Η έκθεση «Θρησκευτική τέχνη από τη Ρωσία στην Ελλάδα», εγκαινιάστηκε χθες στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη (Κουμπάρη 1), από τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, κ. Ιερώνυμο.

Οι πολυάριθμες ρωσικές εικόνες καθώς και τα ποικίλα λειτουργικά σκεύη, άμφια, βιβλία και αντικείμενα ιδιωτικής ευλάβειας που φυλάσσονται σήμερα σε μονές, ναούς και μουσεία ανά την Ελλάδα, συνιστούν σημαντικά αλλά εν πολλοίς ανεξερεύνητα τεκμήρια ,τόσο για την ιστορία της θρησκευτικής τέχνης της πρώιμης νεότερης εποχής, όσο και για την εξέλιξη των πολιτιστικών επαφών και των πολιτικών σχέσεων της Ρωσίας με τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, από τα μέσα του 16ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα.

Η έκθεση περιλαμβάνει πάνω από εξήντα έργα, τα οποία αντιπροσωπεύουν τις ποικίλες όψεις του φαινομένου, εστιάζοντας στους διαύλους μεταφοράς των θρησκευτικών έργων από τη Ρωσία στην Ελλάδα, και στις διαδικασίες ενσωμάτωσής τους σε ένα καινούργιο εθνο-θρησκευτικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Διερευνά τις ιδιαίτερες διαδρομές τους και τις ποικίλες μορφές υποδοχής και υιοθέτησής τους στον ελληνικό χώρο, καθώς και θέματα χρονολόγησης των ρωσικών έργων και απόδοσής τους σε εργαστήρια.

Αυτό το άγνωστο, συναρπαστικό υλικό, είχε αποτελέσει το αντικείμενο ενός ερευνητικού προγράμματος που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας. Η έκθεση αξιοποιεί τα πορίσματα αυτής της έρευνας συγκεντρώνοντας για πρώτη φορά ρωσικές εικόνες και λατρευτικά αντικείμενα που βρίσκονται διάσπαρτα όχι μόνο σε μουσειακές συλλογές, αλλά και σε μονές και ναούς, στους οποίους αφιερώθηκαν ως δωρεές και αναθήματα.

Τα περισσότερα αντικείμενα της έκθεσης προέρχονται από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη και παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η παραχώρηση έργων από εκκλησιαστικές συλλογές, ναούς και μονές της Ελλάδας, γεγονός για το οποίο οι διοργανωτές εκφράζουν ιδιαίτερη «ευγνωμοσύνη στον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο και στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, που ενστερνίστηκαν τους ερευνητικούς σκοπούς και τη σημασία της έκθεσης και διευκόλυναν παντοιοτρόπως την πρόσβασή μας στα έργα».

Το Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Mουσείο Μυτιλήνης, η μουσειακή συλλογή της Νέας Μονής Χίου, οι μονές Αγίου Βησσαρίωνος Δουσίκου Τρικάλων και Υ.Θ. Πλατυτέρας στην πόλη της Κέρκυρας, εμπιστεύτηκαν για τις ανάγκες της έκθεσης εκθέματα υψηλής ποιότητας και ιστορικά βαρυσήμαντα αφιερώματα που φυλάσσουν στις συλλογές τους. Μαζί τους εκτίθενται και εικόνες που παραμένουν σε χρήση στους ναούς όπου είχαν αρχικά αφιερωθεί: μία εικόνα από το τέμπλο του μητροπολιτικού ναού των Ταξιαρχών στη Χώρα της Τήνου και μία από τις δεσποτικές εικόνες του Αγίου Γεωργίου Πολιτείας στην Καστοριά.

Στην έκθεση συμμετέχουν με αντικείμενά τους, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, το Μουσείο Αντιβουνιώτισσας στην Κέρκυρα, καθώς και το Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Κεφαλονιάς. «Δυστυχώς, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας, παρότι συμμετείχε στην έρευνα που προηγήθηκε, δεν συναίνεσε στον δανεισμό έργων από τις συλλογές του» αναφέρουν ο διευθυντής του ΙΤΕ, ομότιμος καθηγητής ιστορίας του Παν/μιου Κρήτης Χρήστος Χατζηιωσήφ και οι επιμελήτριες Γιουλιάνα Μπόιτσεβα, συνεργαζόμενη ερευνήτρια, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών - ΙΤΕ μαζί με την Αναστασία Δρανδάκη, επιμελήτρια της Βυζαντινής Συλλογής Neptune Lines του Μουσείου Μπενάκη.

Την έκθεση συνοδεύει έγχρωμη έκδοση, η οποία πραγματεύεται, εκτός από τα έργα της έκθεσης, και ορισμένα σπάνια αντικείμενα από μοναστηριακές συλλογές και ναούς, τα οποία, δεν ήταν μεν δυνατόν να μετακινηθούν - προσφέρθηκε όμως η δυνατότητα φωτογράφισης και μελέτης τους: Η ιστορική και καλλιτεχνική σημασία των ρωσικών έργων που φυλάσσονται στις μονές Βαρλαάμ και Μεγάλου Μετεώρου, τα αντικείμενα από τις Μονές Παναγίας Τατάρνας και Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου παρουσιάζονται αναλυτικά στα κείμενα της έκδοσης.

Η έκθεση πραγματοποιείται με την οικονομική υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και χορηγούς.

Στο πλαίσιο της έκθεσης, θα πραγματοποιηθεί διεθνές συμπόσιο με θέμα «Ρωσική εκκλησιαστική τέχνη στην Ορθόδοξη Ανατολή: πολιτική, τέχνη και τεχνολογία», στις 15 και 16/12. Οι ανακοινώσεις εντάσσονται σε τρεις θεματικές ενότητες:

- Εικονογραφικές και υφολογικές ιδιαιτερότητες των ρωσικών εικόνων που γνώρισαν διάδοση στην Ελλάδα.
- Οι επίσημοι και ανεπίσημοι δίαυλοι μεταφοράς θρησκευτικών έργων από τη Ρωσία στην Ελλάδα. Η υποδοχή και οι χρήσεις των ρωσικών εικόνων στο πλαίσιο της δημόσιας και ιδιωτικής λατρείας των Ελλήνων από τον 16ο έως τα τέλη του 19ου αιώνα.
- Τεχνολογία κατασκευής και συντήρησης ρωσικών εικόνων.

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