*Καθηγητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η επιτυχημένη, ασφαλής και αποτελεσματική διανομή του εμβολίου θα ενισχύσει την οικονομική ανάκαμψη το 2021, διότι η κοινωνική αποστασιοποίηση θα χαλαρώσει, αλλά και η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και των καταναλωτών θα ενισχυθεί. Θα παρατηρηθούν τρεις ταχύτητες εισόδου του εμβολίου. Μία πολύ γρήγορη, που θα γίνει σε χώρες με καλά και ανταγωνιστικά συστήματα υγείας και καλή κυβερνητική και διοικητική οργάνωση (Γερμανία, Νότια Κορέα, Κίνα). Αυτή η ομάδα χωρών θα δει το εμβόλιο στο τέλος του 2020, αρχές του 2021. Μία δεύτερη ομάδα χωρών, που υστερεί αλλά όχι πολύ ως προς την πρώτη, είναι οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, η Βραζιλία και το Μεξικό. Αυτή θα δει το εμβόλιο στο πρώτο εξάμηνο του 2021. Σε αυτήν την ομάδα εντάσσονται, επίσης, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Τέλος, θα υπάρξει και μία τρίτη ομάδα χωρών, που ουσιαστικά θα δει τα οφέλη του εμβολίου τέλος του 2021 και κυρίως το 2022 (Ινδία).

Οι οικονομικές επιδράσεις από το εμβόλιο θα διέλθουν, επίσης, τρία στάδια: Το πρώτο όταν γνωστοποιηθούν οι πρώτες εγκρίσεις EUA (Emergency Use Authorization). Αυτές οι εγκρίσεις θα επηρεάσουν θετικά τις οικονομικές προσδοκίες. Οι πραγματικές συνέπειες στην οικονομία θα έλθουν έξι μήνες μετά (δεύτερο στάδιο), όταν τα εμβόλια θα είναι διαθέσιμα στις ομάδες του πληθυσμού με προτεραιότητα. Το τρίτο στάδιο θα έλθει όταν θα μοιραστούν στον πληθυσμό, κάτι το οποίο θα οδηγήσει σε μείωση της κοινωνικής αποστασιοποίησης, και αποτελεί κρίσιμο σημείο για την αποκατάσταση της οικονομικής κανονικότητας. Στο τρίτο αυτό στάδιο δύο διαφορετικές ομάδες χωρών θα εμφανιστούν. Αυτές που έχουν οργανωμένη παραγωγική δομή με μεγάλο βιομηχανικό τομέα (πάλι Γερμανία, Νότια Κορέα, Κίνα), αλλά και χώρες (ευρωπαϊκός Βορράς) και οικονομίες με μεγάλη ανθρωπογενή παραγωγική διάρθρωση (μεγάλος τομέας υπηρεσιών). Η πρώτη ομάδα χωρών θα αντιδράσει γρηγορότερα και θετικότερα από τη δεύτερη.

Στη φάση 3 των δοκιμών, τα πρώτα αποτελέσματα (που οδηγούν, ένα μήνα αργότερα, στην EUA) τα περιμένουμε από έξι εμβόλια μεταξύ Νοεμβρίου 2020 και του πρώτου τριμήνου του 2021. Αυτό που προηγείται είναι της Pfizer/Biontech και πολύ κοντά βρίσκεται τα εμβόλια της AstraZeneca/Oxford και της Moderna (και τα τρία στο 2020). Τα εμβόλια της Johnson and Johnson, Novarax, Sanofi/GSK θα έλθουν στο πρώτο τρίμηνο του 2021. Η παραγωγική ικανότητα της AstraZeneca είναι μεγαλύτερη και από τα έξι εμβόλια (περίπου τριπλάσια των υπολοίπων). Μάλιστα, το ότι η εξέλιξη των δοκιμών της έχει καθηλωθεί στις ΗΠΑ μπορεί να αποδειχθεί θετικό για τους Ευρωπαίους, εάν βεβαίως το εμβόλιο διέλθει επιτυχώς τα κριτήρια δοκιμασίας.

