Αγιάσος

Η Λέσβος την άνοιξη

Ένα λαμπερό, καταπράσινο χαλί απλώνεται κάτω από τα φτερά του μικρού μας αεροσκάφους. Εντυπωσιάζομαι. Δεν ήξερα ότι η Λέσβος, κατοικία 85.000 ανθρώπων και το τρίτο μεγαλύτερο νησί της χώρας μας, είναι κατάφυτη. Αργότερα, θα μάθω ότι, στην πραγματικότητα, είναι σαν δύο νησιά σε ένα. Το πανάρχαιο, πολύτιμο πευκοδάσος της τη χωρίζει στα δύο. Στην ανατολική πλευρά, που “βλέπει” προς την Τουρκία, θα βρεις αμπέλια και ελιές (11.000.000 ελαιόδεντρα, παρακαλώ), πεύκα, βελανιδιές, καρυδιές και καστανιές. Στη δυτική, το έδαφος είναι ηφαιστειογενές και σε κάποια σημεία θυμίζει τις σεληνιακές Κυκλάδες. Εκεί, πουρνάρια, σχίνοι, άπειρα βότανα και πετρώματα όλων των αποχρώσεων σμίγουν με το γαλάζιο του ουρανού και με τα σύννεφα, που μας συνόδευσαν-άλλοτε διακριτικά και άλλοτε μπουρινιασμένα- σε όλη τη διάρκεια της τετραήμερης δημοσιογραφικής αποστολής μας. Όμως, δεν κατόρθωσαν να κλέψουν ούτε στάλα από τη μαγεία αυτού του νησιού, που αρκετοί το αποκαλούν Μυτιλήνη, οι άνθρωποί του όμως επιμένουν ότι το σωστό είναι “Λέσβος”. “Μυτιλήνη ονομάζεται η πρωτεύουσα”, διευκρινίζει κάθε τόσο η φανταστική ξεναγός μας, Ειρήνη Νεραντζή. Ή αλλιώς “Μυτιλάνα”, σύμφωνα με την αιολική διάλεκτο, που αντικαθιστά τα “ε” και τα “ι” με το άλφα, και παραμένει ζωντανή στη γάργαρη ντοπιολαλιά, σε αρκετά σημεία του νησιού.

Η λουλουδιασμένη παραλία στα Βατερά

Μύθοι, θρύλοι και Ιστορία σμίγουν με την εκπληκτική γη αυτού του τόπου, που συνομιλεί ακόμα με την προϊστορία, θυμάται την αρχαιότητα, το Βυζάντιο, τους Γενουάτες και τους Οθωμανούς, τιμά με πάθος την παράδοσή του, αλλά δεν αγνοεί το σήμερα, ενώ στρέφει το βλέμμα με ελπίδα προς το αύριο.

Πίσω από τη διοργάνωση της αποστολής βρίσκεται ο δραστήριος Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κώστας Μουτζούρης, ο οποίος, μαζί με τη σύζυγό του Δήμητρα, βρίσκονται δίπλα μας σε πολλούς σταθμούς του ταξιδιού. Οι μέρες μας στο νησί θα κυλήσουν σαν νερό, και θα πλημμυρίσουν το μυαλό μας από εικόνες, λέξεις που δεν είχαμε ξανακούσει, ιστορίες συναρπαστικές, πρόσωπα καλοσυνάτα, γεύσεις φρέσκιες και πρωτότυπες, λαχταριστά αρώματα και συγκινητικές μουσικές. Όταν φύγουμε, όμως, θα ξέρουμε ότι η Λέσβος είναι αδύνατον να χωρέσει σε 4 μέρες. Απολύτως αδύνατον-εκτός αν δεν σε πειράζει να πετάξεις μακριά από έναν τόπο με την αίσθηση ότι δεν είδες ούτε το ένα τρίτο του. Και φυσικά, όλα όσα ζήσαμε και νιώσαμε, δεν μπορούν να χωρέσουν σε ένα άρθρο.

Αγγειοπλαστική από τον κ. Στέλιο Σταμάτη στον Μανταμάδο

Ημέρα πρώτη: το σπαθί του Αρχαγγέλου

Κατευθυνόμαστε προς τον Μανταμάδο, με πρώτη στάση ένα από τα λίγα παραδοσιακά εργαστήρια αγγειοπλαστικής. Εκεί, θα δούμε τον κύριο Στέλιο Σταμάτη να δίνει, με τρυφερές, σχεδόν χορευτικές κινήσεις των χεριών, σχήματα στον υγρό πηλό ενώ, αργότερα, η σύζυγός του Ειρήνη θα διακοσμήσει τα βάζα, τα μπολ, τα δοχεία και τα πιάτα με ζωηρά χρώματα και μοναδικά σχέδια-χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου εργαστηρίου. Αν βρεθείτε εκεί, ζητείστε από το πρόθυμο ζευγάρι να σας εξηγήσει πώς γίνεται η υπέροχη αυτή διαδικασία. “Τώρα τον πηλό τον αγοράζουμε”, μας λέει χαμογελαστά ο κ. Σταμάτης. “Για να ζήσουμε 10 χρόνια παραπάνω! Γιατί οι παλιοί αγγειοπλάστες, που τον έφτιαχναν οι ίδιοι, αρρώσταιναν από τη σκόνη. Όλοι πέθαιναν στα σανατόρια”.

