Η επιδότηση θα φτάνει έως 80% για τις επιλέξιμες δαπάνες ανακαίνισης, με προσαύξηση 5% για ορεινές και νησιωτικές περιοχές και επιπλέον 5% για πολύτεκνους και ΑμεΑ.

Των Σ. ΣΤΑΥΡΟΠΙΕΡΡΑΚΟΥ, Α. ΜΑΥΡΟΥΛΗ – ΠΗΓΗ: Realnews

Ενα από τα πιο σημαντικά προγράμματα των τελευταίων ετών ετοιμάζεται να ενεργοποιήσει η κυβέρνηση από τον Φεβρουάριο του 2026, με βασικό στόχο να «πέσει» στην αγορά ακινήτων μέρος από τα 750.000 κλειστά διαμερίσματα που σήμερα παραμένουν αναξιοποίητα σε όλη τη χώρα. Πρόκειται για ένα νέο, στοχευμένο πρόγραμμα ανακαίνισης κατοικιών, που έχουν χτιστεί μέχρι το τέλος του 1990, συνολικού προϋπολογισμού 500 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο επιδιώκεται να ενισχυθεί η προσφορά στέγης, να αντιμετωπιστεί η έντονη στεγαστική πίεση και ταυτόχρονα να αναβαθμιστεί ποιοτικά το «γερασμένο» οικιστικό απόθεμα της χώρας.

Στην πρώτη φάση του προγράμματος εκτιμάται ότι θα ωφεληθούν περίπου 20.000 ιδιοκτήτες, ενώ για πρώτη φορά σχεδιάζεται να δοθεί η δυνατότητα ένταξης όχι μόνο κλειστών ακινήτων, αλλά και ανοιχτών και ιδιοκατοικούμενων κατοικιών, με διευρυμένα εισοδηματικά κριτήρια σε σχέση με προηγούμενες δράσεις. Η χρηματοδότηση προέρχεται από το ΕΣΠΑ, ενώ η εφαρμογή του εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο αντιμετώπισης της στεγαστικής κρίσης, η οποία πλήττει ιδιαίτερα τις μεγάλες πόλεις και κυρίως την Αθήνα.

Στόχοι

Κεντρική επιδίωξη του προγράμματος είναι η ενεργοποίηση των κλειστών κατοικιών που παραμένουν ανεκμετάλλευτες εδώ και χρόνια, είτε λόγω παλαιότητας είτε λόγω οικονομικής αδυναμίας των ιδιοκτητών να προχωρήσουν σε ανακαίνιση. Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών, τα ακίνητα θα μπορούν ή να κατοικηθούν από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες ή να διατεθούν προς μίσθωση για τουλάχιστον πέντε έτη, ενισχύοντας ουσιαστικά την προσφορά ακινήτων προς ενοικίαση. Παράλληλα, για τα ανοιχτά και ιδιοκατοικούμενα ακίνητα, επιδιώκεται η συνολική αναβάθμιση του οικιστικού αποθέματος, δίνοντας ζωή σε παλαιές κατοικίες και βελτιώνοντας τις συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών.

Ιδιαίτερη πρόβλεψη υπάρχει και για τη μακροχρόνια μίσθωση ανακαινισμένων κατοικιών στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι στη συνέχεια θα τις διαθέτουν σε δημόσιους λειτουργούς σε περιοχές που υπάρχει αυξημένη στεγαστική ανάγκη.

Επιχορήγηση

Σύμφωνα με πληροφορίες, η επιχορήγηση υπολογίζεται ανά τετραγωνικό μέτρο, με ανώτατο όριο τα 300 ευρώ, ενώ το μέγιστο ποσό επιδότησης ανά κατοικία φτάνει τα 36.000 ευρώ. Τα ποσοστά χρηματοδότησης αναμένεται να είναι ιδιαίτερα ελκυστικά:

Εως 80% επιδότηση για τις επιλέξιμες δαπάνες ανακαίνισης.
Εως 90% επιδότηση για ειδικές κατηγορίες δικαιούχων.
Οι δαπάνες ανακαίνισης πρέπει να αντιστοιχούν στο 60%-80% του συνολικού προϋπολογισμού.
Οι ενεργειακές παρεμβάσεις καλύπτουν το 20%-40% του κόστους.

