Επιστήμονες από το Royal Netherlands Meteorological Institute προειδοποιούν πως το Ρεύμα του Κόλπου, ένα κρίσιμο κομμάτι του συστήματος ρευμάτων του Ατλαντικού, αποδυναμώνεται εδώ και πάνω από έναν αιώνα και ίσως να βρίσκεται στα πρόθυρα πλήρους κατάρρευσης.

Το Ρεύμα του Κόλπου αποτελεί μέρος του Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC), μιας τεράστιας ωκεάνιας κυκλοφορίας που λειτουργεί σαν μια μεταφορική «ταινία», μετακινώντας θερμά και αλμυρά νερά από τις τροπικές περιοχές προς τον Βόρειο Ατλαντικό.

Το σύστημα αυτό είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση του ήπιου κλίματος που επικρατεί στην Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο και την ανατολική ακτή των ΗΠΑ.

Όπως εξηγεί ο καθηγητής Wei Liu, η ομάδα του εντόπισε έναν ανορθόδοξα ψυχρό ωκεάνιο όγκο νοτίως της Γροιλανδίας και της Ισλανδίας , μια περιοχή περίπου 1.600 χιλιομέτρων, η οποία παραμένει ανεξήγητα ψυχρή για πάνω από 100 χρόνια. Μέχρι σήμερα, υπήρχαν μόνο θεωρίες σχετικά με αυτό το «κρύο σημείο», όμως η νέα μελέτη το συνδέει ευθέως με την αποδυνάμωση του AMOC.

Τι δείχνουν τα δεδομένα

Αναλύοντας περισσότερα από 100 χρόνια μετρήσεων θερμοκρασίας και αλατότητας του Ατλαντικού, οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως μόνο τα κλιματικά μοντέλα που προσομοίωναν ένα εξασθενημένο AMOC μπορούσαν να αναπαράγουν το παρατηρούμενο «ψυχρό μπλοκ», κάτι που θεωρείται πλέον απτή απόδειξη της εξασθένησης του συστήματος.

Όταν το AMOC επιβραδύνεται, λιγότερη θερμότητα και αλάτι φτάνουν στον Βόρειο Ατλαντικό, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται πιο κρύα, φρέσκα και λιγότερο αλμυρά επιφανειακά νερά. Αυτές οι αλλαγές ενισχύουν την υπόθεση της συρρίκνωσης της κυκλοφορίας.

Ο καθηγητής Liu τονίζει πως «αν το AMOC καταρρεύσει, οι συνέπειες για τα οικοσυστήματα και τα καιρικά φαινόμενα –τόσο στην Αρκτική όσο και παγκοσμίως– θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές».

Πιθανές επιπτώσεις στην Ευρώπη και παγκοσμίως

Οι επιστήμονες προειδοποιούν πως μια κατάρρευση του AMOC θα μπορούσε να βυθίσει μεγάλο μέρος της Ευρώπης σε συνθήκες βαρυχειμωνιάς. Εκτιμάται ότι περιοχές όπως το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσαν να βιώσουν θερμοκρασίες έως και -30°C, ενώ το Λονδίνο θα καταγράφει πολλές επιπλέον ημέρες με θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν σε σχέση με τον 19ο αιώνα.

Ο καθηγητής David Thornalley από το University College London, αν και δεν συμμετείχε στη μελέτη, σχολιάζει πως η κατάρρευση θα προκαλέσει «πιο σφοδρούς χειμώνες και περισσότερες καταιγίδες λόγω ενισχυμένων δυτικών ανέμων».

Ο Jonathan Bamber από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ συμφωνεί πως η κλιματική εικόνα της βορειοδυτικής Ευρώπης θα αλλάξει ριζικά. «Οι χειμώνες θα θυμίζουν περισσότερο τις συνθήκες στον Αρκτικό Καναδά, με σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων», αναφέρει.

Τι προκαλεί την κατάρρευση του AMOC

Η βασική αιτία θεωρείται η τήξη των παγετώνων της Γροιλανδίας λόγω της κλιματικής αλλαγής. Το λιώσιμο του πάγου αυξάνει την ποσότητα γλυκού νερού που ρέει στον Βόρειο Ατλαντικό, αποδυναμώνοντας τη βύθιση των πυκνών αλμυρών υδάτων, μια διαδικασία κρίσιμη για τη διατήρηση του AMOC σε λειτουργία.

Μια τέτοια κατάρρευση θα έχει επιπτώσεις όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα.

Ο καθηγητής Thornalley προειδοποιεί για «τεράστιες μετακινήσεις της τροπικής ζώνης βροχοπτώσεων, που θα διαταράξουν τη γεωργία και την υδροδότηση εκατομμυρίων ανθρώπων, ιδιαίτερα σε περιοχές που ήδη δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στην κλιματική πίεση».

Δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας

Οι ειδικοί εξηγούν ότι αν αυτό συμβεί, στην πραγματικότητα το φαινόμενο θα εξελιχθεί σταδιακά μέσα σε δεκαετίες. Παρ’ όλα αυτά, οι αλλαγές που θα επιφέρει μπορεί να είναι εξαιρετικά βίαιες.

Η Dr Penny Holliday από το National Oceanography Centre δήλωσε πως «αν το AMOC φτάσει σε κρίσιμο σημείο, θα χρειαστούν δεκαετίες για να καταρρεύσει, αλλά η επιβράδυνσή του, ανεξαρτήτως ρυθμού, θα οδηγήσει σε πιο ακραία καιρικά φαινόμενα με δυνητικά θανατηφόρες συνέπειες».

Η νέα μελέτη δημοσιεύτηκε στο Environmental Research Letters και ενισχύει την αξιοπιστία των μελλοντικών προβλέψεων για την ευρωπαϊκή ήπειρο, όπου ο ρόλος του AMOC είναι ιδιαίτερα καθοριστικός.