Ταξιάρχης

Το μεγάλο καμάρι του Μανταμάδου είναι ο Ταξιάρχης-όπως ονομάζεται αλλιώς ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, ο πολιούχος του νησιού. Το μοναστήρι αυτό περιστοιχίζεται από βουνά. Το 900 μ.Χ. ο οικισμός βρισκόταν κοντά στη θάλασσα, όμως μεταφέρθηκε στα ενδότερα, για προστασία από τους πειρατές. Συνήθως, με ορμητήρια τη Μήλο και την Κρήτη, έφταναν στον Μανταμάδο στα τέλη του καλοκαιριού, όμως οι κάτοικοι ήταν πάντα προετοιμασμένοι. Κάποια στιγμή, ο αρχιπειρατής Σερχάν άλλαξε πλάνο και ήρθε στην αρχή της άνοιξης, στην παραλία Σαρακήνα. Δύο από τους πειρατές του μεταμφιέστηκαν σε γυρολόγους, βρήκαν καταφύγιο στο μοναστήρι και από εκεί άνοιξαν, Μεγάλη Πέμπτη, τις πύλες στην υπόλοιπη συμμορία, που σκότωσε τους μοναχούς. Ο νεαρός δόκιμος Γαβριήλ ανέβηκε στη στέγη για να σωθεί, όταν εμφανίστηκε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ με το σπαθί του. Αργότερα, όπως λέει ο θρύλος, οι άντρες του νησιού βρήκαν τους πειρατές σφαγμένους κάθετα από το θεϊκό χέρι του Μιχαήλ. Κι έτσι ο Γαβριήλ έφτιαξε μια ανάγλυφη εικόνα του Αρχαγγέλου από το αίμα των μοναχών. Την θαυμάζουμε μέσα στην εκκλησία -είναι από τις ελάχιστες ανάγλυφες ορθόδοξες εικόνες στον κόσμο και, όπως λέει ο θρύλος, το πρόσωπο του Μιχαήλ (το σώμα του είναι κρυμμένο) κοκκινίζει ή σκουραίνει, ανάλογα με το αν είναι ευχαριστημένος με τον πιστό ή όχι. Μας πληροφορούν ότι, στο πανηγύρι του Ταξιάρχη, δεκάδες Ρομά από όλη την Ελλάδα έρχονται ντυμένοι με τα ρούχα του Αρχαγγέλου, ζωσμένοι με τα σπαθιά του, για να προσκυνήσουν.

Σε αντίθεση με άλλους ορθόδοξους ναούς, ο Ταξιάρχης κοσμείται και με αγάλματα και, ακόμα και αν ο επισκέπτης της Λέσβου δεν θέλει να εστιάσει στον θρησκευτικό τουρισμό, για τον οποίο δικαίως φημολογείται το νησί, μια επίσκεψη εδώ αξίζει πραγματικά τον κόπο. Μια εικόνα θα μου μείνει ανεξίτηλη: μια παρέα αντρών, προσκυνητών όπως υπέθεσα, ψάλλει μελωδικά το “Χριστός Ανέστη”, την ίδια ώρα που μια ομάδα κεφάτων γυναικών έχει ξαμοληθεί να καθαρίσει τον ναό. Μία τσαλαβουτάει γελώντας σε μια μεγάλη λακκούβα νερού, μία άλλη ξεσκονίζει με επιμέλεια τις πτυχές ενός ξυλόγλυπτου, μια τρίτη βράζει, πάνω σε φωτιά από ξύλα, νερό σε ένα μεγάλο καζάνι, μία ακόμα γυαλίζει αφοσιωμένη, με οδοντόβουρτσα, κάτι πελώρια ασημένια καντηλέρια. Κάπου εδώ, η πίστη και η κατάνυξη σμίγουν με την πραγματική ζωή.

Στο προαύλιο της Μονής δοκιμάζουμε ελληνικό καφέ και τους ξακουστούς λουκουμάδες τους-θα σας πρότεινα να επιλέξετε τους κλασσικούς με μέλι, μια έκρηξη λεπτοδουλεμένης γλύκας στο στόμα.

Στη συνέχεια της διαδρομής μας με το πούλμαν, περνάμε από διάφορα όμορφα χωριά, μεταξύ των οποίων και η παραδοσιακή Νάπη, οι κάτοικοι της οποίας μιλούν την λεσβιακή διάλεκτο -μοναδική στον Ελλαδικό χώρο, εξ ου και δυσνόητη. Μαθαίνουμε ότι στο νησί βρίσκονται 65.000 ζώα. Η κτηνοτροφία είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, η παραγωγή γάλακτος πολύ μεγάλη και ένα από τα αγαπημένα μας θεάματα καταλήγουν να είναι τα μαύρα πρόβατα της Λέσβου, που τείνουν να επικρατήσουν των κλασσικών λευκών.

