Την ανησυχία των Ελλήνων επιστημόνων προκαλεί ο συνδυασμός των κλιματικών συνθηκών που προβλέπεται να κυριαρχήσουν στη χώρα φέτος το καλοκαίρι. Για τους επόμενους δύο μήνες μέχρι και τα μέσα Σεπτεμβρίου, εκτιμάται ότι θα κυριαρχούν οι πολυήμεροι καύσωνες, η ανομβρία, αλλά και τα ισχυρά μελτέμια που ευνοούν τις μεγάλες πυρκαγιές.
Μόνο στην Αττική, τα αποθέματα νερού στους απολήψιμους ταμιευτήρες έχουν σημειώσει κάθετη πτώση που αγγίζει το 30%. Στις 30/6/2025 τα αποθέματα νερού είχαν διαμορφωθεί στα 565.378.000 κυβικά μέτρα, ενώ την ίδια ημέρα του 2024 βρίσκονταν στα 807.195.000 κ.μ., αποκαλύπτοντας ένα υδατικό έλλειμμα 241.817.000 κ.μ. νερού, σε σχέση με πέρυσι.
«Αυτό δεν οφείλεται τόσο στη μείωση των βροχοπτώσεων, αλλά περισσότερο στην έλλειψη των χιονοπτώσεων. Οι λεκάνες απορροής τροφοδοτούνται από τα πρανή της νότιας Πίνδου, όπου τον περασμένο χειμώνα δεν χιόνισε. Αυτό είναι τεράστιο πρόβλημα», τονίζει στη Realnews ο Παναγιώτης Σαμπατακάκης, δρ. Υδρογεωλογίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και διευθυντής Υδατικών Πόρων και Γεωθερμίας στην Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών.
Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, στα ηπειρωτικά που είναι και ο μεγάλος τροφοδότης των ταμιευτήρων, το υδρολογικό μας έτος (2024-2025) έκλεισε με 60 χιονοσκεπείς ημέρες ανά την επικράτεια.
Ομως, τα φυσιολογικά επίπεδα είναι 120 ημέρες, κάτι που σημαίνει ότι φέτος είχαμε 50% μείωση στη χιονόπτωση.
«Το πρόβλημα των υδάτων είναι διαχειριστικό. Σίγουρα υπάρχει μια καθίζηση σε ό,τι αφορά τις βροχοπτώσεις. Επίσης, οι χιονοσκεπείς ημέρες έχουν μειωθεί. Αυτό είναι το σημαντικό και κρίσιμο στοιχείο.Και τα χιόνια δεν έχουν μειωθεί μόνο σε ημέρες, αλλά και σε πάχος. Επίσης εκεί που χιόνιζε, τώρα βρέχει. Μόνο που το χιόνι είναι αυτό που τροφοδοτεί τα υπόγεια ύδατα, τις πηγές. Για παράδειγμα, τα ποτάμια δεν ξεραίνονται όταν δεν βρέχει, αλλά όταν δεν χιονίζει», τονίζει ο Π. Σαμπατακάκης.
Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι πολλές πηγές που υπήρχαν έχουν δεσμευτεί είτε για άρδευση είτε για ύδρευση. Αυτές είναι που τροφοδοτούν τα ποτάμια που καταλήγουν σε ταμιευτήρες.
«Την περίοδο της τουριστικής αιχμής ο καταναλωτής δεν είναι ο ίδιος όταν στον πληθυσμό της χώρας προστίθενται 30 εκατομμύρια τουριστών. Και η Ελβετία και η Γερμανία έχουν τουρισμό, μόνο που αυτοί τον έχουν τον χειμώνα, ενώ εμείς το καλοκαίρι, ειδικά στην παράκτια ζώνη. Σε κάθε περίπτωση χρειαζόμαστε καλύτερη διαχείριση. Επιπλέον είναι απαραίτητες στο εξής οι υποδομές αφαλάτωσης σε κομβικές θέσεις, για να μπορούν να ενισχύουν τις ροές που έρχονται από τον Εύηνο και τον Μόρνο», αναφέρει ο Π. Σαμπατακάκης.
