Υπάρχει μια λεπτή κόκκινη γραμμή ανάμεσα στην «ελευθερία» και την «ασυδοσία». Μια γραμμή πάνω στην οποία ισορροπούν έννοιες βαθιές, που ορίζουν βασικά στοιχεία της υπόστασής μας, ως ανθρώπων – που θεωρητικά διακρινόμαστε για το έλλογο. Κεντρική έννοια είναι η «ελευθερία». Και ίσως μία από τις καλύτερες -και σίγουρα τις πλέον κατανοητές- ερμηνείες της έχει δώσει ένας κλασικός αντισυμβατικός άνθρωπος, ο ροκάς Δημήτρης Πουλικάκος: «Η ελευθερία, σε αντίθεση με όσα πιστεύουν κάποιοι, απαιτεί και μεγάλη πειθαρχία. Οπως η αλητεία απαιτεί ευγένεια, αλλιώς είσαι ένας τσόγλανος».
Μια τέτοια προσέγγιση, προφανώς σήμερα φαντάζει είτε «ρομαντική» είτε σαν σελίδα βγαλμένη από τις περιπέτειες του Δον Κιχώτη, ιδίως αφού οτιδήποτε είναι κόντρα στην κυρίαρχη άποψη ή θεώρηση, εξ ορισμού λαμβάνει υπόσταση «εμβληματικής» προσπάθειας αποδόμησης του κατεστημένου. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά: αρκεί να δούμε συζητήσεις στη Βουλή ή να διαβάσουμε τους κατ’ επάγγελμα και κατ’ αποκοπήν «μαχητές των δικαίων». Μπορεί τη μία ημέρα να καταδικάζουν ένα πρόσωπο ή γεγονός -που βρίσκεται απέναντι στις απόψεις τους- αλλά την επομένη να υπερασπίζονται τις ίδιες πρακτικές, απλά και μόνο διότι έτσι υπηρετείται το αφήγημά τους. Θα τους αναγνωρίσουμε πολύ εύκολα, διότι επικαλούνται και χρησιμοποιούν «τσιτάτα», συνήθως επαναστατικής διάθεσης, η οποία -βεβαίως- σχεδόν πάντα εξαντλείται και εξατμίζεται πάνω από ένα πληκτρολόγιο.
Το ζήτημα είναι οι φυσικοί φορείς των ψεμάτων να απομονωθούν από τους πολίτες. Τα ψέματα, όπως και τα fake news, διαδίδονται όχι μόνο ως προπαγανδιστικό υλικό, αλλά καλύπτουν την ανάγκη των πολιτών να πιστέψουν σε «κάτι» ή να ανήκουν σε μια ομάδα που πιστεύει ή επιδιώκει «κάτι». Κάτι που η συντεταγμένη πολιτεία έχει πάψει να δίνει…
Η ύπαρξη σκληρών ή περιοριστικών διατάξεων, σίγουρα -όπως έχει γίνει σε μεγάλους οργανισμούς- θα ελέγξει τεχνικά τη διάδοση ανυπόστατων ή ψευδών ιστοριών. Ομως δεν είναι βέβαιο αν θα περιορίσουν το έλλειμμα «πίστης», που άλλωστε καταγράφεται και σε πρόσφατες μελέτες για την ποιότητα της ενημέρωσης. Το σκοτάδι του ψεύδους δεν κυριαρχεί επειδή είναι ελκυστικό, αλλά διότι οι φορείς της αλήθειας αρνούνται να υπερασπιστούν τη λάμψη της. Τον «εκτσογλανισμό» δεν τον επιβάλουν οι ψεύτες, αλλά όσοι δεν θέλουν να μιλήσουν με αλήθειες.