*Καθηγητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η υγειονομική κρίση παραμένει ένας ισχυρός προσδιοριστικός παράγοντας των μελλοντικών οικονομικών εξελίξεων. Κάθε εβδομάδα που περνά διαμορφώνει νέα δεδομένα. Το μέγεθος της μεταβλητότητας είναι έκπληξη. Ομως, η ελληνική οικονομία τοποθετείται στην πλευρά των ευνοουμένων από τις θετικές εκπλήξεις, ενώ, π.χ., η Κίνα και η Τουρκία θα τοποθετούνταν στην πλευρά των αρνητικών εκπλήξεων, αλλά με αυτό θα ασχοληθούμε σε άλλο σημείωμα.

Στη θεωρία, η γενική τάση των ιών είναι να γίνονται πιο μεταδοτικοί (για να εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους), αλλά με λιγότερο βαριά συμπτώματα (για να μην πεθαίνουν μαζί με τον ξενιστή). Σήμερα, πάντως, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο κύμα περιορισμού από τις κυβερνήσεις, που θα έχει αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα. Αυτό δεν σχετίζεται ειδικά με την «Ομικρον» (δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμα), αλλά πρόκειται για το τελευταίο κύμα της COVID-19, που σαρώνει θανατηφόρα κυρίως αυτούς που δεν έχουν εμβολιαστεί.

Ετσι η αβεβαιότητα έχει επιστρέψει, παρόλο που είναι άγνωστο εάν η «Ομικρον» είναι περισσότερο ή λιγότερο μεταδοτική, προκαλεί ή όχι βαρύτερα συμπτώματα, ενώ είναι ακόμα ασαφές εάν επιδρά αρνητικά στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Οταν θα έχουμε τα στοιχεία αυτά, θα είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τις οικονομικές εξελίξεις. Εάν η «Ομικρον» γίνει η κυρίαρχη μετάλλαξη αλλά προκαλεί ελαφρότερα συμπτώματα, τότε οι παρούσες αρνητικές επιδράσεις θα αντιστραφούν. Εάν, όμως, προκαλεί βαρύτερα συμπτώματα, τότε ο παγκόσμιος ρυθμός μεγέθυνσης, ο ευρωπαϊκός και ο εγχώριος μπορεί να μειωθούν μέχρι και 50% από τα προβλεπόμενα σημερινά επίπεδα. Ενώ, δηλαδή, αναμένουμε για το 2022 έναν ρυθμό μεγέθυνσης για την παγκόσμια οικονομία της τάξης του 4,5%, θα τοποθετούσαμε τον πήχυ στο 2,3%. Αυτό θα ήταν ένα ξεκάθαρο πισωγύρισμα, αν και πρέπει να συμφωνήσουμε ότι, όταν γράφονται οι γραμμές αυτές, πρόκειται για μια ακραία αρνητική πιθανότητα. Πάντως, μέχρι στιγμής, με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώνουμε από τον ιατρικό χώρο, κινούμεθα προς το σενάριο η «Ομικρον» να είναι περισσότερο μεταδοτική αλλά με ελαφρότερα συμπτώματα και ενδεχομένως η νόσος να καταστεί ενδημική εντός του 2022. Για αυτό μάλλον κινούμεθα προς το θετικό σενάριο.

Ομως, η επικράτηση μιας σκιάς απαισιοδοξίας στις δυτικές οικονομίες δεν συνδέεται μόνο με τις μεταλλάξεις της COVID-19 αλλά και με το γεγονός ότι στις πρόσφατες ανακοινώσεις του ο πρόεδρος της FED Τζέρομ Πάουελ αφαίρεσε την λέξη «προσωρινός» από την εκτίμησή του για την άνοδο του πληθωρισμού στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να αναμένουμε περιορισμό της αγοραστικής δραστηριότητας της FED σε κεφαλαιακούς όρους, γρηγορότερα από ό,τι αναμέναμε. Εξάλλου, στην Ευρώπη η πλειονότητα των πιέσεων στον πληθωρισμό (που είναι βέβαια αξιόλογη, αφού έφτασε τον Νοέμβριο στο 4,9%) έχει ενεργειακή προέλευση, αλλά από τα μέσα του 2022 αναμένουμε αποκλιμάκωση. Παρ’όλα αυτά και στην Ευρώπη αρχίζει να παγιώνεται η εκτίμηση ότι οι πληθωριστικές πιέσεις έχουν μονιμότερο χαρακτήρα, που ελπίζουμε να διατηρηθούν στο 2%. Είναι, επίσης, πολύ νωρίς να εκτιμήσουμε τι ακριβώς περιμένουμε και στο μέτωπο της νομισματικής πολιτικής (η μάχη τώρα αρχίζει), αν και γενικά και εδώ περιμένουμε μια αύξηση των ευρωπαϊκών επιτοκίων μέσα στο 2023, που θα έχει περισσότερο τον χαρακτήρα της κανονικοποίησης (επιστροφής σε λογικά θετικά επιτόκια), παρά τον χαρακτήρα επιθετικής μεταβολής.

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το ΑΕΠ έφεραν μπροστά μας μια πολύ πιο αισιόδοξη εικόνα για την ελληνική οικονομία. Με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τα τρία τρίμηνα του 2021, είχαμε έναν ρυθμό μεγέθυνσης για το πρώτο τρίμηνο της τάξης του -1,9% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο το 2020, της τάξης του +16,6% για το δεύτερο τρίμηνο και +14,3% για το τρίτο τρίμηνο. Ο μέσος όρος του 9μήνου για την ΕΛΣΤΑΤ είναι +9,37%. Αυτό κάνει την Ελλάδα μάλλον πρωταθλήτρια της ανάκαμψης στην Ευρώπη και μάλλον προοιωνίζεται ρυθμός μεγέθυνσης για το 2021 μεγαλύτερος του 9%. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι το 2021 ανακτήσαμε τις ζημιές του 2020!

Που οφείλεται η V ανάκαμψη της Ελλάδας; Πρώτον, στην επιτυχημένη οικονομική πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας. Οσο και αν οι ειδικοί είναι δύσκολο να το αναλύσουν, αυτή είναι η πραγματικότητα. Δεύτερον, σε ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας, όπως είναι ο μεγάλος τουριστικός τομέας (ό,τι μπορεί να σε βυθίσει, μπορεί να σε φέρει και ψηλά στην ανάκαμψη), το μεσαίο επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης (δυνατότητα εξαγωγών), η απουσία διασύνδεσης με τις γραμμές εφοδιασμού και η γεωγραφική γειτνίαση με τις αγορές μας.

Από εδώ και πέρα, θα χυθεί πολύ επιστημονικό μελάνι για να αναλυθούν τα θετικά και αρνητικά πολλών πλευρών της πολιτικής αντιμετώπισης της τεράστιας κρίσης (και όχι μόνο για την Ελλάδα), αλλά το θετικό αποτέλεσμα δεν θα αλλάξει και αυτό θα έχει εξαιρετικά οικονομικό και πολιτικό ενδιαφέρον.