Τέσσερα κινεζικά εμβόλια και ένα ρωσικό ακολουθούν στη συνέχεια. Βεβαίως, εύκολα καταλαβαίνουμε ότι ο βαθμός αποτελεσματικότητας των εμβολίων είναι ένας κρίσιμος παράγοντας, αλλά γενικώς τα εμβόλια που βρίσκονται στην τρίτη φάση υπόσχονται και ικανοποιητική αποτελεσματικότητα (μίας ή δύο δόσεων).

Ενας από τους παράγοντες που θα παίξουν σημαντικό ρόλο θα είναι η ικανότητα των εταιρειών αλλά και των κρατών να διαθέσουν ελεγχόμενους ψυκτικούς χώρους διατήρησης των εμβολίων. Γι’ αυτό και η παρέμβαση του ευρύτερου θεσμικού πλαισίου (κράτος, υγειονομικά συστήματα, βιομηχανικές υποδομές) είναι καθοριστική.

Απ’ όλα τα παραπάνω, συνεπάγεται ότι η αποτελεσματική παρέμβαση των εμβολίων στις προηγμένες χώρες θα παρουσιαστεί στο πρώτο εξάμηνο του 2021 και στη δεύτερη ομάδα χωρών το δεύτερο εξάμηνο του 2021.

Οι θετικές επιδράσεις στην ανάκαμψη θα έχουν αντίστοιχη εξέλιξη, αφού παράλληλη πορεία θα εμφανίσει η χαλάρωση των κοινωνικών μέτρων αποστασιοποίησης, ενώ οι προσδοκίες θα έχουν ήδη σταθεροποιηθεί με θετικές επιδράσεις και στις χρηματαγορές. Ομως η αναταραχή στην αγορά εργασίας θα παραμείνει σε συνεχώς ηπιότερους ρυθμούς, ενώ ένα σχετικά ήπιο (σε σχέση με το 2008-2012) κύμα παραγωγικής αναδιάρθρωσης θα εξελίσσεται.

Οταν ξεκίνησε η κρίση του COVID-19, όλοι περίμεναν ότι η Ελλάδα θα ήταν από τις πλέον σοβαρά χτυπημένες χώρες και επιδημιολογικά και οικονομικά. Αυτό δεν συνέβη. Παρ’ όλη την πρόσφατη επιδημιολογική επιδείνωση, παραμένουμε μια κοινωνία και οικονομία που βεβαίως έχουν πληγεί σοβαρά, κατατάσσονται όμως σε ένα ενδιάμεσο πεδίο αρνητικών επιδράσεων, με την οικονομική επίπτωση να μας βαραίνει περισσότερο από την επιδημιολογική. Πού οφείλεται αυτό; Στο γεγονός ότι οι παραπάνω περιγραφόμενες τάσεις έχουν γενικό χαρακτήρα, αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι η κάθε ομάδα του παγκόσμιου πληθυσμού θα ενταχθεί κατά τρόπο γραμμικό σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες. Σκεπτόμενοι ορθολογικά αναμένουμε να βρεθούμε κάπου στη δεύτερη ομάδα χωρών, αλλά θα παίξει ρόλο εάν θα βρεθούμε στην πρώτη γραμμή ανάκαμψης ή στην οπισθοφυλακή της.

Ηρθε, λοιπόν, η ώρα να ετοιμαστούμε για αυτή τη φάση της περιπέτειάς μας. Μια task force και ένα προσεκτικά σχεδιασμένο πρόγραμμα δράσης, συμφωνιών διοίκησης, οργάνωσης διανομής των εμβολίων, που θα προετοιμάσει τη χρήση τους, θα μας δώσουν ίσως δύο ή τρεις μήνες επιτάχυνσης της ανάκαμψης. Αυτοί οι δύο-τρεις μήνες μπορεί να είναι οι κρισιμότεροι στο κοινωνικό αίσθημα ετοιμότητας και εμπιστοσύνης, που είναι απαραίτητα στοιχεία για τη φάση της ανόδου, μετά δηλαδή το 2021.