Χειμαρρώδης, με λόγο στέρεο και γάργαρο γέλιο, αυτή η εμβληματική ηθοποιός του αρχαίου δράματος σε κάνει να νιώθεις οικειότητα. Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, λίγο πριν πατήσει τη σκηνή του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου στις 25 και 26 Ιουλίου, μιλά στη Realnews για την παράσταση του Γιάννη Χουβαρδά «Οιδίπους, από το σκοτάδι στο φως», στην οποία υποδύεται τον Κρέοντα. Ξετυλίγει την ιδιαιτερότητα του ρόλου της, μοιράζεται πτυχές της παιδικής της ηλικίας στη Δόξα Διδυμοτείχου, ενώ αποκαλύπτει την αδυναμία που έχει στα ανίψια της, τα οποία φρόντιζε την περίοδο που ο αδελφός της ήταν οικονομικός μετανάστης στη Γερμανία.
Ο «Οιδίπους, από το σκοτάδι στο φως» είναι μια διαδοχή των δύο έργων του Σοφοκλή;
Δεν παρουσιάζονται ο «Οιδίπους Τύραννος» και ο «Οιδίπους επί Κολωνώ» το ένα μετά το άλλο, αλλά πρόκειται ουσιαστικά για ένα τρίτο έργο, μια διασκευή του Γιάννη Χουβαρδά, η οποία βασίζεται στα δύο έργα του Σοφοκλή. Η συνθήκη είναι ότι ο Οιδίποδας βρίσκεται σε μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο στο τέλος της ζωής του. Τη ζωή τη ζούμε αναγκαστικά προς τα εμπρός, αλλά την καταλαβαίνουμε μόνο αν τη δούμε προς τα πίσω. Οπότε και εδώ ξεκινάμε από μια συνθήκη που θυμίζει τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», όλα τα πρόσωπα της οικογένειάς του είμαστε δίπλα του σε αυτή τη στιγμή που η ταραγμένη του συνείδηση βρίσκεται πολύ κοντά σε κώμα, στον θάνατο και περιμένουμε την εξιλέωση, τον θάνατο και την ανάληψή του και μαζί και τη δική μας λύτρωση. Κάποια στιγμή αρχίζουν μέσα σε αυτή την ταραγμένη συνείδηση του Οιδίποδα να έρχονται εικόνες από το παρελθόν, από αυτά που συνέβησαν στον «Οιδίποδα Τύραννο», οπότε έχουμε μια συνεχή μετάβαση από το ένα έργο στο άλλο, οι σκηνές των δύο έργων μπλέκονται μεταξύ τους, μέχρι να φτάσουμε στην τελική κάθαρση που είναι η λύτρωση του Οιδίποδα και μαζί και των θεατών, ελπίζω. Γιατί όλοι καλούμαστε να ζήσουμε αυτή την πνευματική περιπέτεια και ο καθένας να αναλογιστεί τη δική του ζωή, όλο αυτό το ταξίδι της ύπαρξης: Γιατί συμβαίνουν αυτά που μας συμβαίνουν, γιατί ζούμε έτσι, γιατί υποφέρουμε. Τα πέντε πρόσωπα του χορού συγκροτούν μια παράξενη ομάδα από αφιερωμένα όντα, η οποία λειτουργεί σαν ένα παράλληλο σύμπαν και φροντίζουν όλα τα τελετουργικά, είναι οι φροντιστές ενός ιδιότυπου μυστηριακού νεκροταφείου, υπάλληλοι ενός γραφείου τελετών. Η μουσική του έργου είναι θρησκευτική, έρχεται μέσα από ένα εκκλησιαστικό όργανο, το οποίο παίζει ζωντανά επί σκηνής ο συνθέτης Αγγελος Τριανταφύλλου, που είναι και ένα από τα πέντε μέλη του χορού.
Ο Γιάννης Χουβαρδάς αναδεικνύει την τραγικότητα του Οιδίποδα.