Η επιδότηση προσαυξάνεται κατά 5% για ορεινές και νησιωτικές περιοχές, ενώ επιπλέον 5% προβλέπεται για τρίτεκνες, πολύτεκνες και οικογένειες με άτομα με αναπηρία, ανεβάζοντας το συνολικό ποσοστό χρηματοδότησης έως το 90%.

Υποχρεωτική αναβάθμιση

Βασική προϋπόθεση του προγράμματος αποτελεί η αναβάθμιση τουλάχιστον κατά μία ενεργειακή κατηγορία. Οι επιλέξιμες ενεργειακές παρεμβάσεις θα περιλαμβάνουν ενδεικτικά:

Αντικατάσταση παλαιών κουφωμάτων.
Αναβάθμιση συστημάτων θέρμανσης.
Εγκατάσταση ηλιακού θερμοσίφωνα.
Θερμομόνωση ταράτσας.
Τοποθέτηση τεντών.

Εκτός από τις ενεργειακές παρεμβάσεις, το πρόγραμμα καλύπτει πλήθος εργασιών γενικής ανακαίνισης, όπως υδραυλικές και ηλεκτρολογικές εργασίες, τοποθέτηση νέων πλακιδίων, επισκευές ή αλλαγή δαπέδων, καθώς και πλήρη ανακαίνιση κουζίνας και μπάνιου.

Δικαιούχοι

Δικαίωμα συμμετοχής θα έχουν κατοικίες που πληρούν τις εξής προϋποθέσεις:

Διαθέτουν οικοδομική άδεια έως τις 31 Δεκεμβρίου 1990.
Εχουν μέγιστη επιφάνεια 120 τετραγωνικά μέτρα.
Ανήκουν σε ιδιοκτήτες χωρίς ηλικιακό περιορισμό.
Επιτρέπεται η υποβολή αίτησης για περισσότερα του ενός ακίνητα.

Για πρώτη φορά στο ίδιο πρόγραμμα μπορούν να ενταχθούν τόσο κλειστά όσο και ανοιχτά ή ιδιοκατοικούμενα ακίνητα, γεγονός που διευρύνει σημαντικά τη βάση των δικαιούχων.

Τα εισοδηματικά κριτήρια θα είναι πιο ευέλικτα, δίνοντας τη δυνατότητα συμμετοχής σε περισσότερα νοικοκυριά σε σχέση με προηγούμενα προγράμματα.

Διπλή κατεύθυνση

Το νέο πρόγραμμα έχει διπλή κατεύθυνση. Από τη μία πλευρά στοχεύει στην ενίσχυση της προσφοράς κατοικιών, κυρίως μέσω της επαναφοράς χιλιάδων κλειστών διαμερισμάτων στην αγορά ενοικίασης, με υποχρέωση μίσθωσης για τουλάχιστον πέντε έτη. Από την άλλη, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ουσιαστική ενεργειακή και λειτουργική αναβάθμιση του παλαιού οικιστικού αποθέματος, μειώνοντας το ενεργειακό κόστος και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των πολιτών. Ιδιαίτερα για την Αθήνα, όπου η οικονομική κρίση και η καθίζηση της οικοδομικής δραστηριότητας έχουν περιορίσει δραστικά τη διαθεσιμότητα σύγχρονων κατοικιών, το πρόγραμμα αναμένεται να αποτελέσει κομβικό εργαλείο αποσυμπίεσης της στεγαστικής κρίσης.