Κρίσιμο επίπεδο
Πριν από λίγες ημέρες, η ομάδα MeteoGR του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών έδωσε στη δημοσιότητα έναν χάρτη που απεικονίζει τον δείκτη ξηρασίας στην Ελλάδα. Στον χάρτη φαίνεται πως έντονη ή ακραία ξηρασία (επίπεδα 4 και 5) πλήττει τους νομούς Χανίων, Ηρακλείου, Λασιθίου, Αρκαδίας, Αργολίδας, Μεσσηνίας, Ηλείας και Λέσβου, ενώ μεγάλο μέρος της δυτικής Στερεάς Ελλάδας και της Θράκης βρίσκονται σε κρίσιμο επίπεδο.
«Δυστυχώς, είχαμε μια χρονιά με λίγες βροχές και χιόνια και αυτό αποτυπώνεται και στον χάρτη όπου πολλές περιοχές βιώνουν ξηρασία. Αυτό δεν πρόκειται να βελτιωθεί το επόμενο διάστημα. Βροχές δεν προβλέπονται, επομένως ελπίζουμε ότι από το φθινόπωρο θα υπάρξει βελτίωση», τονίζει στην «R» ο διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος.
«Eλειπε αυτή η πληροφορία και πιστεύουμε ότι είναι χρήσιμη για τους πολίτες. Ο χάρτης βασίστηκε σε παρατηρήσεις από δορυφόρους και σε ειδικά μοντέλα καταγραφής. Ετσι διαπιστώνουμε εάν το έδαφος είναι πιο ξηρό ή πιο υγρό από το σύνηθες. Τους τελευταίους μήνες σε Κρήτη και Πελοπόννησο είμαστε σε κατάσταση έντονης έως ακραίας ξηρασίας. Δυστυχώς, αυτές οι περιοχές και τον προηγούμενο χρόνο βίωσαν ακραία ξηρασία. Οι προβλέψεις είναι ανησυχητικές με την άνοδο της θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα πιο ξηρά εδάφη στο μέλλον», αναφέρει στην «R» ο συντάκτης του χάρτη και φυσικός μετεωρολόγος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Γιώργος Φραγκουλίδης.
Η αξιολόγηση των συνθηκών ξηρασίας βασίστηκε στην εδαφική υγρασία του στρώματος μεταξύ 28 και 100 εκατοστών κάτω από την επιφάνεια, όπου η περιεκτικότητα σε νερό στο στρώμα αυτό είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη και απόδοση πολλών γεωργικών καλλιεργειών.
«Οταν αυτή η εικόνα του εδάφους συνδυαστεί με υψηλές θερμοκρασίες, ισχυρούς ανέμους και πυρκαγιά, τότε το κοκτέιλ γίνεται καταστροφικό. Επίσης, για τις καλλιέργειες είναι προφανές ότι η υγρασία στο έδαφος είναι απαραίτητη. Πέρυσι το καλοκαίρι, η κατάσταση ήταν ακραία. Ηταν το θερμότερο καλοκαίρι που έχει καταγραφεί. Ειδικά η Κρήτη και η ανατολική Πελοπόννησος είναι σε κατάσταση ξηρασίας από πέρυσι, οπότε σωρευτικά το πρόβλημα είναι μεγάλο», συμπληρώνει ο Γ. Φραγκουλίδης.
Εντονότεροι καύσωνες
Οσον αφορά τα επεισόδια καύσωνα, ο Κ. Λαγουβάρδος είναι κατηγορηματικός. «Θα έχουμε συχνότερους και εντονότερους καύσωνες. Ειδικά ο πληθυσμός των πόλεων θα υποφέρει, καθώς οι υψηλές θερμοκρασίες επιμένουν και κατά τη διάρκεια της νύχτας. Οι καύσωνες από το 1990 αυξάνονται, ενώ τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχουμε επεισόδια καύσωνα και τον Ιούνιο».
Ο ίδιος επεσήμανε ότι «η χώρα μας το 2023-2024 είχε τον πιο θερμό χειμώνα στην ιστορία, ενώ το καλοκαίρι του 2024 ήταν το πιο θερμό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ. Ο Ιούνιος του 2025 δεν είχε την ακραία συμπεριφορά που είχε ο Ιούνιος του 2024. Πολλοί θεώρησαν ότι ο φετινός Ιούνιος ήταν δροσερός, αλλά δεν ήταν. Απλώς, η σύγκριση έγινε με τον προηγούμενο. Συνηθίζουμε πλέον τις θερμοκρασίες, αν και είναι πολύ πιο πάνω από τις κανονικές τιμές».