Κατά τον Αριστοτέλη, ο «Οιδίπους Τύραννος» είναι η πιο τέλεια τραγωδία που μας έχει κληροδοτηθεί. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γιάννης Χουβαρδάς καταπιάνεται με τέτοιο εγχείρημα. Εδώ το υπερφυσικό είναι παρόν με διάφορες μορφές και στα δύο έργα, οποιαδήποτε αναζήτηση για βαθύτερο νόημα έχει μια σχέση με τον θεό, η οποία μπορεί να έχει διάφορες μορφές αγάπης ή μίσους, φόβου ή περιφρόνησης, να είναι θετική ή αρνητική και δεν υπάρχει χρόνος και χώρος. Ολα είναι ρευστά, γιατί συμβαίνουν μέσα στο όνειρο της συνείδησης του Οιδίποδα, όπου συνυπάρχουν πολλοί τόποι και χρόνοι. Αλλά και τα πρόσωπα συγχέονται μεταξύ τους, γι’ αυτό και οι περισσότεροι ηθοποιοί εμφανίζονται σε δύο ρόλους, χωρίς να είναι διακριτά τα όρια του ενός ρόλου από τον άλλον. Η Στεφανία Γουλιώτη υποδύεται ταυτόχρονα την Ιοκάστη και τον Θησέα, η Αντιγόνη μεταμορφώνεται στον Τειρεσία, η Ισμήνη είναι και ο εξάγγελος που αναγγέλλει την αυτοκτονία διά απαγχονισμού της Ιοκάστης, την αυτοτύφλωση του Οιδίποδα. Υπάρχει και ένας άλλος ρόλος, του αρχαιοφύλακα, που ερμηνεύει ο Νίκος Χατζόπουλος, ένα πρόσωπο επινοημένο από τον Χουβαρδά, που παίρνει διάφορες μορφές σε αυτό το ονειρικό ταξίδι. Αυτό που ζητάμε από τον θεατή είναι να μην κάθεται εκείνη την ώρα να ψάχνει σε ποιο έργο βρισκόμαστε και τι είναι αυτό το πρόσωπο, αλλά να αφεθεί σε αυτή την ποιητική φιλοσοφική νοηματική του έργου και να κάνει μαζί μας το ψυχικό ταξίδι, απολαμβάνοντας το κείμενο, το οποίο είναι μεστό νοημάτων και συνδυάζει την αστυνομική διάσταση της αναζήτησης της ταυτότητας που έχει ο «Οιδίπους Τύραννος» με το λυρικό, θρησκευτικό κομμάτι του «Οιδίποδα επί Κολωνώ».
Εσείς πιστεύετε στο θείο;
Είναι τόσο παράξενη και πολυδιάστατη η ζωή μας. Εχω περάσει προσωπικά από πολλά στάδια, της απόλυτης πίστης στην παιδική μου ηλικία, των ερωτημάτων κατά την εφηβεία και τα νεανικά μου χρόνια, προσπάθησα και εγώ να εξηγήσω τον κόσμο μέσα από την επιστημονική απόδειξη, όμως θεωρώ ότι όλα τα μυστήρια της ζωής και του θανάτου είναι πολύ μακριά από την αντιληπτική μας ικανότητα. Η στάση μου απέναντι στα μεγαλειώδη ερωτήματα είναι ακριβώς μια αίσθηση ότι δεν γνωρίζω τίποτα. Αφήνω όχι ένα, πολλά παράθυρα στο άγνωστο, γιατί θεωρώ ότι οι πέντε αισθήσεις και ο νους μας είναι πεπερασμένα. Ως θνητό ον, και εγώ έχω την ανάγκη να πιστεύω ότι όλα αυτά έχουν έναν βαθύτερο σκοπό που είναι πέρα από την κατανόησή μας. Η θητεία μας στην αγάπη, η ένωσή μας με το θείο, κάποιο στόχο έχουν όλα αυτά. Είναι τόσο έντονη η αίσθηση της ματαιότητας, που έχω την ανάγκη να υπάρχει μια πνευματική μεταφυσική εξήγηση.