Ευρωπαϊκό πρόγραμμα

Το επόμενο διάστημα αναμένεται να παρουσιάσει η Κομισιόν το πρώτο ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό σχέδιο για την προσιτή στέγαση. Το σχέδιο αυτό θα περιλαμβάνει ένα μείγμα μη δεσμευτικών πρωτοβουλιών και νομοθετικών προτάσεων, όπως ο νόμος για την ενίσχυση δημόσιων και συνεταιριστικών κατασκευών, καθώς και οι νέοι κανόνες για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Σύμφωνα με έκθεση της Ε.Ε., οι τιμές κατοικίας στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί άνω του 60% από το 2017, η προσφορά κοινωνικής κατοικίας είναι από τις χαμηλότερες στην Ε.Ε. και μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη βιώνουν έντονη πίεση από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις.

Το σχέδιο για κοινωνικές κατοικίες

Αποδέκτες της κυβερνητικής παρέμβασης είναι νέοι, δημόσιοι υπάλληλοι αλλά και το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων

Σάρκα και οστά αναμένεται να πάρει με την έλευση της νέας χρονιάς το νέο διευρυμένο πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας, που θα αφορά νέους, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, δημοσίους υπαλλήλους αλλά και το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων. Η κοινωνική στέγαση αναπτύσσεται σε τρεις παράλληλους άξονες: το γενικό πλαίσιο κοινωνικής στέγης που απευθύνεται σε ευάλωτες ομάδες, το ειδικό πρόγραμμα για δημοσίους υπαλλήλους που υπηρετούν στην επαρχία ή μακριά από τον τόπο μόνιμης κατοικίας τους, καθώς και το στοχευμένο οικιστικό πρόγραμμα για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Η ανάγκη για τέτοιες παρεμβάσεις προέκυψε από την έντονη στεγαστική πίεση των τελευταίων ετών, με τις τιμές των ενοικίων να αυξάνονται συνεχώς και τη διαθεσιμότητα κατοικιών να είναι περιορισμένη, ιδιαίτερα σε νησιά και τουριστικές περιοχές.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι που βρίσκονται σε υποχρεωτική μετακίνηση για τις ανάγκες της υπηρεσίας -εκπαιδευτικοί, στρατιωτικοί, γιατροί και άλλοι λειτουργοί- επωμίζονται δυσανάλογο βάρος. Σε πολλές περιοχές, τα διαθέσιμα ακίνητα είναι ελάχιστα και τα ενοίκια τόσο υψηλά ώστε απορροφούν σημαντικό μέρος του μηνιαίου εισοδήματός τους. Το πρόβλημα οδηγούσε συχνά σε πραγματική οικονομική ασφυξία και έθετε εμπόδια στη στελέχωση κρίσιμων δημόσιων δομών.

Σε αυτό το περιβάλλον σχεδιάζεται από την υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δόμνα Μιχαηλίδου, ειδικό πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας για δημοσίους υπαλλήλους, το οποίο θα υλοποιηθεί με πόρους του νέου ΕΣΠΑ από το 2026 και μετά. Το πρόγραμμα βασίζεται στην ανακαίνιση ακινήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης -κτίρια δήμων και περιφερειών που σήμερα παραμένουν κενά- ώστε να μετατραπούν σε κατοικίες για όσους υπηρετούν «εκτός έδρας».

Με τη διεύρυνση του προγράμματος «Ανακαινίζω-Νοικιάζω» και τη σύνδεσή του με τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, προβλέπεται η κάλυψη στεγαστικών αναγκών δημοσίων υπαλλήλων σε όλη τη χώρα. Οι διαθέσιμοι πόροι θα επιτρέπουν την αξιοποίηση ανενεργών ακινήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης για τη στέγαση εργαζομένων των τοπικών υπηρεσιών.

Η συζήτηση για την κοινωνική στέγαση αποκτά πλέον ευρωπαϊκό βάθος, με την ελληνική πλευρά να έχει ενεργή και αναγνωρίσιμη παρουσία. Στο πρόσφατο Συμβούλιο Υπουργών Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (EPSCO) στις Βρυξέλλες, το ενδιαφέρον για τα ελληνικά στεγαστικά εργαλεία ήταν έντονο, καθώς η Ελλάδα έχει αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικών που συνδέουν τη στέγαση με την κοινωνική συνοχή.