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο Ιούνιος του 2024 ήταν ο θερμότερος μήνας που έχει καταγραφεί από το 2010, όταν ξεκίνησε να λειτουργεί το δίκτυο των 53 μετεωρολογικών σταθμών του MeteoGR.
Ο δεύτερος θερμότερος μήνας που έχει καταγραφεί την τελευταία 15ετία ήταν ο φετινός Ιούνιος. Σύμφωνα με τον Δημήτρη Εμμανουλούδη, καθηγητή στο Τμήμα Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων – Τμήμα Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, η πιο άμεση συνέπεια της θερμοκρασιακής ανόδου το φετινό καλοκαίρι είναι η έλλειψη νερού, κυρίως σε τουριστικές περιοχές.
Λειψυδρία
«Υπάρχουν δύο ειδών λειψυδρίες – αυτή που οφείλεται στα φαινόμενα ανομβρίας και ξηρασίας και εκείνη που προκύπτει από την υπερκατανάλωση. Ο συνδυασμός και των δύο είναι καταστροφικός για τα αποθέματα. Το φαινόμενο αυτό τα τελευταία χρόνια διογκώνεται και επιβαρύνεται και από τις απώλειες ύδατος της τάξης του 40%-50%».
Ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω του τουρισμού, ο πληθυσμός της χώρας τριπλασιάζεται, με τον επισκέπτη να ξοδεύει ανεξέλεγκτα το νερό. Τα νησιά, η Αθήνα, η Πελοπόννησος αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα.
«Οι τουρίστες δεν πρόκειται να μειωθούν, καθώς αφορούν περίπου το 15% του ΑΕΠ. Ομως, απαιτείται διαχείριση καθώς ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να μην έχουμε νερό ούτε για τις βασικές μας ανάγκες τα επόμενα χρόνια. Η Κέρκυρα με τις συχνές διακοπές είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Πέρυσι, υπήρχε διακοπή τις μεσημβρινές ώρες ώστε να γεμίσουν οι δεξαμενές», αναφέρει ο Δ. Εμμανουλούδης.
Οι επιστήμονες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ξεκίνησαν από το 2009 να παρατηρούν τα μελτέμια που παραδοσιακά γνωρίζουν έξαρση τον Αύγουστο αλλά και τον Ιούλιο στο Αιγαίο. Τα μελτέμια προσφέρουν δροσιά, όμως αυξάνουν τον κίνδυνο των πυρκαγιών, καθώς οι ριπές τους ξεπερνούν τα 50 χιλιόμετρα και αντιστοιχούν σε περίπου 7 μποφόρ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, το δίμηνο του 2024 είχαμε μελτέμι 39 ημερών (21 ημέρες τον Ιούλιο και 18 τον Αύγουστο). Το 2016 σημειώθηκαν 47 μελτέμια, το 2020 ήταν 46, το 2017 και το 2013 ήταν 42, το 2020 40 μελτέμια, με πιο «φτωχή» χρονιά το 2014 όταν υπήρξαν μόλις 20 ημέρες με ισχυρούς βόρειους ανέμους στο Αιγαίο.
Μόνο που οι επιστήμονες διαπίστωσαν με έκπληξη ότι τα μελτέμια τις τελευταίες χρονιές κάνουν την εμφάνιση τους και τον Ιούνιο, θεωρώντας τα ακόμη ένα αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης, με την αύξηση της θερμοκρασίας να προκαλεί αναδιάταξη των καιρικών συστημάτων.
«Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι φέτος ο Ιούνιος μας έδωσε ισχυρό μελτέμι 24 από τις 30 ημέρες, το μεγαλύτερο διάστημα που έχουμε δει ποτέ. Τις προηγούμενες δύο χρονιές είχαμε 14-15 ημέρες. Ετσι, διαπιστώνουμε ότι επεκτείνονται και τον Ιούνιο, ενώ είναι πιθανόν να έχουμε ισχυρούς ανέμους και τον Σεπτέμβριο. Παρακολουθούμε το φαινόμενο, είναι ένα μοτίβο που επιμένει και καθορίζει φυσικά και τις ενέργειες της πολιτείας, όσον αφορά την αντιμετώπιση των πυρκαγιών», συμπληρώνει ο Κ. Λαγουβάρδος.
