* Εκτελεστικός διευθυντής ΙΔΙΣ και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν» (3η έκδοση)

Η Τουρκία κινείται σε διάφορα επίπεδα στην κόψη του ξυραφιού. Επενδύοντας στην αναποφασιστικότητα της Δύσης και κυρίως στην αδυναμία εξεύρεσης ενός μείγματος πολιτικής που θα της επιβάλει την τήρηση στοιχειωδών κανόνων εταιρικής συμπεριφοράς, η Αγκυρα προσπαθεί να κατοχυρώσει τις θέσεις της, παίζοντας (και) με τις αντιθέσεις των μεγάλων δυνάμεων. Ετσι, εκτιμά ότι κερδίζει διαπραγματευτικό χώρο, ενώ η ενίσχυση της Ανατολής έναντι της Δύσης τής προσφέρει τη δυνατότητα να ελιχθεί χωρίς τους περιορισμούς της θεσμικής της διασύνδεσης με τη δεύτερη. Ο Ερντογάν, άλλωστε, διατείνεται πως παρέλαβε μία χώρα που προσδιοριζόταν σε σχέση με τη Δύση (και λόγω της ευρωπαϊκής της προοπτικής, ακόμη και σε σχέση με την Ελλάδα και τις δεσμεύσεις έναντι αυτής) και πλέον την έχει αποσπάσει απ΄το να είναι παράρτημα των δυτικών, καθιστώντας την ανεξάρτητο και ισότιμο συνομιλητή τους.

Ωστόσο, με την εγχώρια αμφισβήτηση στο πρόσωπο του Τούρκου Προέδρου να παγιώνεται, την οικονομία να εμφανίζει σοβαρές αρρυθμίες (ενδεικτική της κατάστασης η πώληση τουρκικών ομολόγων ύψους 3,3 δισ. δολαρίων τον τελευταίο χρόνο από τους εξωτερικούς επενδυτές) και τον εθνικισμό να εξακολουθεί να βρίσκεται σε έξαρση (που συντηρείται από τα πολιτικά κόμματα) προκύπτει το ερώτημα ποιον δρόμο θα ακολουθήσει ο Ερντογάν για να εξέλθει των δυσκολιών του. Θα αναζητήσει συμβιβασμούς για να μετριάσει την πίεση ή θα παραμείνει εγκλωβισμένος στην αδιάλλακτη αλαζονεία του; Η κατάσταση έχει γίνει πιο σύνθετη μετά τις τελευταίες εξελίξεις στη Συρία, όπου δύσκολα η Αγκυρα θα βγει κερδισμένη - μάλλον θα κληθεί να προβεί σε διαχείριση ζημιάς, ουσιαστικά και επικοινωνιακά. Αρα, είτε θα αυτοσυγκρατηθεί από την εμπλοκή της σε νέες «περιπέτειες» ή θα προσπαθήσει να εκτονώσει την εσωτερική πίεση, ανεβάζοντας τους τόνους της αντιπαράθεσης, αλλά και εντείνοντας τις προκλητικές ενέργειες. Για την ώρα, πάντως, παρά τις προειδοποιήσεις και τις απειλητικές δηλώσεις από μεριάς Τουρκίας, δεν διαφαίνεται πρόθεση από πλευράς της, ώστε να προχωρήσει σε ερευνητική γεώτρηση εντός της περιοχής που έχει προσδιοριστεί ως ζώνη δικαιοδοσίας της από το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Βέβαια, αφήνει πάντα ανοιχτό το σενάριο να ενεργοποιήσει το σκέλος της συμφωνίας στην υποτιθέμενη λιβυκή υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, κατόπιν πρόσκλησης της κυβέρνησης της Τρίπολης, εντούτοις και αυτό δεν είναι προσώρας πολύ πιθανό.    

Στα ελληνοτουρκικά, φαίνεται ότι υπάρχει από τα δύο μέρη διάθεση αποκλιμάκωσης. Η ενεργοποίηση των ΜΟΕ (Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης) αποτελεί ένα μικρό πρώτο βήμα, αλλά ο στόχος είναι όχι μόνο να επανεκκινήσουν οι διερευνητικές επαφές, αλλά και να αποσυμπιεστεί η ένταση, ώστε να διαμορφωθούν οι συνθήκες για ουσιαστικότερο διάλογο. Βέβαια, από τη μία, σήμερα δεν συντρέχουν στοιχειώδεις προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο, από την άλλη, ακριβώς λόγω του κλίματος, αρκούν ένα συμβάν και μία λάθος εκτίμηση/διαχείριση ή υπερβολική επίδειξη πατριωτισμού (κυρίως από την άλλη πλευρά) για να ανασχεθεί η όποια θετική δυναμική ενδέχεται να έχει αναπτυχθεί. Αλλωστε, ο βαθμός αμοιβαίας καχυποψίας είναι ιδιαίτερα υψηλός και αυτό δεν θα αλλάξει γρήγορα. Ομως, οι διερευνητικές επαφές, εφόσον δεν διαταραχθούν (όχι απαραίτητα με μία κρίση, αλλά ακόμη και μέσω προσφυγομεταναστευτικών ροών ή εξελίξεων στο Κυπριακό), θα βοηθήσουν την ελληνική πλευρά ώστε, μεταξύ άλλων, να διαπιστώσει τόσο αν υπάρχουν περιθώρια να τεθεί μία βάση διαπραγμάτευσης όσο και ποιες από τις τουρκικές θέσεις είναι ανταλλάξιμες και ποιες σταθερές.       

Αν τελικά οδηγηθούμε σε αποκλιμάκωση -κόντρα στα προγνωστικά των περισσοτέρων- θα πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα τους όρους της, αλλά και ασφαλώς να απαιτήσουμε τον τερματισμό των προκλήσεων, π.χ. μέσω ερευνητικών σκαφών. Επίσης, όταν η Τουρκία μάς έχει επιβαρύνει με το παράλογο τουρκολιβυκό σύμφωνο, δεν μπορεί να συμφωνήσουμε σε μορατόριουμ ενεργειών, ενώ εμείς ξεδιπλώνουμε τώρα την ατζέντα μας - με τυχόν οριοθετήσεις ΑΟΖ, παραχώρηση τεμαχίων νοτίως της Κρήτης, κατάθεση συντεταγμένων. Αλλωστε, χωρίς να έχουμε πρώτα προσδιορίσει το εύρος των χωρικών μας υδάτων (συμπεριλαμβανομένου του Αιγαίου), δεν υπάρχει νόημα προσφυγής στη Χάγη!