Η απειλή που εκτόξευσε ο Ντόναλντ Τραμπ περί επιβολής δασμών 30% στις εισαγωγές ευρωπαϊκών προϊόντων στις ΗΠΑ, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία με την Ε.Ε. έως την 1η Αυγούστου, δεν είναι απλώς ένα ακόμη επεισόδιο ρητορικής έντασης. Αντιθέτως, συνιστά μια σοβαρή πρόκληση για την παγκόσμια οικονομική σταθερότητα και φέρνει την Ευρώπη -και κατ’ επέκταση την Ελλάδα- αντιμέτωπη με τις δυσκολίες μιας πιθανής αναζωπύρωσης του εμπορικού προστατευτισμού.
Παρά το γεγονός ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει και στο παρελθόν προχωρήσει σε παρόμοιες απειλές χωρίς τελικά να τις υλοποιήσει, η συγκυρία αυτή είναι διαφορετική. Η πολιτική συγκρότηση στις ΗΠΑ και η ανάγκη προβολής ισχύος μέσω της οικονομίας δημιουργούν έναν εκρηκτικό συνδυασμό. Η απειλή δεν μοιάζει πλέον μόνο ως μέσο πίεσης, αλλά ενδέχεται να μετουσιωθεί σε πράξη, με δυνητικά μεγάλες συνέπειες.
Για την Ευρωπαϊκή Ενωση, οι επιπτώσεις θα είναι πολυδιάστατες. Οικονομικά, η επιβολή δασμών τέτοιας έκτασης θα πλήξει κυρίως τις εξαγωγικές δυνάμεις της Ευρώπης, με τη Γερμανία να βρίσκεται στο επίκεντρο. Η βαριά βιομηχανία, τα φαρμακευτικά προϊόντα, η αυτοκινητοβιομηχανία και τα αγροτικά προϊόντα θα αντιμετωπίσουν αυξημένο κόστος και απώλεια ανταγωνιστικότητας.
Οι οικονομολόγοι ήδη προβλέπουν αρνητικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ της ευρωζώνης, ενδεχομένως έως και μισή ποσοστιαία μονάδα. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα κληθεί να διαχειριστεί τις επιπτώσεις σε ένα περιβάλλον ήδη εύθραυστο, με τα επιτόκια χαμηλά και τις πληθωριστικές πιέσεις να μην έχουν πλήρως εκτονωθεί.
Πέρα από την οικονομία, διακυβεύεται και το κύρος της Ενωσης στο διεθνές πεδίο. Μια υποχώρηση μπροστά στον εκβιασμό του Τραμπ θα πλήξει την εικόνα της Ε.Ε. ως ισότιμου γεωπολιτικού παίκτη. Αντιθέτως, μια σθεναρή στάση, συνοδευόμενη από αντίμετρα, όπως ήδη εξετάζεται -μεταξύ άλλων σε κλάδους, όπως η αεροπλοΐα, τα τεχνολογικά προϊόντα και τα είδη πολυτελείας- θα μπορούσε να αποκαταστήσει τις ισορροπίες, αλλά με το κόστος μιας πιθανής εμπορικής σύρραξης. Στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών χωρών ήδη καταγράφονται ανησυχίες. Η Ιρλανδία, για παράδειγμα, με υψηλό ποσοστό εξαγωγών στις ΗΠΑ, προετοιμάζει εναλλακτικά σενάρια και έχει αρχίσει να συζητά ακόμα και μείωση των δημόσιων δαπανών το 2026, σε περίπτωση υλοποίησης των δασμών. Η Γερμανία υπολογίζει πιθανές απώλειες ύψους 200 δισ. ευρώ έως το 2028, εάν η επιβολή δασμών γίνει πραγματικότητα και οδηγήσει σε παρατεταμένη κρίση στο εξαγωγικό μοντέλο της. Η Ελλάδα, παρότι δεν βρίσκεται στο επίκεντρο των διατλαντικών εμπορικών ροών, δεν είναι απομονωμένη από τις συνέπειες.
Οι εξαγωγικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται είτε απευθείας στις ΗΠΑ είτε ως μέρη ευρύτερων ευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας ενδέχεται να επηρεαστούν άμεσα. Επίσης, κάθε αναταραχή στις ευρωπαϊκές αγορές, ιδίως στη Γερμανία, που αποτελεί τον κύριο εμπορικό εταίρο της χώρας μας, έχει άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις και στην ελληνική οικονομία.
Η αύξηση του κόστους εισαγωγών, η μείωση της ζήτησης για ελληνικά προϊόντα και η αποδυνάμωση του επενδυτικού κλίματος είναι μερικά από τα πιθανά σενάρια. Το τουριστικό ρεύμα από τις ΗΠΑ, που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια, μπορεί επίσης να πληγεί, εάν η ένταση οδηγήσει σε ύφεση ή σε αβεβαιότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ελλάδα πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση, συμμετέχοντας ενεργά στις διαπραγματεύσεις εντός της Ε.Ε., στηρίζοντας μια κοινή στρατηγική και λαμβάνοντας μέτρα για την ενίσχυση των εξαγωγικών επιχειρήσεών της. Χρειάζεται άμεσα η ενεργοποίηση εθνικών εργαλείων πολιτικής: από τη χρηματοδότηση και την προστασία ευάλωτων παραγωγικών κλάδων έως την ενίσχυση του branding και της διαφοροποίησης των ελληνικών προϊόντων στις αγορές εκτός Ε.Ε.
Το βασικό ερώτημα παραμένει: πρόκειται για μια απλή μπλόφα του Τραμπ ή για μια συνειδητή στρατηγική σύγκρουσης; Σε κάθε περίπτωση, η προθεσμία της 1ης Αυγούστου πλησιάζει και η πίεση εντείνεται. Αντί να επικρατήσει πανικός, ας υπάρξουν ορθολογισμός, συντονισμός και κυρίως προετοιμασία. Οι εμπορικές κρίσεις αντιμετωπίζονται καλύτερα όταν δεν αιφνιδιάζουν – και στην περίπτωση αυτή, έχουμε λάβει την προειδοποίηση.