Μια εντυπωσιακή επιχείρηση ανέλκυσης πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, καθώς 22 ογκώδεις λιθόπλινθοι από τον περίφημο Φάρο, ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, ανασύρθηκαν από τα βάθη της θάλασσας. Η επιχείρηση αυτή, που εντάσσεται στο φιλόδοξο ερευνητικό πρόγραμμα «PHAROS», στοχεύει στην ψηφιακή ανακατασκευή του αρχαίου μνημείου με τη βοήθεια προηγμένης τεχνολογίας τρισδιάστατης απεικόνισης και επιστημονικών προσομοιώσεων.

Ανάδυση μετά από αιώνες σιωπής

Τρεις δεκαετίες μετά την αρχική ανακάλυψη των βυθισμένων καταλοίπων του φάρου από τον αρχαιολόγο Jean-Yves Empereur του Κέντρου Αλεξανδρινών Μελετών (CEAlex), μια νέα αρχαιολογική αποστολή υπό την καθοδήγηση της Isabelle Hairy, αρχαιολόγου και αρχιτέκτονα του CNRS, κατάφερε να ανασύρει από τη θάλασσα ορισμένα από τα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία του μνημείου. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται υπέρθυρα, παραστάδες, πλάκες θεμελίωσης και το κατώφλι της εισόδου, μερικά εκ των οποίων αγγίζουν τους 80 τόνους. Ιδιαίτερη σημασία έχει και η ανάσυρση μελών ενός μέχρι πρότινος άγνωστου μνημείου::ενός πυλώνα με αιγυπτιακού τύπου πύλη, χρονολογούμενου στην Ελληνιστική περίοδο.

Η αποστολή έχει ως στόχο τη λεπτομερή μελέτη και ψηφιακή σάρωση αυτών των στοιχείων, τα οποία θα προστεθούν σε μια βάση δεδομένων με περισσότερα από 100 ήδη καταγεγραμμένα υποθαλάσσια ευρήματα της τελευταίας δεκαετίας. Μέσω φωτογραμμετρίας, τα δεδομένα αυτά θα μεταβιβαστούν στους μηχανικούς-εθελοντές της Fondation DassaultSystèmes,οι οποίοι θα επιχειρήσουν να τα επανατοποθετήσουν ψηφιακά, αναδομώντας εικονικά το αρχικό οικοδόμημα.

Η ψηφιακή αναγέννηση του Φάρου

Η δημιουργία ενός «ψηφιακού διδύμου» του Φάρου της Αλεξάνδρειας, χάρη στη συνδρομή των τεχνολογιών εικονικής πραγματικότητας και των επιστημονικών προσομοιώσεων, θα επιτρέψει στους επιστήμονες να διερευνήσουν θεωρίες για τη δομή και την κατάρρευσή του. Παράλληλα, το ευρύ κοινό θα μπορεί να περιηγηθεί στον εμβληματικό αυτό φάρο, αναβιώνοντας την αρχική του μεγαλοπρέπεια.

Η αποστολή διενεργείται από το γαλλικό CNRS και το CEAlex υπό την εποπτεία του αιγυπτιακού Υπουργείου Τουρισμού και Αρχαιοτήτων, με την Fondation Dassault Systèmes να παρέχει οικονομική και τεχνική στήριξη εδώ και τρία χρόνια.

Το Πρόγραμμα PHAROS

Το ερευνητικό πρόγραμμα PHAROS, με επικεφαλής την Isabelle Hairy (CNRS – UMR 8167, Orient & Méditerranée), συγκεντρώνει ιστορικούς, νομισματολόγους, αρχαιολόγους και αρχιτέκτονες με στόχο τη συλλογή όλων των διαθέσιμων απεικονίσεων και περιγραφών του Φάρου από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως και την καταστροφή του τον 15ο αιώνα μ.Χ. Τα δεδομένα αυτά είναι κρίσιμα, δεδομένης της αποσπασματικότητας των αρχαιολογικών καταλοίπων, καθώς το μνημείο χρησιμοποιήθηκε ως λατομείο από το 1303 μέχρι την ανέγερση του φρουρίου Qaitbay το 1477.

Η ιστορική και αρχιτεκτονική τεκμηρίωση του Φάρου είναι ζωτικής σημασίας, καθώς δεν έχει διασωθεί κανένας άλλος μεγάλος αρχαίος φάρος. Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας θεωρείται το πρώτο τέτοιο οικοδόμημα στην ιστορία και η κατανόηση της κατασκευής και της κατάρρευσής του αποτελεί κλειδί για τη μελέτη της ναυτικής τεχνολογίας της εποχής.

Ένα τεχνολογικό και ιστορικό θαύμα

Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας ανεγέρθηκε στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. από τον Πτολεμαίο Α’, και για περισσότερα από 1.600 χρόνια φώτιζε τις επικίνδυνες ακτές της Μεσογείου, καθιστώντας την Αλεξάνδρεια σημαντικό ναυτικό κόμβο. Με ύψος που έφτανε τα 100 μέτρα, το μνημείο αποτελούσε ένα αρχιτεκτονικό και τεχνολογικό κατόρθωμα της εποχής.

Οπτικοακουστική τεκμηρίωση και παγκόσμια απήχηση

Η GEDEON Programmes, κορυφαίος γαλλικός παραγωγός ντοκιμαντέρ επιστήμης και ιστορίας, συμμετέχει ενεργά στην αποστολή, παρέχοντας χρηματοδότηση για την πλωτή πλατφόρμα και τον γερανό που χρησιμοποιήθηκαν στην ανέλκυση. Το σύνολο της διαδικασίας κινηματογραφήθηκε για τις ανάγκες ενός 90λεπτου ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί σε ώρες υψηλής τηλεθέασης από τη France Télévisions. Η σκηνοθεσία φέρει την υπογραφή της Laurence Thiriat.

Η παραγωγή εντάσσεται στο πρόγραμμα «Global Doc», μία διεθνή συνεργασία 10 δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών, και πρόκειται να μεταδοθεί από μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα όπως τα BBC, ZDF, NHK, RAI, και PBS.