*Καθηγητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η ανθρωπότητα, αλλά και η Ελλάδα, μέσα σε αυτήν τη συγκυρία των δύο τεράστιων κρίσεων σε μία δεκαετία, αρχίζει να διακρίνει μια μεγάλη ευκαιρία που την οδηγεί σε μια νέα εποχή. Η εποχή που ανατέλλει διακρίνεται από την πρόθεσή μας να μην ξαναζήσουμε παρόμοιες κρίσεις, τουλάχιστον με τις αιτίες που γνωρίσαμε και οδήγησαν στην υποβάθμιση της ζωής μας: Η πρώτη ήταν η υπερχρέωση του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα (2008-2011) και ο λανθασμένος τρόπος (όχι απ’ όλους) αντιμετώπισής της και η δεύτερη ήταν η υγειονομική κρίση (2020) και τα λάθη που έγιναν (όχι απ’ όλους πάλι) στην αντιμετώπισή της. Ουσιαστικά, μέσα στην ατυχία της αρνητικής συγκυρίας γεννιέται η ελπίδα της αναγέννησης του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος, που θεμελιώνεται (μέχρι τώρα) στην ήττα των πολιτικών που, ευνοώντας με μια ακραία δαρβινική διάθεση τους δυνατότερους (Σουηδία, αντιεμβολιαστές, λαϊκιστές στην κεντρική Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική και τραμπισμός), πρότειναν και στις δύο κρίσεις τη λαϊκή δυστυχία ως δεξαμενή της πολιτικής τους δύναμης!

Αντιθέτως, επικράτησαν πολιτικές δυνάμεις και μάλιστα διαφορετικής πολιτικής προέλευσης (και από την Κεντροδεξιά, το Κέντρο και την Κεντροαριστερά), οι οποίες διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πολιτικής αντίδρασης που έχει ως θεμέλιο την υπεύθυνη συνεργασία της ανθρώπινης κοινότητας και τη μαζική οικονομική παρέμβαση για τη διάσωση του λαϊκού βιοτικού επιπέδου.

Ετσι στην Ευρώπη με την COVID-19 δημιουργήθηκε ένα μεγάλο μέτωπο παρεμβάσεων με βραχυχρόνιο και μεσομακροχρόνιο ορίζοντα. Στον βραχυχρόνιο συμπεριλαμβάνονται: α) οι παρεμβάσεις της ECB (1,085 τρισ. ευρώ, από τα οποία 32 δισ. για την Ελλάδα), που, με βάση την εκτεταμένη αμοιβαιοποίηση του κινδύνου, χρηματοδότησαν τις εθνικές κυβερνήσεις και, με τη σειρά τους, τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες με φθηνά κεφάλαια ρευστότητας, β) το Corona Response Investment Initiative (37 δισ. ευρώ), που περιλαμβάνει τη μετατροπή των διαρθρωτικών κεφαλαίων για την ενίσχυση των εθνικών κυβερνήσεων, και το «SURE», απασχόληση (100 δισ. ευρώ).

Ο μεσομακροχρόνιος ορίζοντας, όμως, δημιουργεί τη μεγάλη ελπίδα και περιλαμβάνει το μεγάλο εργαλείο: Το Next Generation EU με τα 750 δισ. ευρώ, που απαρτίζονται από το Recovery and Resilience Facility (672 δισ. ευρώ, από τα οποία 312,5 δισ. ευρώ σε επιδοτήσεις (!) και 360 δισ. ευρώ σε δάνεια, τα οποία, όμως, συγκεντρώνονται υπό τη σκέπη της EU), τα 47,5 δισ. της Cohesion Policy, τα κεφάλαια για την έρευνα και ανάπτυξη (5 δισ.), χρηματοδοτικά εργαλεία χρέους, το Just Transition Fund (πράσινα κεφάλαια) κ.λπ.

Ο τρίτος μεσομακροπρόθεσμος πυλώνας είναι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (238 δισ. ευρώ) με κεφάλαια για τον παραγωγικό τομέα της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Ολα τα κεφάλαια αυτά που συμπιέζονται σε ενισχύσεις στοχεύουν στη διάσωση της ευημερίας της παρούσας γενεάς, βεβαίως με σημαντική επιβάρυνση των μελλοντικών γενεών. Μάλιστα, εκτιμάται ότι οι δημοσιονομικές επιπτώσεις του ευρωπαϊκού πακέτου είναι καλύτερες από αυτές του αμερικανικού. Ομως, αυτό δεν εκτείνεται μαθηματικά και στις χώρες-μέλη, που θα πρέπει να καταβάλουν τη δική τους προσπάθεια. Δημιουργείται η αίσθηση ότι οι νεότερες γενιές έρχονται σε ένα καλύτερο κόσμο, πιο πράσινο, πιο ψηφιοποιημένο και πιο θωρακισμένο από τις γνωστές, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, πηγές κρίσης. Αυτό εξασφαλίζεται μέσω του τρόπου που είναι δυνατό να δαπανηθούν τα κεφάλαια αυτά: Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει περιβαλλοντική διάσταση, ψηφιακή μετάβαση, επανακατάρτιση, δεξιότητες, κοινωνική συνοχή (υγεία, παιδεία, κοινωνική προστασία), ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμός της οικονομίας. Οι δράσεις του «Ελλάδα 2.0» θα απορροφήσουν 31 δισ. ευρώ και θα κινητοποιήσουν 57,4 δισ. ευρώ. Ολα αυτά μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια! Δεν έχουμε ξαναζήσει μια τέτοια κεφαλαιακή κινητοποίηση. Σε κάποιο βαθμό η περίοδος αυτή μού θυμίζει τα πρώτα χρόνια που μπήκαμε στο ευρώ και θα υπάρξουν ευρύτατες οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις. Τώρα, όμως, υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί που «προστατεύουν» τη χρήση των κεφαλαίων, έτσι ώστε να μη διοχετευτούν στις οικοδομές και στις κατασκευές.

Εφόσον γίνει μια προτεραιοποίηση των κεφαλαίων, προς την κατεύθυνση των χρήσεων με τους μεγαλύτερους πολλαπλασιαστές προϊόντος και απασχόλησης έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε το δύσκολο 2021, εξασφαλίσουμε την οργάνωση της διοικητικής μηχανής για τη μέγιστη δυνατή και ταχεία απορροφητικότητα και -το σημαντικότερο- εξασφαλίσουμε τη συμμετοχή των αδυνάτων και αυτών που πλήττονται περισσότερο, τότε μπορεί να είμαστε περισσότερο αισιόδοξοι και πραγματικά οδεύουμε σε μια νέα εποχή.