Κοινωνική αντιπαροχή

Παράλληλα, εξελίσσεται και το γενικό πρόγραμμα κοινωνικής αντιπαροχής, το οποίο αποτελεί κεντρικό άξονα της στεγαστικής στρατηγικής που σε πρώτο στάδιο θα στηρίξει 6.500 κατοικίες με στόχο να φτάσουν σε δεύτερο χρόνο τις 10.000. Αρχικά προβλέπεται η δημιουργία 2.500 κατοικιών κοινωνικής αντιπαροχής με κοινωνικό μίσθωμα σε ακίνητα που θα αξιοποιηθούν μέσω συνεργασίας Δημοσίου και ιδιωτών. Στο πρόγραμμα εντάσσονται επίσης ακίνητα του πρώην ΟΕΚ, στα οποία σχεδιάζεται η κατασκευή περίπου 4.000 νέων διαμερισμάτων, μεγάλο μέρος των οποίων θα επιστρέψει στο Δημόσιο για να διατεθεί σε νοικοκυριά με βάση κοινωνικά και εισοδηματικά κριτήρια.

Η προσπάθεια υλοποιείται μέσω συντονισμένης συνεργασίας των συναρμόδιων υπουργείων, με στόχο να μη μένει καμία δημόσια περιουσία ανενεργή. Το μοντέλο κοινωνικής αντιπαροχής προβλέπει ότι τουλάχιστον το 30% των νέων κατοικιών θα παραμείνει στο Δημόσιο και θα διατεθεί με κοινωνικό μίσθωμα χαμηλότερο από την αγορά. Τα υπόλοιπα διαμερίσματα θα διατεθούν στην αγορά, ενισχύοντας την προσφορά και συμβάλλοντας στη σταδιακή αποκλιμάκωση των τιμών.

Η επιλογή των ωφελούμενων θα γίνεται από τον ΟΠΕΚΑ, με έμφαση σε πολύτεκνες και μονογονεϊκές οικογένειες, νοικοκυριά με άτομα με αναπηρία και νέους. Η χαρτογράφηση των διαθέσιμων οικοπέδων έχει ολοκληρωθεί, με δέκα μεγάλες εκτάσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και τουριστικές περιοχές να αξιοποιούνται κατά προτεραιότητα. Οι πρώτες κατοικίες εκτιμάται ότι θα παραδοθούν το 2027.

Επιδότηση

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται το πρόγραμμα «Ανακαινίζω-Νοικιάζω», προϋπολογισμού 50 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Realnews, οι εγκεκριμένες αιτήσεις έχουν φτάσει τις 3.836 και η απορρόφηση το 61,87%.

Το πρόγραμμα επιδοτεί την ανακαίνιση κενών οικιών και διαμερισμάτων, με σκοπό τη διάθεσή τους στην αγορά προς εκμίσθωση ως κατοικιών. Η επιδότηση καλύπτει έως και το 60% των δαπανών, οι οποίες μπορούν να φτάσουν τα 13.500 ευρώ, με ανώτατο ποσό επιδότησης τα 8.100 ευρώ. Προβλέπεται επίσης προκαταβολή 50% επί του επιλέξιμου ποσού, ώστε οι ιδιοκτήτες να μπορούν να ξεκινήσουν άμεσα τις εργασίες. Οι επιλέξιμες δαπάνες αφορούν τόσο τα υλικά όσο και τις εργασίες ανακαίνισης ή επισκευής, επιτρέποντας τη γρήγορη επαναφορά ακινήτων που παρέμεναν επί χρόνια ανεκμετάλλευτα.

Ενστολοι

Σημαντικό σκέλος της συνολικής στεγαστικής πολιτικής αποτελεί και το οικιστικό πρόγραμμα για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, το οποίο προωθεί ο υπουργός Εθνικής Αμυνας, Νίκος Δένδιας. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα έργα που έχουν σχεδιαστεί ποτέ για το προσωπικό των Ε.Δ., με στόχο να αντιμετωπιστούν χρόνια προβλήματα στέγασης και να ενισχυθεί η παραμονή στελεχών σε ακριτικές περιοχές.

