Η στρατηγική της Αθήνας στην επανέναρξη των συνομιλιών με την Αγκυρα και οι στόχοι στις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας.
Την περασμένη Τετάρτη, στη Βουλή, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε στις διερευνητικές που ξεκινούν σήμερα στην Κωνσταντινούπολη, σημειώνοντας ότι εκεί «θα συζητήσουμε το ζήτημα για το οποίο και διαφωνούμε, τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο». Στη συνέχεια, έδειξε πάλι τη Χάγη. «Αν δεν καταφέρουμε να συμφωνήσουμε, τότε να συμφωνήσουμε να πάμε τη διαφωνία μας στα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα», είπε ο πρωθυπουργός. Με τις δηλώσεις του αυτές, ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσδιόρισε την ατζέντα με την οποία προσέρχεται η Αθήνα στον διάλογο με την Τουρκία. Σε πρώτη φάση, θα γίνει διερεύνηση για το αν τα δύο μέρη μπορούν να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας και, εάν μια συμφωνία δεν φαίνεται εφικτή, τότε θα επιδιωχθεί η συναίνεση της Τουρκίας για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το να καταλήξουν η Ελλάδα και η Τουρκία σε συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών φαίνεται μάλλον ανέφικτο, οπότε η επιλογή της Χάγης καθίσταται μονόδρομος, αν βεβαίως συναινέσει σε αυτό η Τουρκία, κάτι που παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο. Για την Αθήνα και τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ωστόσο, η παραπομπή των ελληνοτουρκικών διαφορών στη Χάγη αποτελεί στρατηγική επιλογή και γι’ αυτό ο πρωθυπουργός επιμένει να τη συμπεριλαμβάνει στις ομιλίες και στις συνεντεύξεις του μόνο τις τελευταίες δέκα ημέρες, αναφέρθηκε στη Χάγη πέντε φορές. Είναι, μάλιστα, αξιοσημείωτο πως ο πρωθυπουργός έχει προειδοποιήσει την ελληνική κοινή γνώμη ότι το δικαστήριο δεν θα δικαιώσει πλήρως τις ελληνικές θέσεις, κάτι που έκανε πολλούς προκατόχους του στο αξίωμα να αποφεύγουν να την επικαλούνται. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης γνωρίζει πως ιδιαίτερα στο ακροατήριο της παράταξής του και στο στελεχιακό δυναμικό της- υπάρχει μεγάλη καχυποψία απέναντι σε μια λύση Χάγης. Στελέχη του Μεγάρου Μαξίμου, ωστόσο, τονίζουν ότι η πλειοψηφία του κόσμου θέλει μια λύση των προβλημάτων με την Τουρκία και όχι διαιώνιση της έντασης.
Αναγνώριση προθέσεων
Πάντως, απέχουμε ακόμα πολύ από όλα αυτά. Η πρώτη συνάντηση των διερευνητικών, που θα πραγματοποιηθεί σήμερα στην Κωνσταντινούπολη, θα έχει καθαρά διερευνητικό χαρακτήρα. Η Αθήνα θέλει να διαπιστώσει αν οι Τούρκοι σκοπεύουν να συζητήσουν σοβαρά ή προσέρχονται με στόχο να τορπιλίσουν τις διερευνητικές και να επιρρίψουν στην Αθήνα την ευθύνη για τυχόν διακοπή των συνομιλιών. Διπλωματικές πηγές προσδιορίζουν ως πρώτο, βραχυπρόθεσμο στόχο της ελληνικής κυβέρνησης να υπάρξει συνέχεια στις επαφές. Αν δηλαδή συμφωνήσουν οι δύο αντιπροσωπείες σε έναν νέο, 62ο γύρο στην Αθήνα και αν στην πορεία του διαλόγου η Τουρκία δεν επιμείνει σε άσχετα θέματα, όπως είναι η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, τότε στην κυβέρνηση θεωρούν πως η διαδικασία μπορεί να πάρει τον δρόμο της. Σε κάθε περίπτωση, στην Αθήνα θεωρούν κέρδος την παράταση του διαλόγου μέσω των διερευνητικών για όσο γίνεται, καθώς στο διάστημα αυτό δεν θα υπάρχουν εντάσεις, και βεβαίως θα ήθελε να δει τις συζητήσεις να συνεχίζονται και πέραν του οροσήμου της Συνόδου Κορυφής του Μαρτίου. Αυτό θα ήταν μια απόδειξη ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει σοβαρά τον διάλογο, καθώς υπάρχει η βάσιμη υποψία ότι συμφώνησε στις διερευνητικές μόνο και μόνο για να αποφύγει τις κυρώσεις. Την εβδομάδα που προηγήθηκε των διερευνητικών, η Αθήνα προχώρησε σε δύο κινήσεις για να «τεστάρει» τις τουρκικές διαθέσεις. Επικύρωσε την επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 μίλια στο Ιόνιο και -διά του υπουργού Εξωτερικών- άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο επέκτασής τους νοτίως και ανατολικά της Κρήτης, ενώ ταυτόχρονα ξεκαθάρισε ότι δεν θα διαπραγματευτεί για τα χωρικά ύδατα, που αποτελούν ζήτημα εθνικής κυριαρχίας. Η τουρκική αντίδραση κάθε άλλο παρά έξαλλη ήταν. Ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, Χαμί Ακσόι, σχολίασε πως η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο καταλήγει νοτίως της Πελοποννήσου και σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζει το Αιγαίο, υποστήριξε πως η Τουρκία έχει «ζωτικά δικαιώματα και συμφέροντα» στη θάλασσα αυτή και τόνισε ότι η θέση της Τουρκίας είναι ότι τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο Πέλαγος δεν θα πρέπει να επεκταθούν μονομερώς, με τρόπο που θα περιορίζει την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, καθώς και την πρόσβαση στις ανοιχτές θάλασσες τόσο της Τουρκίας όσο και τρίτων χωρών. Με τη δήλωση αυτή, ο Τούρκος αξιωματούχος έδειξε τις προτεραιότητες της χώρας του στις διερευνητικές - είναι σαφές ότι οι Τούρκοι θα προσέλθουν στη συνάντηση με το θέμα των χωρικών υδάτων και της διαπραγμάτευσης γύρω από μια ενδεχόμενη επέκτασή τους ως κορυφαίο στην ατζέντα. Η πραγματικότητα είναι ότι το θέμα των χωρικών υδάτων είναι κομβικής σημασίας για το Αιγαίο, καθώς η συμφωνία ως προς αυτό αποτελεί προϋπόθεση για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών. Γι’ αυτόν τον λόγο είχε συζητηθεί εκτενώς σε προηγούμενους γύρους διερευνητικών επαφών, ειδικά ανάμεσα στο 2002 και το 2004. Τότε, όμως, υπήρχε και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου τουλάχιστον η δεδηλωμένη πρόθεση να διερευνήσουν τη δυνατότητα κατάρτισης συνυποσχετικού για προσφυγή στη Χάγη. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε αυτό και μάλλον αυτός είναι ο λόγος που οδήγησε την κυβέρνηση να αποκλείσει από τις διερευνητικές συζητήσεις τα χωρικά ύδατα.
