Μετά τις πρόσφατες ανακοινώσεις υπάρχει ανανεωμένη αισιοδοξία για το εμβόλιο της Οξφόρδης/AstraZeneca. Πώς οι ερευνητές κατάφεραν να ξεπεράσουν τις ανησυχίες για τυχόν παρενέργειες;

Όταν οι κλινικές δοκιμές βρίσκονται στη φάση ΙΙΙ τότε δεκάδες χιλιάδες εθελοντές δοκιμάζουν το εμβόλιο ή το φάρμακο που έχει σχεδιαστεί για πιθανή ανθρώπινη χρήση. Εκεί θα φανούν και οι σπάνιες παρενέργειες αλλά και θα «αναδυθεί», μέσα από τη στατιστική μελέτη, το προφίλ ασφάλειας της δοκιμαζόμενης ουσίας. Οι δοκιμές της Οξφόρδης έγιναν σε Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Βραζιλία και Νότια Αφρική με περισσότερους από 20.000 εθελοντές. Από τα τρία περιστατικά που σταμάτησαν κατά καιρούς τις δοκιμές, τα δύο περιέχονταν στην ομάδα ελέγχου και μόνο ένα ήταν στην ομάδα των εθελοντών στους οποίους είχε χορηγηθεί το εμβόλιο. Αυτό το περιστατικό φαίνεται να οφείλεται σε ένα αυτό-άνοσο νόσημα το οποίο εκδηλώθηκε χωρίς ο ασθενής να γνωρίζει την ύπαρξη του. Η ύπαρξη αυτού του περιστατικού δεν ορίζεται ως στατιστικά σημαντική σε σχέση με το σύνολο των εθελοντών που πήραν το εμβόλιο και δεν εκδήλωσαν καμία παρενέργεια. Οι εθελοντές θα παρακολουθούνται για περισσότερο από ένα χρόνο για να διαπιστωθεί πόσο διαρκεί η ανοσία που προκαλεί το εμβόλιο αλλά και να μετρηθεί το αν και σε ποιο ποσοστό το εμβόλιο εμποδίζει τη μετάδοση του SARS-CoV2. Αυτό το τελευταίο είναι σημαντικό γιατί πέρα από την ατομική προστασία που σίγουρα προσφέρει το εμβόλιο (με αποτελεσματικότητα έως και 90% αν ακολουθηθεί μια συγκεκριμένη δοσολογία), θα ήταν ιδεατό για να κοπούν τελείως οι γραμμές μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αυτό θα μας δείξει σε ποιο βαθμό θα εξακολουθήσουμε να ακολουθούμε και κάποια μέτρα δημόσιας υγείας (μάσκες, αποστάσεις, υγιεινή χεριών) ακόμα και μετά τους εμβολιασμούς.

Πολλοί λένε ότι το εμβόλιο θα είναι έτοιμο σε μερικές εβδομάδες. Αληθεύει αυτό;

Το εμβόλιο είχε αρχίσει ήδη να κατασκευάζεται με επιχορήγηση της Βρετανικής κυβέρνηση παίρνοντας το ρίσκο να μην περάσει την φάση ΙΙΙ. Οπότε υπό αυτή την έννοια το εμβόλιο είναι έτοιμο. Παρόλα αυτά είναι σαν να έχουμε κατασκευάσει ένα πρωτότυπο αυτοκίνητο που τώρα μπαίνει σε μαζική παραγωγή.

