Το 1989 οι ΗΠΑ γιόρτασαν με ενθουσιασμό τα 200 χρόνια του αμερικανικού Συντάγματος. Τότε, είχαν κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο και η σοβιετική αυτοκρατορία διαλυόταν. Η αμερικανική υπεροχή ήταν εμφανής και οι αρθρογράφοι της εποχής απέδιδαν τα εύσημα γι’ αυτό, μεταξύ άλλων, στο πνεύμα που διέπει το αμερικανικό Σύνταγμα.

Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, αυτό το πνεύμα είναι ένα τυμπανιαίο πτώμα. Ο Ντόναλντ Τραμπ θα το θάψει στη δεύτερη θητεία του. Δεν μπόρεσε να το κάνει στην πρώτη, επειδή κάποιοι θεσμοί είχαν ακόμα αντιστάσεις. Δεν το πέτυχε ούτε με το πραξικόπημα που επιχείρησε ύστερα από τις εκλογές του 2020. H εναντίον του δολοφονική επίθεση γιγαντώνει τις προοπτικές επανεκλογής του. Η τρίτη φορά λένε, είναι και η φαρμακερή.

Πίσω στο μακρινό 1789, οι πατέρες του αμερικανικού έθνους ήθελαν να δημιουργήσουν μια ισχυρή εκτελεστική εξουσία και την ίδια ώρα να αποτρέψουν το ενδεχόμενο, η εξουσία αυτή να πέσει στα χέρια ενός αυταρχικού τυράννου. Tο μόνο άλλωστε πρότυπο ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας που είχαν, ήταν ο Αγγλος βασιλιάς εναντίον του οποίου είχαν πάρει τα όπλα. Γέμισαν λοιπόν το αμερικανικό Σύνταγμα με δικλείδες ασφαλείας, που μετριάζουν την εξουσία του Προέδρου, και όρισαν ρητά ότι μπορεί να καθαιρεθεί και να διωχθεί ποινικά για ανάρμοστη συμπεριφορά. Ακόμα και το διεστραμμένο σύστημα των εκλεκτόρων θεσπίστηκε ως δικλείδα ασφαλείας, για να αποτρέψει το ενδεχόμενο ο αμερικανικός λαός να στείλει στον Λευκό Οίκο έναν δημαγωγό χωρίς αναστολές. Ο Αλεξάντερ Χάμιλτον που το εισηγήθηκε πίστευε ότι οι εκλέκτορες, που θα αντιπροσώπευαν σε κάθε περίπτωση την αφρόκρεμα κάθε πολιτείας, θα μπορούσαν να σώσουν τις ΗΠΑ από τα νύχια ενός ακατάλληλου Προέδρου, αλλάζοντας τη λαϊκή ψήφο.

Ο Τραμπ σάρωσε τις δικλείδες ασφαλείας. Οι αμερικανικοί θεσμοί βρίσκονται σε κρίση διαρκείας, κάτι που σημαίνει ότι οι ΗΠΑ έχουν περιέλθει σε μεγάλη παρακμή. Και μπορεί να είναι πρόβλημα των Αμερικανών το πώς θα αντιμετωπίσουν την παρακμή τους, όμως ό,τι συμβαίνει στις ΗΠΑ έχει αντανάκλαση σε όλον τον κόσμο και μας αφορά. Ιδιαίτερα στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, αν στον Λευκό Οίκο βρεθεί το δίδυμο Τραμπ - Βανς, οι προοπτικές δεν είναι καθόλου ευοίωνες.

Το σύνθημα «πρώτα η Αμερική» δεν σημαίνει απλά ότι το δίδυμο θα επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Σηματοδοτεί την επιστροφή του απομονωτισμού και την απόσυρση από τις διεθνείς υποχρεώσεις των ΗΠΑ. Το πρώτο πράγμα άλλωστε που θα κάνει το δίδυμο, όπως έχουν δηλώσει και ο Τραμπ και ο κλώνος του, ο Βανς, θα είναι να περιορίσουν ή και να τερματίσουν την εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ουκρανίας, δινοντας το ελεύθερο στον Πούτιν είτε να την απορροφήσει ολόκληρη, είτε να της επιβάλει σκληρούς όρους. Δεν θα πρόκειται απλώς για μια ήττα της Ουκρανίας, αλλά για μια ήττα της Ευρώπης. Ακόμα και αν οι Ρώσοι στον θρίαμβό τους, αποφασίσουν ότι δεν θέλουν άλλες περιπέτειες, το αίσθημα ανασφάλειας στις ευρωπαϊκές χώρες και ειδικά σε εκείνες που βρίσκονται στη ρωσική περίμετρο θα γιγαντωθεί. Το ΝΑΤΟ δεν θα βγει από αυτήν την περιπέτεια αλώβητο. Πολλά από τα μέλη του και ειδικά η Φινλανδία και η Σουηδία, θα επανεξετάσουν τη χρησιμότητα της απόφασής τους να ενταχθούν στη συμμαχία.

Μια ήττα της Δύσης στην Ουκρανία μάς αφορά, γιατί η Ελλάδα υπήρξε ενεργό μέλος της δυτικής συμμαχίας. Μια τέτοια εξέλιξη θα θέσει εν αμφιβόλω σημαντικές επιλογές για τη χώρα μας, όπως τη στρατηγική αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης. Θα αναστατώσει τα Βαλκάνια, εκεί όπου οι Ρώσοι παραδοσιακά ασκούσαν επιρροή και τώρα θα επιτρέψουν ως θριαμβευτές. Τι επιπτώσεις θα έχει αυτό για την εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στη Σερβία και το Κόσοβο και στη Βοσνία Ερζεγοβίνη; Ποια συμπεράσματα θα βγάλει το VMRO στη Βόρεια Μακεδονία, αν το αμερικανικό ενδιαφέρον για την περιοχή μας ατονήσει και το ΝΑΤΟ αρχίσει να αποσυντίθεται;

Αυτό που θα έπρεπε να ανησυχεί περισσότερο την Αθήνα, σε περίπτωση που το δίδυμο Τραμπ - Βανς βρεθεί στον Λευκό Οίκο και προχωρήσει με ό,τι έχει δηλώσει ως τώρα για την Ουκρανία, είναι τα συμπεράσματα που θα βγάλουν ο Ερντογάν και η τουρκική ηγεσία. Η Αγκυρα δεν έχει κρύψει τις ηγεμονικές της φιλοδοξίες ούτε την αναθεωρητική της διάθεση και το γεγονός ότι σε απόσταση μερικών χιλιάδων χιλιομέτρων μια άλλη ηγεμονική δύναμη με αναθεωρητική ατζέντα καταφέρνει να επιβάλλει τη θέλησή της είναι ένα παράδειγμα που δεν θα αγνοήσει. Με δεδομένη την προτίμηση του Τραμπ στους αυταρχικούς ηγέτες και την καλή σχέση του με τον Ερντογάν, η Αθήνα δεν θα πρέπει να περιμένει κάποια θετική αμερικανική παρέμβαση σε περίπτωση ελληνοτουρκικής κρίσης. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως ο Τραμπ θα ενδιαφερθεί για το τι συμβαίνει στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ όταν ο ίδιος, ο αντιπροέδρός του και το σύνολο του επιτελείου του θεωρούν προτιμότερο να αποχωρήσουν οι ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ. Ακόμα και αν αυτό δεν συμβεί, το βέβαιο είναι πως ο κόσμος όλος και μαζί του η ελληνική εξωτερική πολιτική μπαίνουν σε βαθιά και σκοτεινά νερά.