Η Γαλλία του 2025 ζει μία από τις πιο δύσκολες στιγμές της μεταπολεμικής ιστορίας της. Δημοσιονομική ασφυξία, πολιτική παραλυσία, κοινωνική οργή. Η κρίση ξεκίνησε από τα οικονομικά μεγέθη. Το δημόσιο χρέος της Γαλλίας έχει εκτιναχθεί σε ιστορικά υψηλά επίπεδα (πάνω από 112% του ΑΕΠ), ενώ το έλλειμμα κινείται στο 5,8%, μακριά από τα ευρωπαϊκά όρια. Οι αυξήσεις επιτοκίων, η στασιμότητα της ανάπτυξης και η κοινωνική πίεση για δαπάνες σε ενέργεια και ασφάλιση επιβάρυναν δραματικά τα δημόσια οικονομικά. Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν τη χώρα, προειδοποιώντας για «έλλειψη πολιτικής συνοχής». Η ίδια η Ε.Ε. εκφράζει ανησυχία πως, αν η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης λυγίσει, η σταθερότητα του ευρώ θα κλονιστεί.
Στο πολιτικό επίπεδο, η εικόνα δεν είναι καλύτερη. Μετά τις πρόωρες εκλογές του 2024, η Εθνοσυνέλευση παραμένει διχασμένη ανάμεσα σε τρία μπλοκ – τους προεδρικούς, τους αριστερούς και τους ακροδεξιούς. Καμία κυβέρνηση δεν έχει σταθεί πάνω από μερικούς μήνες ή ημέρες, καθώς κάθε προϋπολογισμός καταρρέει υπό την πίεση των αντιπολιτεύσεων και των δρόμων. Η γαλλική δημοκρατία δείχνει κουρασμένη, οι πολίτες εξαντλημένοι και ο Πρόεδρος Μακρόν, άλλοτε σύμβολο της ευρωπαϊκής ανανέωσης, πλέον πολιτικά απομονωμένος.
Η καθημερινότητα στα μεγάλα αστικά κέντρα της Γαλλίας αποκαλύπτει το βάθος της κρίσης: απεργίες στα μέσα μεταφοράς, διαδηλώσεις κατά της δημοσιονομικής λιτότητας, οδομαχίες στα προάστια. Το κόστος ζωής ανεβαίνει ταχύτερα από τους μισθούς, ενώ οι νέοι αισθάνονται αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας.
Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς έχει διαβρωθεί. Οι πολίτες θεωρούν πως οι πολιτικοί λειτουργούν σε «παράλληλο σύμπαν» και ότι το κράτος έχει πάψει να λειτουργεί ως εγγυητής κοινωνικής συνοχής. Αυτή η απώλεια εμπιστοσύνης είναι ίσως το πιο ανησυχητικό φαινόμενο, γιατί τρέφει τα άκρα και ανοίγει τον δρόμο σε αυταρχικές ρητορικές.
Σε αυτό το κλίμα απαξίωσης των θεσμών, η πρόσφατη φυλάκιση του πρώην Προέδρου Νικολά Σαρκοζί για διαφθορά, ήρθε να ενισχύσει το αίσθημα κρίσης εμπιστοσύνης. Για πρώτη φορά στη σύγχρονη Γαλλία, ένας πρώην αρχηγός κράτους οδηγείται στη φυλακή, γεγονός που λειτουργεί ταυτόχρονα ως ένδειξη θεσμικής διαφάνειας, αλλά και ως σύμπτωμα ενός πολιτικού συστήματος σε ηθική κρίση.
Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό περιβάλλον, η κλοπή έργων ανεκτίμητης αξίας από το Μουσείο του Λούβρου λειτούργησε σαν ράπισμα στο εθνικό φιλότιμο. Το περιστατικό μέσα σε μία από τις πιο καλά φυλασσόμενες αίθουσες της Ευρώπης, αποκάλυψε πόσο βαθιά έχει διαβρωθεί η λειτουργία του γαλλικού κράτους. Η αστυνομία παραδέχθηκε καθυστερήσεις στην εγρήγορση, ενώ οι εφημερίδες μίλησαν για «κρατική νωθρότητα» και «διοικητική παράλυση». Το γεγονός μετατράπηκε αμέσως σε σύμβολο.