Πώς είναι να υποδύεστε έναν άνδρα;
Κατ’ αρχάς, θέλω να πω ότι συμβαίνει και σε άλλους ρόλους, όπως της Στεφανίας Γουλιώτη που υποδύεται και τον Θησέα, γιατί η παράστασή μας είναι πάνω από φύλα και ηλικίες. Εγώ δεν ερμηνεύω έναν άνδρα, αλλά παίζω μια γυναίκα, η οποία μεταμορφώνεται σε άνδρα. Η σκηνοθετική έμπνευση αντλείται από το έθιμο των ορκισμένων παρθένων της Αλβανίας, που έχουν το όνομα Μπουρνέσα. Αυτές οι γυναίκες έπρεπε να δώσουν όρκο, όταν πέθαινε ο αρχηγός του σπιτιού, ότι θα μείνουν παρθένες, δεν θα παντρευτούν, θα απαρνηθούν τη γυναικεία τους φύση και θα δουλέψουν για να βοηθήσουν την οικογένεια να επιβιώσει. Στις ημέρες μας στην Αλβανία γίνονται κινητοποιήσεις και τείνει να εκλείψει, γιατί οι νεότερες γυναίκες αρνούνται να μπουν σε αυτή τη συνθήκη – είναι τρομακτικό να απαρνείσαι τη γυναικεία σου φύση, τη μητρότητα, τον έρωτα, για να έχεις δικαίωμα να ζήσεις τη ζωή ενός άνδρα. Είναι τρομερό. Ναι μεν θεωρούταν τότε ότι είναι μια απόδοση προνομίων, αλλά επί της ουσίας είναι αδιανόητο μια γυναίκα να έχει δικαίωμα στη ζωή μόνο όταν πρέπει να ζήσει το υπόλοιπο της ζωής της ως άνδρας. Αυτό και μόνο τα λέει όλα για τη διάκριση των δύο φύλων. Στις δυτικές κοινωνίες γυναίκες οι οποίες βρίσκονται σε κέντρα εξουσίας, είτε στην πολιτική, είτε στο επιχειρείν, είτε στην παιδεία, για να τις πάρουν στα σοβαρά υιοθετούν ανδρικές συμπεριφορές. Για να καταφέρουν να επιβιώσουν μέσα σε ένα σύστημα που διατείνεται ότι στηρίζει την ισοτιμία. Ουσιαστικά ακόμα έχουμε πάρα πολύ δρόμο για την ισότητα και το βλέπουμε παντού: από την ανισότητα στις αμοιβές, τις σεξιστικές συμπεριφορές, τα ειρωνικά σχόλια απέναντι στις γυναίκες στα social media, την έμφυλη βία. Ετσι είναι αυτή η γυναίκα-Κρέων, έχει υιοθετήσει τέτοιες συμπεριφορές στη στάση της, στο περπάτημά της, έχει καταπολεμήσει τα θηλυκά της στοιχεία και εμφανίζει αυτή την ανδρική σκληρότητα, την έχει υιοθετήσει στη συμπεριφορά της.
Στο θέατρο υπάρχει ηλικιακός ρατσισμός;
Πιστεύω ότι ηλικιακός ρατσισμός υπάρχει γενικότερα στην κοινωνία μας. Το έχουμε δει και στην πολιτική, πώς έβγαιναν οι συνταξιούχοι στο Σύνταγμα, πώς τους αντιμετώπισαν η πολιτεία και η Αστυνομία, καταβρέχοντάς τους. Αυτό και μόνο δείχνει την αντίληψη του κράτους απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, αυτοί που δεν είναι πια χρήσιμοι στην οικονομική μηχανή, είναι βάρος, πρέπει να απαλειφθούν. Ο Χίτλερ τους εξόντωνε. Αυτή είναι μια καθαρά φασιστική νοοτροπία. Αυτό είναι διάχυτο και στην κοινωνία, μια επιχείρηση δεν θα πάρει έναν μεγαλύτερο άνθρωπο, γιατί σκέφτεται ότι δεν θα είναι αποδοτικός. Υπάρχει μια λατρεία της νεότητας και αυτό είναι κρίμα, γιατί έναν ώριμο άνθρωπο, ο οποίος έχει κατασταλάξει μέσα του σε πείρα και σοφία, είναι κρίμα η κοινωνία να τον βάζει στο περιθώριο και, αντί να τον φροντίζει με ευγνωμοσύνη, να τον τιμωρεί επειδή τόλμησε να γεράσει. Απέναντι στη γυναίκα σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό. Εκεί ο «ασθενής» έχει δύο χαρακτηριστικά αδυναμίας, και της ηλικίας και του φύλου. Αυτό είναι πάρα πολύ θλιβερό και πρέπει να αλλάξει.