Η Λέσβος είναι γεμάτη Σκάλες-έτσι αποκαλούν τα επίνειά τους. Στη Σκάλα Καλλονής, λοιπόν, γευόμαστε χτένια γεμιστά, ένα σπάνιο έδεσμα, μαζί με πάμπολλες άλλες νοστιμιές, στην φιλόξενη ψαροταβέρνα “Dionysos” του Σταμάτη και της Μαρίας Μαραθωγιάννη. Ο κόλπος Καλλονής είναι γνωστός για τη σαρδέλα του (εδώ φτιάχνεται σαν ελληνικό σούσι), τα κυδώνια και τα χτένια, ενώ ο κόλπος της Γέρας έχει, μας λένε, τις νοστιμότερες κουτσομούρες του Αιγαίου.

Μόλυβος

Το απόγευμα, θα απολαύσουμε ένα ονειρικό ηλιοβασίλεμα στην γαλήνια Πέτρα, όπου ιδρύθηκε ο πρώτος γυναικείος συνεταιρισμός στην Ελλάδα, ενώ το σούρουπο θα μας βρει στα ατμοσφαιρικά, λουλουδιασμένα στενά του Μόλυβου. Η Μήθυμνα, όπως επίσης ονομάζεται (πέντε πόλεις της Λέσβου πήραν τα ονόματά τους από αρχαίες πριγκίπισσες), δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις. Μόλις 12 χλμ από την Τουρκία, με κάστρο και θαυμάσια πετρόχτιστα σπίτια με χαρακτηριστικά παράθυρα που προεξέχουν, είναι από τα ομορφότερα και τα πιο τουριστικά σημεία του νησιού. Στη διάρκεια του ωραίου δείπνου στο εστιατόριο “Μαϊστράλι”, στο λιμάνι του Μόλυβου, ο περιφερειάρχης θα μας μιλήσει για το νησί. “Η Λέσβος δεν είναι εξαρτημένη από τον τουρισμό”, μας πληροφορεί. “Υπάρχει γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία... 200.000.000 είναι το εισόδημα μόνο από τα γάλα. Το νησί διαθέτει 21 μεγάλα τυροκομεία”.

Ηλιοβασίλεμα στην Πέτρα

Ο κ. Μουτζούρης μας μιλάει για την περίοδο των μεγάλων κρίσεων από την οποία τώρα εξέρχεται η Λέσβος, όπου ο ίδιος γεννήθηκε και μεγάλωσε. “Οικονομική, καταρχάς, την οποία υπέστη όλη η Ελλάδα. Αλλά εδώ υπήρχε και το μεταναστευτικό ζήτημα. Από το 2015 έως το 2020 η είσοδος ήταν ανεξέλεγκτη και είχαν εγκλωβιστεί εδώ 27.000 μετανάστες και πρόσφυγες”.  Τώρα, μαθαίνουμε, είναι περίπου 3000.

Η “γαλάζια πατρίδα” του Ερντογάν θορύβησε τους κατοίκους του νησιού που, παρότι πέρασε από διάφορους κατακτητές (μέχρι και προίκα είχε δοθεί κάποτε, ολόκληρο!), νιώθει ελληνικό από την εποχή της Σαπφούς. Ταυτόχρονα, όμως, οι Λέσβιοι νιώθουν οικεία με τους γείτονές τους. Ξέρουν, επίσης, ότι μια χώρα 85.000.000, όπως είναι η Τουρκία, μπορεί να τους προσφέρει και εμπορικά οφέλη. “Δεν βλέπουμε μόνο τα αρνητικά αλλά και τα θετικά”, καταλήγει ο κ. Μουτζούρης.

Ο ναός της Παναγίας Αγιάσου

Ημέρα δεύτερη: Ροζ φλαμίνγκο και σαντούρια

Αργυροπελεκάνος, μαύρος πελαργός, αργυροτσικνιάς, χουλιαρομύτα. Για τους παρατηρητές πουλιών, που καταφθάνουν από ολόκληρο τον κόσμο, κυρίως την άνοιξη, στις αλυκές, στον υγρότοπο Καλλονής, δεν υπάρχει πιο απόκοσμα γαλήνιο σημείο στο νησί. Το νερό είναι ένα μείγμα θαλασσινού και γλυκού (από τους χειμάρρους) και γεμάτο από γαριδούλες με τις οποίες τρέφονται τα πτηνά. Ανεβαίνουμε στο παρατηρητήριο και χαζεύουμε, μέσα από τα κιάλια, το απαλό λίκνισμα των ροζ φλαμίνγκο, που για τον απλό επισκέπτη είναι οι απόλυτοι σταρ των 200 και πάνω ειδών που ταξιδεύουν μέχρι εδώ. Όπως μας είπε η κ. Ελένη Γαληνού, Δρ. Περιβαλλοντολόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, το νησί έχει 333 ντόπια είδη πουλιών, ενώ ολόκληρη η Ελλάδα 458!

