Ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας, που ψηφίστηκε την Τετάρτη στη Bουλή, φιλοδοξεί να φέρει στην Ελλάδα μια μεγάλη αλλαγή νοοτροπίας. Τα νέα όρια ταχύτητας στον αστικό ιστό θα περιορίσουν μεσοπρόθεσμα την επιθετικότητα που εκδηλώνεται στον δρόμο και θα υποχρεώσουν τους πάντες να συμμορφωθούν σε ένα μοντέλο οδικής συμπεριφοράς που δεν υφίσταται σήμερα στη χώρα. Ολα αυτά υπό την αίρεση, βεβαίως, ότι τα μέτρα θα εφαρμοστούν και δεν θα είναι ένα ακόμη νομοθετικό «θαύμα» που θα κρατήσει τρεις ημέρες.

Ο δρόμος σήμερα είναι χώρος απόλυτης αναρχίας. Το ισχύον όριο ταχύτητας στον αστικό ιστό (50 χλμ./ώρα) δεν το τηρεί κανείς, με εξαίρεση εκείνους που μιλούν στο κινητό τους τηλέφωνο και μειώνουν ταχύτητα, γιατί δυσκολεύονται να κάνουν δύο παρανομίες ταυτόχρονα. Στους λεγόμενους δρόμους ήπιας κυκλοφορίας (όριο 30 χλμ.) μπορεί οι προσεκτικοί και συνειδητοποιημένοι οδηγοί να κατεβάζουν την ταχύτητα στα 40 χλμ., με 30 χλμ., όμως, δεν πάει σχεδόν κανείς.

Η καθιέρωση του ορίου των 30 χλμ. εντός του αστικού ιστού θα είναι μια μαζική άσκηση συγκέντρωσης και αυτοπειθαρχίας. Δεν θα είναι εύκολο, υπόσχεται όμως αποτελέσματα. Οπως είχε πει στην ομιλία του στη Bουλή ο Χρήστος Σταϊκούρας (ο οποίος ετοίμασε αυτό το νομοσχέδιο όσο ήταν ακόμα υπουργός Υποδομών και Μεταφορών), η πλειονότητα των θανατηφόρων τροχαίων καταγράφονται εντός του αστικού ιστού. Η ευρωπαϊκή εμπειρία από τη μείωση των ορίων ταχύτητας μέσα στις πόλεις δείχνει μεγάλη αριθμητική πτώση των θανατηφόρων ατυχημάτων.

Σύμφωνα με τον νέο ΚΟΚ, τα νέα όρια θα τεθούν σε ισχύ από τον Ιανουάριο του 2026. Αυτό σημαίνει πως το υπουργείο Μεταφορών και οι δήμοι έχουν έξι μήνες καιρό για να ετοιμάσουν την απαραίτητη σήμανση. Γιατί το πού θα ισχύει και ποιο όριο δεν μπορεί να επαφίενται στην ερμηνεία του νόμου που θα κάνει κάθε οδηγός. Το νομοσχέδιο λέει πως η κίνηση με 50 χλμ. επιτρέπεται σε δρόμους με δύο λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση και νησίδα στη μέση. Υπάρχουν όμως χιλιάδες τέτοιοι δόμοι στην Αττική ή αλλού που έχουν σημαντικό πλάτος, έχουν νησίδα στη μέση, αλλά δεν φέρουν καμία διαγράμμιση. Και τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα δεξιά θολώνουν περαιτέρω την εικόνα. Εκεί είναι δύο λωρίδες ή μία, οπότε το όριο πέφτει αυτομάτως στα 30 χλμ.; Το χειρότερο θα είναι να ισχύει ό,τι κρίνει κάθε φορά κάθε οδηγός. Αν δεν μπεί σήμανση σχεδόν σε κάθε δρόμο, το παιχνίδι θα χαθεί.

Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα είναι η αστυνόμευση του ορίου γιατί, αν απλώς εφαρμοστεί χωρίς υποδομές ελέγχου, θα έχουμε κάνει μια τρύπα στο νερό. Στο εξωτερικό, στις οικιστικές περιοχές όπου ισχύουν τα 30 χλμ. ή και τα 20 χλμ. υπάρχουν σχεδόν παντού κάμερες που καταγράφουν την ταχύτητα. Οι παραβάτες παίρνουν το «μπουγιουρντί» συστημένο με το ταχυδρομείο και προσαρμόζουν αυτόματα την οδική τους συμπεριφορά. Στον Ελληνα οδηγό προκαλεί μεγάλη εντύπωση πόσο ευλαβικά τηρούνται τα όρια για παράδειγμα στο Μόναχο, όπου το 80% των δρόμων έχει σήμανση για 30 χλμ. Αυτό δεν γίνεται μόνο επειδή οι Γερμανοί είναι πιο πειθαρχημένοι από εμάς – που είναι. Γίνεται επειδή γνωρίζουν πως, αν δεν τηρήσουν το όριο, θα το πληρώσουν ακριβά. Το ίδιο πρέπει να γίνει και εδώ.

Ενα παράπλευρο όφελος από την «εκπαίδευση» των Ελλήνων οδηγών σε χαμηλότερα όρια ταχύτητας είναι ότι θα μειωθούν σημαντικά οι παραβιάσεις των STOP (με 30 χλμ. σταματάς πιο εύκολα) και του κόκκινου σηματοδότη στους δρόμους. Οι περισσότερες, άλλωστε, γίνονται από οδηγούς που θέλουν να «προλάβουν το φανάρι» και πατούν τέρμα το γκάζι, χωρίς να αντιλαμβάνονται πως εκείνη την ώρα το αυτοκίνητό τους ανεβαίνει από τα 40 στα 70, ακόμα και τα 80 χλμ., ταχύτητες στις οποίες, αν συμβεί το μοιραίο, το θανατηφόρο αποτέλεσμα είναι πολύ πιθανό. Εννοείται πως οι κανόνες θα πρέπει να τηρούνται από όλους, δηλαδή από τα τετράτροχα και τα πάσης φύσεως δίτροχα (μοτοσικλέτες, ποδήλατα, πατίνια). Αυτό είναι κρίσιμο, γιατί ειδικά οι δύο τελευταίες κατηγορίες συμπεριφέρονται σαν να μην υπάρχει ΚΟΚ ούτε άλλος οδηγός σε αυτή τη χώρα. Ο δρόμος είναι δικός τους.

Η άλλη καινοτομία του νομοσχεδίου είναι ότι προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της σύγχρονης μάστιγας των δρόμων, τη χρήση κινητού στο τιμόνι. Καθημερινά και παντού οδηγοί μιλούν στο κινητό, στέλνουν μηνύματα, βλέπουν ταινίες και βιντεάκια. Το ίδιο, αν και σε μικρότερη κλίμακα, κάνουν και οι οδηγοί των δικύκλων, που μιλούν στο κινητό και κρατούν το τιμόνι με το ένα χέρι, πολλαπλασιάζοντας τον κίνδυνο. Οι συμπεριφορές αυτές πλέον θα τιμωρούνται με πολύ τσουχτερά πρόστιμα, που θα γίνονται ακόμη μεγαλύτερα σε περίπτωση υποτροπής. Το μέτρο είναι σωστό. Η οδήγηση απαιτεί απόλυτη συγκέντρωση.

Ελπίζουμε ότι η απειλή των υψηλών προστίμων θα μας τρομάξουν όλους και θα συνετιστούμε, αφού κάτι άλλο δεν έχει λειτουργήσει μέχρι σήμερα. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει η εφαρμογή να είναι δρακόντεια και -εκτός από τις κάμερες- να ξαναδούμε την Τροχαία στους δρόμους. Περίπου έχουμε ξεχάσει ακόμη και πώς είναι η στολή του τροχονόμου.