Είστε μια εντυπωσιακή γυναίκα. Εχετε ρουτίνα ομορφιάς;
Ευχαριστώ πολύ, αλλά δεν είχα υιοθετήσει ποτέ για εμένα αυτή την αντίληψη. Εκείνο που με απασχολεί σε αυτό το υπαρξιακό ταξίδι είναι να διατηρώ τη σωματική και την ψυχική μου υγεία, πέρα από το πρόβλημα της εξωτερικής εμφάνισης. Θέλω να είμαι υγιής πάνω από όλα, δημιουργική, ενεργή, οπότε για να το καταφέρω αυτό πρέπει να διαχειριστώ την καθημερινότητά μου. Προσέχω τη διατροφή μου, τρώω πολλά φρούτα, λαχανικά, πολύ λίγο κόκκινο κρέας, γυμνάζομαι, δεν καπνίζω. Δεν κάπνιζα ποτέ, παρά μόνο σε ρόλους. Σε μία από τις πρώτες μου ταινίες, το «Πέρασμα» της Βασιλικής Ηλιοπούλου, όταν η σκηνοθέτις μου είχε πει ότι έκοψε όλα τα γκρο πλαν, γιατί φαινόταν ότι κάπνιζα ψεύτικα, στενοχωρήθηκα τόσο πολύ που υποσχέθηκα στον εαυτό μου, σαν καλή μαθήτρια, ότι στον επόμενο ρόλο θα είμαι πειστική. Αλλά στη ζωή μου δίνω μάχη με φίλους που καπνίζουν, τους εκλιπαρώ να σταματήσουν το έγκλημα κατά του εαυτού τους. Πίνω πολύ νερό, κάνω ό,τι μπορεί κανείς για να διατηρήσει τη σωματική του υγεία. Και από εκεί και πέρα πρέπει να είμαστε δημιουργικοί, να αγαπάμε, να έχουμε δίπλα μας καλούς ανθρώπους, να είμαστε μακριά από τοξικότητες, να έχουμε στόχο στη ζωή.
Εχετε μεγαλώσει στη Δόξα Διδυμοτείχου. Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας;
Είχα την ευλογία να ζήσω μια πολύ όμορφη παιδική ηλικία, μέσα στη φύση, όπου ζούσα καθημερινά τις αλλαγές των εποχών. Και δεν είναι εξιδανικευμένα, γιατί συχνά την έχουμε αυτή την τάση, ακουμπούσε μια βιωμένη αλήθεια. Ημουν ένα ευτυχισμένο παιδί, γιατί βίωσα μεγάλη αγάπη στην οικογένειά μου και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Σίγουρα θα υπήρχαν προβλήματα, αλλά αυτά τα πράγματα δεν είναι συνήθως φανερά.
Επισκέπτεστε την ιδιαίτερη πατρίδα σας;
Ναι. Κατ’ αρχάς ο αδελφός μου ζει πλέον μόνιμα στο χωριό, στο πατρικό μας σπίτι. Ηταν για χρόνια μετανάστης στη Γερμανία και, τώρα πια που επέστρεψε στην Ελλάδα, προτίμησε να ζήσει εκεί με τη σύζυγό του.
Πώς και δεν ακολουθήσατε τον αδελφό σας στη Γερμανία;
Εκείνος είχε φύγει, γιατί ήταν στη Γερμανία ο αδελφός του πατέρα μας. Είχα ζήσει τη συνθήκη που ερχόταν ο ταχυδρόμος στην πλατεία του χωριού, μία ή δύο φορές την εβδομάδα, και μας έφερνε γράμμα από τη Γερμανία, από τον θείο, που πολλές φορές απευθυνόταν προσωπικά σε εμάς και είχε μέσα 5-10 μάρκα τη δεκαετία του ’60. Ο αδελφός μου, όταν τελείωσε το στρατιωτικό του και είχε ήδη παντρευτεί, αποφάσισε να φύγει με τη γυναίκα του. Με τον αδελφό μου έχουμε εννέα χρόνια διαφορά. Εγώ ήθελα να σπουδάσω, πέρασα στο Πολυτεχνείο στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών και φοιτούσα εκεί παράλληλα με τη δραματική σχολή. Παράτησα μετά το Πολυτεχνείο για να αφιερωθώ στο θέατρο και σε όλη αυτή τη διαδικασία ποτέ δεν μου πέρασε από το μυαλό να φύγω από τη χώρα.
