Η νέα ελληνική γλώσσα αποτελεί σαφώς συνέχεια της αρχαίας και εξέλιξή της. Ωστόσο υπάρχουν πολλές αρχαίες φράσεις που χρησιμοποιούμε αυτούσιες ακόμη και σήμερα.
Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές από αυτές:
Νους υγιής εν σώματι υγιεί
?να υγι?ς πνε?μα προϋποθ?τει υγι?ς σ?μα. Η φρ?ση απηχε? το κλασικ? αθλητικ? ιδε?δες, σ?μφωνα με το οπο?ο η εκγ?μναση του σ?ματος ?ταν απαρα?τητη προϋπ?θεση για σωματικ? και πνευματικ? υγε?α. Οι αρχα?οι ?λληνες π?στευαν ?τι μ?νο ?να υγι?ς σ?μα μπορο?σε να φιλοξεν?σει ?να υγι?ς πνε?μα.
Ευ αγωνίζεσθαι
Να αγων?ζεσαι με ?ντιμο τρ?πο. Η φρ?ση καταδεικν?ει τη σημασ?α της ευγενο?ς ?μιλλας καθ?ς και την επιδ?ωξη της υπεροχ?ς με θεμιτο?ς τρ?πους.
Κύκνειον άσμα
Το μελωδικ? τραγο?δι του κ?κνου λ?γο πριν πεθ?νει. Μεταφορικά το τελευτα?ο ?ργο εν?ς δημιουργού πριν το θ?νατ? του.
Πυξ λαξ
Σημαίνει με γροθιές και κλωτσιές. Τη φράση χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε την αποπομπή κάποιου με βίαιο τρόπο ή απότομα.
Τα παιδία παίζει
Το μάθαμε όλοι σαν παράδειγμα της αττικής σύνταξης στα αρχαία. Οι αρχαίοι εννοούσαν ότι το παιχνίδι είναι σύμφυτο
με την παιδική ηλικία. Χρησιμοποιείται και για να δείξουμε ότι κάποιος ενήλικας συμπεριφέρεται σαν παιδί.
Γνώθι σαυτόν
Αποδίδεται στον Χείλωνα τον Λακεδαιμόνιο, έναν από τους επτά σοφούς. Σημαίνει γνώρισε τον εαυτό σου, έχε αυτογνωσία.
Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού
Η φράση αποδίδεται στον αρχαίο Έλληνα ποιητή, Μένανδρο και σημαίνει ότι δεν είναι έξυπνος αυτός που επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη.
Ευ ζην
Αυτ? θεωρο?σε ο Μ?γας Αλ?ξανδρος ?τι χρωστο?σε στο δ?σκαλ? του Αριστοτ?λη. Αρχικά σ?μαινε τον τρ?πο ζω?ς που χαρακτηρ?ζεται απ? ηθικ?ς και πνευματικ?ς αρετ?ς. Σ?μερα ?χει περισσ?τερο την ?ννοια της ?νετης και ποιοτικ?ς ζω?ς.
Μολών λαβέ
Έτσι απάντησε ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες όταν ο Ξέρξης ζήτησε την παράδοση των όπλων των αμυνομένων Ελλήνων. Έλα να τα πάρεις (τα όπλα). Η φράση χρησιμοποιείται και σήμερα με την ίδια έννοια, δηλαδή αν τολμάς έλα να με αντιμετωπίσεις, δεν παραδίδομαι.
Άρον άρον
Ο όχλος φώναζε «?ρον ?ρον, στα?ρωσον α?τ?ν» στον Πόντιο Πιλάτο για να καταδικάσει το Χριστό σε θάνατο στο Σταυρό. Σημαίνει βιαστικά, με σπουδή και χωρίς προσοχή.
Από μηχανής θεός
Η φρ?ση προ?ρχεται απ? ένα τέχνασμα που χρησιμοποιούσαν στο αρχα?ο θ?ατρο, όταν ένας θε?ς παρουσιαζ?ταν με ειδικ? μηχ?νημα (γερανό θα λέγαμε σήμερα) απ? ψηλ? και με την παρ?μβασ? του ?δινε λ?ση στην αδι?ξοδη πλοκ? του δρ?ματος. Μεταφορικά χρησιμοποιείται όταν κάποιος εμφανίζεται απροσδόκητα και δίνει λύση σε ένα πρόβλημα.
Ήξεις αφήξεις
Πρόκειταο για έναν διφορούμενο χρησμό όταν κάποιος στρατιώτης ρώτησε τη Σίβυλλα αν θα σκοτωθεί στον πόλεμο. Η απάντηση ήταν «Ήξεις, αφήξεις ουκ, εν πολέμω θνήξεις», προφορικά φυσικά. Η διαφορά είναι στο κόμμα μετά το ουκ που αλλάζει το νήμα της φράσης, δηλαδή «Θα πας, θα γυρίσεις (δεν) θα πεθάνεις στον πόλεμο». Το λέμε όταν κάποιος έχει διφορούμενες θέσεις, αντιφάσκει.
Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας
Το είπε ο Λαοκόων στους Τρώες προειδοποιώντας τους να μην δεχτούν τα δώρα (Δούρειος Ίππος) των Ελλήνων. Σημαίνει να είσαι επιφυλακτικός με τους εχθρούς ακόμα κι όταν φέρνουν δώρα.
?πεα πτερ?εντα
Η φράση αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα και σημα?νει τα λ?για που τα πα?ρνει ο ?νεμος, που πετο?ν. Σημαίνει ακριβώς το ίδιο και σήμερα, λόγια του αέρα, που δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία.
*Κάποιες από τις φράσεις είναι μάλλον μεταγενέστερες των αρχαίων Ελλήνων ωστόσο τις αναφέρουμε καθώς διατηρούν όλα τα χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής. Φυσικά υπάρχουν πολλές ακόμη για τις οποίες επιφυλασσόμαστε να ασχοληθούμε σε άλλο άρθρο.