“Για μένα είναι πάθος”, μας λέει ο Βέλγος παρατηρητής πουλιών Ρέιμοντ Ντεσμέτ. “Έρχομαι στη Λέσβο από το 1998. Το νησί παρέχει πλούσια τροφή στα πουλιά, ενώ το κυνήγι είναι ελεγχόμενο. Οι αλυκές, λοιπόν, είναι σαν σταθμός ανεφοδιασμού για τα αποδημητικά, πολλά από τα οποία έρχονται από την Αφρική και καταλήγουν στη Σιβηρία”.

Παρατήρηση πουλιών

Μια στάση-έκπληξη σε ένα εγκαταλελειμμένο καφέ, πνιγμένο στο πράσινο, λουσμένο στον ήχο των δροσερών νερών. Στους τοίχους του διακρίνονται ακόμα ζωγραφιές του Θεόφιλου. Μπαίνουμε στην υγρή  σπηλιά όπου ζούσε κάποτε ο λαϊκός καλλιτέχνης. Η Λέσβος συνδέεται, επίσης, με τον ζωγράφο Γιώργο Ιακωβίδη, τον Οδυσσέα Ελύτη (στο σπίτι του έγιναν γυρίσματα της ταινίας “Σμύρνη μου αγαπημένη”), τον Στρατή Μυριβήλη, τον Αργύρη Εφταλιώτη… Αύρα τέχνης και πολιτισμού αναδύεται από τα πιο απρόσμενα σημεία της.

Και έρχεται η σειρά της Αγιάσου, που θα μας κλέψει κυριολεκτικά την καρδιά. Πόσο όμορφος τόπος. Πόσο βαθιά αγαπημένος από τους ανθρώπους του…

Στην είσοδο του πανέμορφου χωριού, γελαστές κυρίες μας προσφέρουν αχνιστά, μυρωδάτα ροφήματα από ντόπια βότανα, ενώ αρκετοί κάτοικοι μας περιμένουν, περιποιημένοι και υπομονετικοί, στο εστιατόριο καφέ-μπαρ που κληρονόμησε από τους γονείς της η Στέλλα Δαγέλη. Στα τραπέζια έχουν απλώσει τοπικά εδέσματα: την περίφημη βασιλόπιτα της Αγιάσου, καμωμένη με 35 στρώσεις φύλλων, μπαχαρικά και μυζήθρα- τόσο επιτυχημένη που, πλέον, τη φτιάχνουν όλο τον χρόνο. Γκιουζλεμέδες, δηλαδή τραγανά πιτάκια με γέμιση τοπικών τυριών. Πτάρι τριεθνές (κεφτεδάκια με τριών ειδών κρέας), άγρια σπαράγγια (σβιρνιές) και μέλι κάστανου. Ο Μίλτος Ρεπάνης, κατασκευαστής των καταπληκτικών, βιολογικών φυσικών χυμών “Στάλα”, με βάση τη θεραπευτική αρώνια , που τη συνδυάζει έξοχα με πορτοκάλι και καρότο, λεμόνι, μήλο και κανέλα, όλα από το νησί, μας κερνάει τα δροσερά ποτά του. Στην παρέα μας έχει προστεθεί η Αργυρώ Μπαρμπαρίγου, η οποία κάνει απευθείας σύνδεση με το “Πρωινό” του Γιώργου Λιάγκα. Είναι, κυριολεκτικά, περιζήτητη. Όλοι θέλουν να τη γνωρίσουν, να φωτογραφηθούν μαζί της, να μοιραστούν τις συνταγές τους, και η Αργυρώ ανταποδίδει με ζεστασιά τις αγκαλιές που ανοίγουν για χάρη της.

Η Αργυρώ Μπαρμπαρίγου στο εστιατόριο-καφέ της Στέλλας Δαγέλη

Αν περάσετε από το πανέμορφο, παραδοσιακό αυτό χωριό, προσπαθείστε να επισκεφθείτε το καμάρι τους, το ιστορικό Αναγνωστήριο Αγιάσου. Ιδρύθηκε το 1894 και έκτοτε δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να δραστηριοποιείται στο θέατρο, στη μουσική, στην προαγωγή των γραμμάτων, στη συγκέντρωση λαογραφικού υλικού και στην ανάδειξη των λαϊκών δρώμενων της Λέσβου. Βρισκόμαστε μέσα στη βιβλιοθήκη του, περικυκλωμένοι από εκδόσεις, χειρόγραφα και ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Από μια μικρή αίθουσα στα βάθος, ακούγεται μια μουσική καθηλωτική. Ο κύριος Κωνσταντίνος Ζαφειρίου, που όλοι τον φωνάζουν “Καζίνο”, παίζει σαντούρι από 7 χρονών. Κάποτε το κουβαλούσε στα πανηγύρια. Τώρα μεταλαμπαδεύει τη γνώση του στα παιδιά, και μας συγκινεί μέχρι δακρύων με τις μελωδίες που παίζει για χάρη μας. “Εμείς κληρονομήσαμε όλη τη Μικρά Ασία”, μας λέει ο παλιός μαθητής του Καζίνο, τώρα καθηγητής μουσικής, ο οποίος τον συνοδεύει με την κιθάρα του.

