Το τελευταίο «κεφάλαιο» στην ενεργειακή και γεωπολιτική αναμέτρηση στην ανατολική Μεσόγειο, δηλαδή η πρόσφατη οριστικοποίηση της θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου, δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ή διπλωματικό γεγονός. Αποτελεί ανατρεπτικό χτύπημα στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» της Τουρκίας και δύναται να σηματοδοτήσει μια νέα περίοδο έντασης στην περιοχή.
Η συμφωνία Κύπρου – Λιβάνου, που επικυρώνει έπειτα από σχεδόν δύο δεκαετίες εκκρεμοτήτων τη θαλάσσια διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο κρατών, θέτει τις βάσεις για εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και ενεργειακής συνεργασίας ακριβώς στο πλαίσιο της στρατηγικής στροφής της Κύπρου και της ευρύτερης συγκρότησης συμμαχιών εντός της Μεσογείου και της Ε.Ε.
Η κίνηση αυτή δεν αφορά αποκλειστικά τον Λίβανο ή την Κύπρο, αλλά αναδιαμορφώνει συνολικά τον ενεργειακό και γεωπολιτικό χάρτη, υπονομεύοντας την αξίωση της Αγκυρας να εκφράζει μονοπώλιο ως προς τις θαλάσσιες ζώνες της περιοχής.
Στο ενεργειακό πεδίο, η ανακάλυψη και η εκμετάλλευση κοιτασμάτων στην ανατολική Μεσόγειο έχουν ήδη αλλάξει τις ισορροπίες. Χώρες όπως η Κύπρος, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και τώρα εν δυνάμει ο Λίβανος συγκροτούν έναν νέο ενεργειακό άξονα με προσανατολισμό την ευρωπαϊκή αγορά, ενισχύοντας την ενεργειακή ανεξαρτησία τους και τη διαπραγματευτική ισχύ τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία χάνει ένα από τα γεωπολιτικά όπλα της, τη δυνατότητα να εμφανίζεται ως ο μοναδικός διαχειριστής των υποθαλάσσιων πόρων και να καλλιεργεί τη στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας» ως προς την κυριαρχία στη θάλασσα.
Η αποδυνάμωση αυτή δεν έχει μόνο ενεργειακή διάσταση. Συμβολίζει μια ευρύτερη διεθνή απομόνωση της Τουρκίας στο πλαίσιο των θαλάσσιων διεκδικήσεών της, καθώς η Κύπρος, με την υποστήριξη ευρωπαϊκών συμμάχων και γειτονικών κρατών, θεμελιώνει πλέον με νομική και πρακτική σαφήνεια την κυριαρχία της σε ζώνες που η Αγκυρα θεωρούσε δικές της. Η νέα συμφωνία Λιβάνου – Κύπρου, μόνη της, μετατρέπει αυτά τα νερά από διαφιλονικούμενη «γκρίζα ζώνη» σε σφαίρα νομικής και ενεργειακής νομιμότητας.
Κατά συνέπεια, η Τουρκία χάνει σημαντικό μέρος της διαπραγματευτικής δύναμής της, τουλάχιστον με το δεδομένο των τωρινών συσχετισμών. Αυτό εξηγεί και την έντονη, σχεδόν άμεση, αντίδραση της Αγκυρας. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών καταδίκασε τη συμφωνία, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζει «τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων» και καλώντας τη διεθνή κοινότητα να μη στηρίξει «μονομερείς ενέργειες» της ελληνοκυπριακής πλευράς. Επιπλέον, τουρκικά ΜΜΕ δεν απέκλεισαν ακόμη και στρατιωτική παρέμβαση ως πιθανό αντίμετρο, δείγμα του βάθους της ανησυχίας στην Αγκυρα.
Η νέα πραγματικότητα, με την ενεργειακή αναβάθμιση της Κύπρου και τη «νομιμοποίηση» της ΑΟΖ μέσω διεθνών συμφωνιών, καθιστά ευρύτερο τον γεωστρατηγικό ρόλο της νήσου. Η Κύπρος δεν είναι πλέον –απλώς- ένα διαφιλονικούμενο νησί στο Κυπριακό. Μετατρέπεται σε κεντρικό κόμβο ενέργειας και ενεργειακής πολιτικής στην ανατολική Μεσόγειο. Αυτό αλλάζει και τις ισορροπίες: Η Τουρκία βλέπει την επιρροή της να περιορίζεται, τη δυναμική των διεκδικήσεων να αποδυναμώνεται και αυτό, πολύ πιθανό, θα μεταφραστεί σε πιο σκληρό ρεπερτόριο από πλευράς Αγκυρας.
Δεν είναι υπερβολικό να πει κανείς πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια καμπή. Από τη «Γαλάζια Πατρίδα» ως όραμα στρατιωτικής και ενεργειακής κυριαρχίας, η Τουρκία ενδέχεται να αναγκαστεί να υπολογίσει την πραγματικότητα των θαλάσσιων ζωνών που δεν ελέγχει. Ομως, από τη στιγμή που οι διεθνείς σύμμαχοι της Κύπρου και της Ελλάδας δεν δείχνουν διάθεση υποχώρησης και αντιθέτως κύκλοι όπως ο ευρωπαϊκός και ο αμερικανικός φαίνεται να στηρίζουν την αναβάθμιση της Κύπρου ως ενεργειακού και γεωπολιτικού κόμβου, η Αγκυρα μπορεί να αισθανθεί πιεσμένη.
Αν υπολογίσουμε τις αντιδράσεις, διπλωματικές και πολιτικές, που ήδη εκδηλώνονται, γίνεται εμφανές πως η Τουρκία ενδέχεται να απαντήσει με «δοκιμαστικές κινήσεις», συνεχιζόμενες γεωτρήσεις στα νότια της Κύπρου, ένταση στο Αιγαίο, αναζωπύρωση του Κυπριακού με όρους που συνδυάζουν ενεργειακά και γεωπολιτικά στοιχεία, όχι απλώς ως ρήξη, αλλά ως προσπάθεια ανακατανομής συσχετισμών.
Αυτό που αυτή τη στιγμή είναι σαφές και που πρέπει κάθε προσεκτικός μελετητής των διεθνών σχέσεων να έχει υπ’ όψιν είναι πως ο ενεργειακός πλούτος της ανατολικής Μεσογείου έχει ήδη αναδιατάξει συμμαχίες και ισορροπίες. Η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρεί δεδομένη ούτε την αδιαμφισβήτητη «Γαλάζια Πατρίδα» της, ούτε μια μονομερή δυναμική επιβολής στη θάλασσα. Η νέα συμφωνία Κύπρου – Λιβάνου είναι το σύμβολο αυτής της αλλαγής και μαζί η υπόμνηση πως ο ενεργειακός χάρτης γράφεται πια με όρους διεθνούς και όχι μονομερούς, συγκυρίας.