Για πολλούς, η κλοπή αντικατοπτρίζει την αποσύνθεση της κρατικής μηχανής. Για άλλους, είναι παρακμή της ίδιας της Γαλλίας, όπου η πολιτισμική κληρονομιά και το μεγαλείο του παρελθόντος λεηλατούνται από την αδιαφορία και τη φτώχεια του παρόντος.
Ο πολιτισμός, κάποτε πηγή εθνικής υπερηφάνειας, γίνεται τώρα καθρέφτης της γενικευμένης κρίσης. Η κλοπή στο Λούβρο δεν ήταν απλώς εγκληματική πράξη·- ήταν η συμβολική κλοπή της ίδιας της γαλλικής αυτοπεποίθησης.
Η κρίση στο Παρίσι μεταδίδει ανησυχία σε όλη την Ευρώπη. Η Γαλλία υπήρξε πάντοτε ο πυλώνας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, μαζί με τη Γερμανία. Αν ο ένας από τους δύο πυλώνες τρέμει, ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κλυδωνίζεται.
Η άνοδος του εθνικισμού και η αμφισβήτηση των ευρωπαϊκών κανόνων από τη γαλλική ακροδεξιά ενδεχομένως να αναδιαμορφώσουν ριζικά τον πολιτικό χάρτη. Οι Βρυξέλλες, ήδη επιβαρυμένες από εσωτερικές εντάσεις, φοβούνται ότι ένα Παρίσι ασταθές θα υπονομεύσει τις κοινές πολιτικές σε άμυνα, ενέργεια και μετανάστευση.
Ταυτόχρονα, η γαλλική οικονομία επηρεάζει ολόκληρη την ευρωζώνη: υψηλότερα spreads, δισταγμός επενδυτών, πίεση στις αγορές ομολόγων. Η ΕΚΤ βρίσκεται μπροστά σε ένα νέο δίλημμα: πώς να προστατεύσει τη σταθερότητα του ευρώ χωρίς να εμφανιστεί ότι «διασώζει» πολιτικά αδύναμες κυβερνήσεις.
Η Γαλλία χρειάζεται επειγόντως μια νέα κοινωνική συμφωνία. Οχι απλώς δημοσιονομικά μέτρα, αλλά ένα όραμα που θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και την αξιοπιστία του κράτους. Οι λύσεις δεν είναι εύκολες: απαιτούνται δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά και δίκαιη κατανομή βαρών, επενδύσεις στην παιδεία και στην καινοτομία, αλλά και ρεαλισμός απέναντι στο μεταναστευτικό ζήτημα.
Αν αποτύχει η προσπάθεια, η κρίση της Γαλλίας θα γίνει κρίση της Ευρώπης και ίσως σημείο καμπής για τη Δύση. Γιατί η Γαλλία , περισσότερο από κάθε άλλη χώρα, υπήρξε εργαστήρι ιδεών και θεσμών που ενέπνευσαν ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο. Αν λυγίσει, θα στείλει μήνυμα ότι ακόμη και οι πιο παλαιές δημοκρατίες δεν είναι άτρωτες.
Η κλοπή στο Λούβρο θα μείνει στη μνήμη όχι μόνο ως αστυνομικό γεγονός, αλλά ως τελευταία προειδοποίηση για μια χώρα που πρέπει να ξαναβρεί τον εαυτό της. Αν η Γαλλία καταφέρει να ανακτήσει τη χαμένη της αυτοπεποίθηση και μαζί την πίστη της στη συλλογική της δύναμη, ίσως τότε μπορέσει να ξανασταθεί ως φάρος πολιτισμού και δημοκρατίας για την Ευρώπη και τον κόσμο.
Σήμερα, σε αντίθεση με τη γαλλική αστάθεια, η Ελλάδα εμφανίζει μια σπάνια, στην ιστορία της, πολιτική και δημοσιονομική σταθερότητα, που είναι ο καρπός δύσκολων μεταρρυθμίσεων και συλλογικής ωριμότητας. Η διαφύλαξη αυτής της ισορροπίας δεν είναι δεδομένη αποτελεί πολύτιμο κεφάλαιο που οφείλουμε να προστατεύσουμε μετά την τραγική εμπειρία της δεκαετούς πολιτικής και οικονομικής κρίσης.