Πώς λειτουργεί το εμβόλιο και πως μας προστατεύει;

Tο εμβόλιο της Οξφόρδης χρησιμοποιεί ως «όχημα» έναν αδενοϊό του κοινού κρυολογήματος των χιμπατζήδων (ώστε οι άνθρωποι να μην έχουν ήδη αντισώματα εναντίον του). Ο αδενοϊός αυτός έχει φτιαχτεί ώστε να μπορεί να εισέλθει αλλά να μην μπορεί να πολλαπλασιαστεί στα ανθρώπινα κύτταρα. Τον ονομάζω «όχημα» γιατί έχει τροποποιηθεί για να φέρει στο γενετικό του υλικό το γονίδιο που φτιάχνει την πρωτεΐνη «ακίδας» του SARS-CoV2. Αυτή λοιπόν είναι και η αποστολή του: να μεταφέρει μέσα στα κύτταρα μας αυτή την πρωτεΐνη του ιού που το ανοσοποιητικό σύστημα θα αναγνωρίσει ως μη-εαυτό και άρα θα συνθέσει αντισώματα αλλά και θα δημιουργήσει Τ-λεμφοκύτταρα εναντίον της.

Κάποιοι λένε ότι ο ιός λιγότερο θανατηφόρος από πριν. Ποια είναι η δική σας άποψη;

Ο SARS-CoV2 είναι ένα παθογόνο που τώρα εξαπλώνεται σε ένα καινούργιο ξενιστή, τον άνθρωπο. Πολλοί διατυπώνουν την άποψη ότι η λοιμογόνος δύναμη του SARS-CoV2 θα μειώνεται όσο προχωρά η πανδημία γιατί αν σκοτώσει τον ξενιστή θα χαθούν οι γραμμές μετάδοσης. Είναι πολύ δύσκολο και πολύ νωρίς λοιπόν ακόμα να προβλέψουμε το που θα κατευθυνθεί η λοιμογόνος δύναμη του SARS-CoV2. Κυρίως, πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν έχει να κάνει με την επιβίωση ή όχι του ξενιστή αλλά με το χρόνο μετάδοσης. Λίγο έχει να κάνει με την διάδοση του ιού αν εγώ πεθάνω σε 7 μέρες αλλά ο ιός μπορεί να μεταδοθεί σε 2. Δεν έχει καμιά πίεση να εξελιχθεί σε λιγότερο θανατηφόρο ιό. Μόνο αν αυτό βολεύει στο να μειώσει το χρόνο μετάδοσης των δύο ημερών σε κάτι λιγότερο.

Πιστεύετε ότι η πανδημία θα έχει ελεγχθεί μέχρι το επόμενο καλοκαίρι;

Θα ήθελα να πω ότι η περίφημη επιστροφή στην πρότερη ζωή μας δεν θα είναι σαν να πατάμε ένα διακόπτη. Θα είναι μια διαδικασία που θα εξελίσσεται για κάποιο διάστημα. Θα είμαστε πολύ καλύτερα στην αρχή του Καλοκαιριού και ακόμα καλύτερα στο τέλος του Φθινοπώρου του 21. Σε ένα χρόνο από τώρα δεν θέλω να πω ότι θα έχουμε επιστρέψει στο πριν αλλά θα είμαστε κοντά. Ο λόγος που διστάζω να το πω είναι γιατί δεν ξέρουμε πόσο αυτά τα εμβόλια μειώνουν την μεταφορά του ιού από την μύτη και το στόμα μας. Θα γίνουμε όλοι (οι εμβολιασμένοι) ασυμπτωματικοί φορείς; Αν ναι τότε θα υπάρχει ιός ο οποίος θα κυκλοφορεί και άρα η ανάγκη για κάποια μέτρα δημόσιας υγείας (μάσκες, αποστάσεις). Το εμβόλιο της Οξφόρδης μας δίνει τη δυνατότητα να εμβολιάσουμε όλο τον πλανήτη λόγω της τιμής και της ευκολίας συντηρησής του. Αν είμαστε αρκετά φιλόδοξοι μπορούμε με μια επίμονη παγκόσμια καμπάνια εμβολιασμών να εξαφανίσουμε ή να μειώσουμε πολύ το ιό που κυκλοφορεί στον πλανήτη. Και τότε πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά από που θα έρθει η καινούργια πανδημία και να είμαστε έτοιμοι.