Ο Καζίνο παίζει σαντούρι στο Αναγνωστήριο Αγιάσου

Βόλτα στα γραφικά λιθόστρωτα δρομάκια της Αγιάσου. Συναντάμε την πρόσχαρη ηλικιωμένη κυρία που κάποτε είχε βγει σε εκπομπή του Λάκη Λαζόπουλου. Παρακολουθούμε τον κύριο Δ. Καμαρό να σκαλίζει υπομονετικά έναν ξύλινο δίσκο στο εργαστήριό του με τα χειροποίητα έπιπλα. Γοητευόμαστε από τις πολύχρωμες κεραμικές δημιουργίες της Γιώτας Σουλακέλλη. Επισκεπτόμαστε τον επιβλητικό, παμπάλαιο ναό της Παναγίας, με τα δεκάδες καντήλια να αιωρούνται από την οροφή, τα πολύτιμα κειμήλια από την εποχή των Εικονομαχιών και το μαρμάρινο τέμπλο. Ρίχνουμε μια ματιά στο μικρό, όμορφο μουσείο με αναπαραστάσεις επαγγελμάτων που έχουν πια χαθεί. Στο τέλος, ξεκουραζόμαστε με αρωματικό καφεδάκι στη χόβολη. Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες για αυτό   το μοναδικό χωριό, που θα σας ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, απευθυνθείτε στο info@visitAgiasos.gr,  μέσω e-mail ή στη σελίδα τους στο facebook.

Ο κ Ευστράτιος και η κα Ελένη στα Βατερά

Τα Βατερά, στην περιοχή των οποίων βρέθηκαν εργαλεία της λίθινης εποχής, οστά ζώων ηλικίας 15.000.000 ετών αλλά και ενός ανθρωποειδούς μεταξύ του homo erectus και του Neanderthal, περηφανεύονται για τη μεγαλύτερη παραλία της Λέσβου, στην οποία κάθε άνοιξη, ένα χαλί από κίτρινες μαργαρίτες σχεδόν “φιλάει” το γαλανό νερό. Το καλοκαίρι την προτιμούν οικογένειες και όσοι αγαπούν τις ήσυχες, χαλαρωτικές διακοπές. Ο κύριος Ευστράτιος και η σύζυγός του, Ελένη, μας υποδέχονται, μαζί με την οικογένειά τους, στη φιλόξενη ταβέρνα τους “Ο Προκόπας” και μας  φιλεύουν με τίμια, πεντανόστιμα πιάτα, θέα στη θάλασσα και ιστορίες από τα νιάτα τους. Εκείνος υπήρξε ράφτης και υποψιαζόμαστε ότι η ευγενική, λεπτή φιγούρα του χρησίμεψε για την αναπαράσταση του επαγγέλματός του, στο μουσειάκι της Αγιάσου. Εκείνη, βίωσε σεισμούς και πυρκαγιές, αλλά δηλώνει ευτυχισμένη. Ένα ζευγάρι αξιολάτρευτο.

Λίγα χιλιόμετρα από τα Βατερά , στην περιοχή του Πολιχνίτου, βρίσκονται οι πιο θερμές πηγές στην Ευρώπη, που αναβλύζουν μέσα από ηφαιστειογενή πετρώματα. Η θερμοκρασία του νερού είναι μεταξύ 67 και 92 βαθμών Κελσίου (!) και στους λουτήρες μεταξύ 42 και 44 βαθμών Κελσίου. Ζεστά νερά υπάρχουν και στο χωριό Θερμή, με τα σπήλαια, τα πετρόχτιστα σπίτια και το μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ. Συνολικά, η Λέσβος διαθέτει 9 θερμές πηγές και σήμερα λειτουργούν οι 3. Μια νέα επένδυση που ετοιμάζεται κοντά στο αεροδρόμιο σηματοδοτεί την επιθυμία των κατοίκων να αναζωογονήσουν ξανά τον ιαματικό τουρισμό του νησιού τους.

Η φάρμα “Η Εδέμ του Μπέη” βρίσκεται στο πανέμορφο Αγρόκτημα Γρηγοριάδη. Φιλοξενεί ζωάκια, διοργανώνει εκπαιδευτικές εκδρομές και προσφέρει ένα γαστριμαργικώς κορυφαίο φινάλε στη γεμάτη μέρα μας, με εκπληκτικό αγριογούρουνο στιφάδο και τραγανό γεμιστό αρνάκι. Γεύσεις-λουκούμι.

Ξυλόγλυπτα έργα τέχνης από τον Δ. Καμαρό

Ημέρα τρίτη: σεκόγιες και αμυγδαλωτά λουλούδια

Η Λέσβος κατοικείται επισήμως από το 1200 π.Χ, όμως έχουν βρεθεί ίχνη ζωής από το 4.500 π. Χ. -ο προϊστορικός οικισμός στη Θερμή είναι από τους παλαιότερους στη χώρα μας. Τα δυο βουνά της, ο Όλυμπος και ο Λεπέτυμνος, ανταγωνίζονται για το ποιο είναι ψηλότερο (έχουν μόλις 1 μέτρο διαφορά!). Ο Λεπέτυμνος ήταν ένα από τα 4 ηφαίστεια του νησιού. Σήμερα, κάποια χωριά φωλιάζουν στους σβησμένους κρατήρες τους.