Το πρόγραμμα προβλέπει ότι μέχρι το 2040 ο συνολικός αριθμός κατοικιών θα φτάσει τις 17.487, συνδυάζοντας την κατασκευή νέων διαμερισμάτων και τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων κτιρίων. Η πρώτη φάση, που είναι ήδη σε εξέλιξη, περιλαμβάνει 702 διαμερίσματα σε 54 συγκροτήματα, σε πέντε πόλεις της Θράκης και σε 13 νησιά του Αιγαίου, με προϋπολογισμό 100 εκατ. ευρώ. Το 15% των νέων κατοικιών προορίζεται για εκπαιδευτικούς και γιατρούς της περιφέρειας, συμβάλλοντας στην ενίσχυση των τοπικών υπηρεσιών.

Το συνολικό σχέδιο υλοποιείται σε τρεις φάσεις:

2024-2030: 5.100 νέες κατοικίες και 2.520 ανακαινισμένες.
2031-2035: 2.623 νέες και 2.527 ανακαινισμένες.
2036-2040: 2.731 νέες κατοικίες.

Παράλληλα, προχωρά η κατασκευή νέων οικισμών στα στρατόπεδα Ζιάκα στη Θεσσαλονίκη και Χαϊδαρίου στην Αθήνα, όπου μέσα στα επόμενα δύο χρόνια προβλέπεται να ανεγερθούν 500 διαμερίσματα προσιτής στέγης, οργανωμένα ως μικρές σύγχρονες κοινότητες με βρεφονηπιακό σταθμό, πάρκο, καφέ και παιδική χαρά. Συνολικά, το νέο στεγαστικό πρόγραμμα του ΥΠΕΘΑ περιλαμβάνει 10.454 νέες και 7.030 ανακαινισμένες κατοικίες, με τις πρώτες 1.059 να παραδίδονται έως το τέλος του 2026, ενώ 49 έχουν ήδη ολοκληρωθεί στο Χαϊδάρι Αττικής. Πρόκειται για μια ευρεία, πολυεπίπεδη παρέμβαση που αναβαθμίζει ουσιαστικά το βιοτικό επίπεδο των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και ενισχύει την κοινωνική συνοχή σε ακριτικές περιοχές.

Αντίδοτο

Σε στρατηγικό επίπεδο, στόχος της κυβέρνησης είναι να υπάρξει σταδιακή δημιουργία ενός μόνιμου κοινωνικού αποθέματος κατοικιών, το οποίο θα ανανεώνεται και θα διευρύνεται με την πάροδο του χρόνου. Σε αντίθεση με παλαιά προγράμματα που είχαν περιορισμένο ορίζοντα, το νέο μοντέλο επιδιώκει διάρκεια και θεσμική συνέχεια. Η διατήρηση τουλάχιστον 30% των νέων κατοικιών υπό δημόσιο έλεγχο διαμορφώνει έναν σταθερό, μη εμπορικό πυλώνα, ικανό να λειτουργήσει ως αντιστάθμισμα στις διακυμάνσεις της αγοράς.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η σταδιακή είσοδος χιλιάδων ανακαινισμένων και νέων κατοικιών θα συμβάλει στη μείωση της στεγαστικής πίεσης, ιδίως σε περιοχές όπου η έλλειψη ακινήτων είναι χρόνια. Η ενίσχυση της προσφοράς, σε συνδυασμό με αυστηρά κοινωνικά κριτήρια, μπορεί να οδηγήσει σε πιο ισορροπημένη αγορά ενοικίων και να ανακουφίσει σημαντικά νοικοκυριά που έχουν επιβαρυνθεί δυσανάλογα τα τελευταία χρόνια. Εάν ο ρυθμός υλοποίησης διατηρηθεί, το νέο πλαίσιο θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη στεγαστική μεταρρύθμιση των τελευταίων δεκαετιών, με θετικές επιπτώσεις για την κοινωνική συνοχή, την περιφερειακή ανάπτυξη και τη λειτουργία κρίσιμων δημόσιων υπηρεσιών.