειρήσεων (ΕΜΟΔΕ) σε Αλεξανδρούπολη, Κοζάνη, Τρίπολη, Βόλο, Ρόδο, Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο, Κέρκυρα και Κεφαλονιά. Μάλιστα, και οι δέκα νέες μονάδες θα είναι αερομεταφερόμενες, προκειμένου να μπορούν να προσεγγίζουν άμεσα και να επιχειρούν σε δυσπρόσιτες δασικές περιοχές. Οι νέες ΕΜΟΔΕ προστίθενται στις έξι υπάρχουσες που ήδη ενεργούν στην Ελευσίνα Αττικής, στη Θεσσαλονίκη, στο Ηράκλειο Κρήτης, στη Λαμία, στα Ιωάννινα και στην Πάτρα.
Ακόμη, στη μάχη της κατάσβεσης των πυρκαγιών ρίχνονται επιπλέον 650 «δασοκομάντος», που θα στελεχώσουν τις νέες ΕΜΟΔΕ. Πρόκειται για μέχρι πρότινος εποχικούς πυροσβέστες, που αναμένεται να αποδειχθούν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί, καθώς γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα το δάσος. Την ίδια στιγμή, αυτοί οι νέοι δασοπυροσβέστες θα αναπληρωθούν με νέους εποχικούς πυροσβέστες. Μία ακόμα σημαντική επιχειρησιακή αλλαγή για τη φετινή περίοδο είναι η αύξηση των μελών του πληρώματος των πυροσβεστών που θα επανδρώνουν τα πυροσβεστικά οχήματα που επιχειρούν στις πυρκαγιές. Από δύο πυροσβέστες, πλέον στα πυροσβεστικά θα βρίσκονται τρεις.
Συντονισμός φορέων
Η ηγεσία του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, σε μια προσπάθεια συντονισμένου επιχειρησιακού προγραμματισμού, προχώρησε στην ενίσχυση συνεργασιών συναρμόδιων φορέων της πολιτείας που εμπλέκονται στη δασοπυρόσβεση. Συγκεκριμένα, σε πανελλαδικό επίπεδο παρακολούθησαν σεμινάρια και εκπαιδεύτηκαν από αξιωματικούς της Πυροσβεστικής τα δασαρχεία, ο ΔΕΔΔΗΕ, οι δήμοι, η Αστυνομία, ο Στρατός, το Λιμενικό και οι εθελοντές δασοπυροσβέστες, προκειμένου να γνωρίζουν το ενιαίο επιχειρησιακό σχέδιο σε περίπτωση που θα χρειαστεί να επέμβουν.
Στο πλαίσιο της πρόληψης, προβλέπεται αύξηση του προστίμου σε όσους ιδιώτες δεν καθαρίζουν τα οικόπεδά τους και αύξηση του προστίμου για την καύση χόρτων και κλαδιών. Υπενθυμίζεται ότι σε περίπτωση που εντοπιστεί ένα ακαθάριστο οικόπεδο, ο δήμος προχωρά στην επιβολή προστίμου 50 λεπτών για κάθε τετραγωνικό μέτρο, με ελάχιστο ποσό τα 200 ευρώ, ενώ σε περίπτωση που ο ιδιοκτήτης, μετά την παρέλευση 10ημέρου από την επιβολή του προστίμου, επιμένει να μη συμμορφώνεται στην υποχρέωση καθαρισμού του ακινήτου, ο δήμος θα προβαίνει σε καθαρισμό του ακινήτου και θα χρεώνει τη δαπάνη καθαρισμού, καθώς και τη δαπάνη απομάκρυνσης των υλικών, στους υπόχρεους.