Εντυπωσιακά ανάγλυφα πετρώματα, όρθιες στήλες λάβας, κόκκινοι βράχοι που θυμίζουν την Αριζόνα. Κατευθυνόμαστε προς το Σίγρι και το τοπίο μάς μεταφέρει εκατομμύρια χρόνια πίσω στον χρόνο, όταν τα δέντρα του Απολιθωμένου Δάσους, κάποια γιγάντια, όπως οι σεκόγιες, δέσποζαν ολοζώντανα στο τοπίο. Η μεγαλύτερη απολιθωμένη σεκόγια της Ευρώπης βρίσκεται στο πάρκο αυτό, και το θέαμα είναι από εκείνα που δεν πρέπει να χάσει ο επισκέπτης αυτού του φαντασμαγορικού νησιού.

Απολίθωμα εκατομμυρίων ετών

Εννοείται ότι ένα πέρασμα από το θαυμάσιο Μουσείο Απολιθωμένου Δάσους είναι επιβεβλημένο. Σύγχρονο και φροντισμένο στην εντέλεια, με ευγενέστατους οικοδεσπότες, έτοιμους να απαντήσουν σε κάθε μας απορία, περιλαμβάνει απολιθώματα φυτών, δέντρων και ζώων, που σε αφήνουν άφωνο, επεξηγηματικούς χάρτες και αστραφτερά ημιπολύτιμα πετρώματα, και εξηγεί με τον καλύτερο τρόπο γιατί ολόκληρο το νησί της Λέσβου ανακηρύχθηκε Παγκόσμιο Γεωπάρκο Unesco, και γιατί τρεις περιοχές του εντάσσονται στο δίκτυο Natura 2000. Στο Μουσείο θα βρείτε μία καλαίσθητη έκδοση με υπέροχες φωτογραφίες (“Νήσος Λέσβος”), ενώ το καφέ με θέα στον ορίζοντα προσφέρει το ιδανικό διάλειμμα από την περιήγηση.

Μουσείο Απολιθωμένου Δάσους

Η Ερεσός είναι ονειρική με έναν δικό της, εντελώς μοναδικό τρόπο. Με το που πατάς το πόδι σου στη “γενέτειρα της 10ης Μούσας”, νιώθεις την ηρεμιστική της αύρα να σε τυλίγει. Το καλοκαίρι ζωηρεύει εντυπωσιακά, αφού είναι ιδιαίτερα δημοφιλής προορισμός, όμως τώρα, που είναι ακόμα Μάιος, μπορείς να χαρείς με ησυχία σου τα χρωματιστά σπιτάκια της, το δροσερό δασάκι της και τα ατέλειωτα χαλιά από μαργαρίτες, παπαρούνες και ανεμώνες που το στολίζουν, αλλά και τα πουλιά που τσιμπολογούν ανενόχλητα το νερό του γαλήνιου ρυακιού που ενώνεται απαλά με τη θάλασσα. Δεν προλαβαίνουμε να δούμε τους κοντινούς καταρράκτες και τον Νερόμυλο, αλλά στη φιλική ψαροταβέρνα-ουζερί “Soulatso”, στη Σκάλα Ερεσού, δοκιμάζουμε, μεταξύ πολλών άλλων, ολόφρεσκα ψαράκια, κάτι καταπληκτικούς κολοκυθοκεφτέδες με τυρί, μυρωδάτο πιλάφι με γαρίδες και το ντόπιο πολυποικιλιακό τσίπουρο “Ανάκατο”. Όπως μαθαίνουμε, εδώ, κάθε Σεπτέμβριο, γίνεται με μεγάλη επιτυχία το Φεστιβάλ Γυναικών της Ερεσού. Φεύγουμε με τη γεύση της μαρμελάδας σύκου, προϊόν της ντόπιας οικοτεχνίας “ερέσυκκο” της Ειρήνης Μπαρούφη, να γλυκαίνει τον ουρανίσκο μας.

Αμυγδαλωτά στον Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών Μεσοτόπου

Νέος σταθμός του ταξιδιού, ο Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Γυναικών Μεσοτόπου Λέσβου, όπου μια παρέα εγκάρδιων κυριών περιμένει να μας κεράσει συκαλάκι γλυκό και τα πιο λαχταριστά αμυγδαλωτά λουλούδια που έχω δοκιμάσει στη ζωή μου. Τα πλάθουν μπροστά στα μάτια μας, στο εργαστήριό τους που λάμπει από καθαριότητα. Τραχανάς, πολύχρωμα στριφτά ζυμαρικά λαχανικών, ηδύποτα και πετιμέζι είναι μερικά από τα προϊόντα που φτιάχνουν αυτές οι αεικίνητες, δραστήριες και ζωηρές γυναίκες όλων των ηλικιών.

Έχει πάει αργά και δεν θα έχουμε τον χρόνο να χαρούμε, όσο τους αξίζει, τα νεανικά, ατμοσφαιρικά Λαδάδικα της πόλης της Μυτιλήνης (που παραπέμπουν στα αντίστοιχα της Θεσσαλονίκης). Προλαβαίνουμε, πάντως, ένα ωραίο δείπνο στο μεζεδοπωλείο “Παράταιρον”, το οποίο απλώνεται, από το 2012, στον χώρο μιας παλιάς αποθήκης λαδιού. Η παρατημένη αλάνα απέξω μεταμορφώθηκε από τον ιδιοκτήτη Κώστα Αναγνωστόπουλο σε μια όμορφη αυλή, η οποία κάθε βράδυ πάλλεται από το κέφι μικρών και μεγάλων.

Ημέρα τέταρτη: άρωμα γλυκάνισου

Το λάδι εδώ είναι χρυσοκίτρινο και ελαφρύ- “να βάζετε μπόλικο στη σαλάτα”, μας συμβουλεύουν. Και το ούζο γλυκόπιοτο και ξακουστό. “Πρώτα θα βάζετε ούζο στο ποτήρι”, μας επισημαίνουν οι ειδικοί. “Έπειτα, λίγο δροσερό νερό, για να απελευθερωθούν τα αρώματα. Ο πάγος στο τέλος, αν τον χρειάζεστε”.

Αποστακτήριο Ούζου Πλωμαρίου Ισιδώρου Αρβανίτου

Βρισκόμαστε στις περιποιημένες, πεντακάθαρες, σύγχρονες εγκαταστάσεις του αποστακτηρίου (και παράλληλα μουσείου) του “Ούζου Πλωμαρίου Ισιδώρου Αρβανίτου”.Βρίσκεται σε έναν ελαιώνα στο γραφικό Πλωμάρι, τον τόπο όπου το 1894 δημιουργήθηκε το ομώνυμο ούζο, από τον Ισίδωρο Αρβανίτη. Αφού δούμε έκπληκτοι ένα πορτρέτο του ιδρυτή της εταιρίας να...ζωντανεύει και να μας παραπέμπει σε ένα βίντεο που περιγράφει την ιστορία 120 ετών αρωματισμένων με γλυκάνισο, οι υπεύθυνοι του χώρου μας προσφέρουν λευκές ρόμπες, σκούφους και μάσκες, και μας ξεναγούν στις αίθουσες, όπου μας περιγράφουν πρόθυμα τη διαδικασία της απόσταξης (μιας ιεροτελεστίας η οποία εκτελείται σε 18 χειροποίητους, χάλκινους άμβυκες), της εμφιάλωσης και της συσκευασίας. Εδώ η τεχνολογία γίνεται ιδανικό ζευγάρι με την παράδοση. “Επιμένουμε στον όρο “αποστακτήριο”. Το εργοστάσιο παράγει έργο. Το αποστακτήριο, τέχνη”, μας τονίζουν με πάθος και περισσή υπερηφάνεια.

Πλωμάρι

Τον 18ο και τον 19ο αιώνα, το Πλωμάρι υπήρξε σημαντικό εμπορικό λιμάνι. Πέρα από τον σπουδαίο γλυκάνισο της περιοχής, το αλάτι από τον κόλπο της Καλλονής και τη μαστίχα από τη Χίο, οι δημιουργοί του ούζου είχαν πρόσβαση σε μια μεγάλη παλέτα αρωμάτων και βοτάνων από τα βάθη της Ανατολής-σαν την κανέλα, το μοσχοκάρυδο και άλλα μπαχάρια. Το μεγάλο τους “όπλο” είναι το καταπληκτικό νερό της περιοχής, μας αποκαλύπτουν (αλλά κρατούν κάποια από τα συστατικά της συνταγής τους μυστικά). 

Το Πλωμάρι, λοιπόν, θεωρείται η πρωτεύουσα του ούζου. Από εδώ προέρχεται, επίσης, το  “Βαρβαγιάννης” (η ιστορία του ξεκινά από το 1860) και το “Πιτσιλαδή” (με μικρή παραγωγή, αλλά διάσημο σε όσους αγαπούν το εθνικό μας ποτό).

Η πολύ ενδιαφέρουσα επίσκεψή μας τελειώνει με γευσιγνωσία με εκλεκτά τοπικά τυριά και άλλα εδέσματα που ταιριάζουν με το “Πλωμάρι”, το οποίο σήμερα εξάγεται σε περισσότερες από 40 χώρες στον κόσμο. Συστήνω ανεπιφύλακτα μια επίσκεψη στο αποστακτήριο και σας προτείνω να δοκιμάσετε τα θεσπέσια λουκούμια με ούζο και πορτοκάλι. 

Τα ίχνη της παλιάς και της νέας ανθρώπινης δραστηριότητας είναι σπαρμένα παντού στο νησί. Ελαιοτριβεία με ψηλά φουγάρα. Ανεμόμυλοι και νερόμυλοι, που δεν λειτουργούν πια. Ένα βυρσοδεψείο, το μεγαλύτερο των Βαλκανίων, που έκλεισε επειδή μόλυνε τον κόλπο της Γέρας. Και το σαπωνοποιείο “Πούλια”, που αντικρίζουμε στο γραφικό Πλωμάρι, το οποίο ανακαινίστηκε πρόσφατα και πρόκειται να λειτουργήσει ως μουσείο. Θα είναι ένα από τα δύο μοναδικά τέτοια μουσεία στον κόσμο-το άλλο βρίσκεται στη Μασσαλία.

Πολύχρωμα σπίτια, φιλόξενα καφενεία-ένα από αυτά, μπροστά στο λιμάνι του Πλωμαρίου, με έτος ίδρυσης το 1900, φρεσκάρεται για να λειτουργήσει ξανά. Καθώς περπατάμε στα καλντερίμια, μαθαίνουμε ότι, με αφετηρία την όμορφη τουριστική κωμόπολη, διοργανώνονται εκδρομές με 4Χ4, που προσφέρουν μεταξύ άλλων, γευσιγνωσία κρασιών και τάισμα άγριων αλόγων, βαρκάδες με προορισμό κρυμμένες παραλίες, ποδηλατάδες, μαθήματα κατασκευής σαπουνιού και άλλα πολλά, με στόχο να γνωρίσει ο επισκέπτης την ανεξερεύνητη Λέσβο (www.seafariadventures.gr).

Επιστροφή στη Μυτιλήνη, μια πόλη που απλώνεται σε 7 λόφους, όπως η Ρώμη και είναι από τις αρχαιότερες στην Ελλάδα.  Τα πανέμορφα νεοκλασσικά της- τα οποία συναντάμε και σε πολλά άλλα σημεία του νησιού- τα έφτιαξαν στις αρχές του 20ού αιώνα μέλη της αστικής τάξης, με τη συμβολή αρχιτεκτόνων σπουδαγμένων στην Ευρώπη. Πολλά από τα σχολεία του νησιού, αλλά και τα δημαρχεία και οι δημόσιες υπηρεσίες, βρίσκονται μέσα σε κομψότατα κτίρια. Μέσα στην πόλη θα δούμε, μεταξύ άλλων, την ιχθυοδεξαμενή του Ρωμαίου Στρατηγού Λούκουλου, ο οποίος απολάμβανε τα “λουκούλεια γεύματά” του με τα ολόφρεσκα ψάρια και θαλασσινά που έπαιρναν καθημερινά οι μάγειροί του από εκεί μέσα. Στην άκρη της πόλης θαυμάζουμε τα λουτρά “Θερμά”, και ζηλεύουμε που δεν προλαβαίνουμε να τα χαρούμε. Στο παραθαλάσσιο εστιατόριο “Ρεφενές” θα γευτούμε τις καλύτερες, ίσως, κουτσομούρες της Λέσβου.

Στη διάρκεια του τετραημέρου δεν έχουμε μείνει λεπτό ακίνητοι, αλλά, φυσικά, ο χρόνος δεν ήταν αρκετός. Υπήρχαν τόσα ακόμα πράγματα να δούμε: τα κάστρα. Το αρχαίο θέατρο Μυτιλήνης, 10.000 θέσεων, το οποίο διαθέτει παρόμοια ακουστική με την Επίδαυρο. Το περίφημο Μουσείο Teriade, με έργα (λιθογραφίες, ξυλογραφίες ή  χαλκογραφίες)  Μιρό, Σαγκάλ, Τζιακομέτι, Ματίς, Θεόφιλου και Τσαρούχη. Τη διάσημη παραλία του Αγίου Ισίδωρου. Τη Μονή Αγίου Ιγνατίου, χτισμένη το 1526, κάποτε με 100 μοναχούς, σήμερα με 3, η οποία περιλαμβάνει σημαντική συλλογή φιρμανιών και την 3η μεγαλύτερη συλλογή χειρογράφων. Τις κατακόμβες στο χωριό Σκόπελος. Τον καταρράκτη Μαν’ Κάτσα, τη λίμνη κοντά στο όρος Όλυμπος, τα ροδόδεντρα. Το Ελαιοτριβείο-Μουσείο Βρανά. Τη γέφυρα Κρεμαστής στην Αγία Παρασκευή. Το τεράστιο ρωμαϊκό Υδραγωγείο της Μόριας. Τα γραφικά χωριά αυτού του τόπου, ένα προς ένα.

Ερεσός

Σκέφτομαι ότι η Λέσβος διαθέτει μια αγνότητα που δύσκολα συναντάς πια. Αξίζει να της αφιερώσει κανείς αρκετές μέρες, για να νιώσει ότι ψηλάφισε κάπως την ψυχή της.

Απογειωνόμαστε με προορισμό την Αθήνα και μια υπόσχεση αιωρείται στο μυαλό μας: θα επιστρέψουμε.