Και όσο ήταν στη Γερμανία εσείς μαζί με τη μητέρα σας μεγαλώνατε τα παιδιά του;
Ναι, ένα αγόρι και ένα κορίτσι με διαφορά πέντε ετών. Την ευθύνη την είχε η μητέρα μου, ήμουν και εγώ παιδί ακόμα, στα 15, απλώς ήμουν από δίπλα και αυτό που απολάμβανα περισσότερο ήταν η χαρά του να έχω στο σπίτι ένα μωρό και ένα παιδί αργότερα. Ανακάλυπτα ξανά τον κόσμο στα χρόνια της εφηβείας μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Ηταν μια σπουδαία εμπειρία.
Εχετε αδυναμία στα ανίψια σας;
Ναι, πολλή και μεγάλη αγάπη. Μάλιστα ο ένας έχει και μια κορούλα 11 ετών, με την οποία έχουμε μια πολύ όμορφη σχέση. Νομίζω κιόλας ότι θα έρθει στην Επίδαυρο για πρώτη φορά να με δει.
Τι ενέργεια σας δίνει το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου;
Δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια. Εμείς έχουμε το προνόμιο της συνδιαλλαγής με αυτές τις πέτρες κατά τη διάρκεια των προβών. Υπάρχει και μια άλλου τύπου μυσταγωγία, δεν διαταράσσεται η σχέση που έχει κανείς με τον χώρο. Εχει κάτι βαθιά ποιητικό, αισθάνεσαι σαν να συνομιλείς με τον Θεό, με τον χρόνο.
Φωτογραφίες σας από συμμετοχές σας σε τραγωδίες έχουν μπει στα σχολικά βιβλία.
Είναι τιμή μου, είναι χαρά μεγάλη! Κατάγομαι από μια φτωχή αγροτική οικογένεια, μεγάλωσα στο χωριό, γνώρισα τη φτώχεια, είχα πάντα σωστούς δασκάλους που με έβαλαν σε μια ηθική στάση απέναντι στη ζωή. Ποτέ δεν επέτρεψα στον εαυτό μου να πάρουν τα μυαλά μου αέρα. Δεν θεωρώ ότι επειδή κάποιος κάνει αυτή τη δουλειά είναι και κάτι σπουδαίο. Κάθε γυναίκα που μεγαλώνει τα παιδιά της είναι αξιοθαύμαστη.
Τηλεοπτικά θα σας δούμε στη σειρά-υπερπαραγωγή της ΕΡΤ «Η μεγάλη Χίμαιρα»…
Οπως καταλαβαίνετε, έχω δεχτεί πολλές προτάσεις για να συμμετάσχω σε καθημερινές σειρές. Μόνιμη απάντησή μου είναι «όχι», γιατί πάντα ψάχνω το καλύτερο, εκείνη την παραγωγή που θα έχει όλα τα εχέγγυα να είναι πιο κοντά στον κινηματογράφο. Να έχει ένα πολύ δυνατό σενάριο και να μπορεί να προσφέρει στο κοινό υλικό για σκέψη. Οπότε ήταν τεράστια χαρά όταν δέχτηκα την πρόταση για τη «Μεγάλη Χίμαιρα». Κατά κάποιον τρόπο έκλεισε ένας ανοιχτός λογαριασμός, γιατί πριν από καιρό ο Κώστας Κουτσομύτης μού είχε μιλήσει γι’ αυτή τη σειρά. Ηξερα ότι τα τελευταία χρόνια συζητιόταν έντονα να γίνει, αλλά είχε ναυαγήσει λόγω του τεράστιου κόστους και, όταν πια επιτέλους κατάλαβα ότι το όνειρο γίνεται πραγματικότητα, είχα την τιμή να είμαι στο καστ. Ο Βαρδής Μαρινάκης έχει μια πολύ ιδιαίτερη ματιά και η συνεργασία μας ήταν άψογη. Συνεργάζομαι με τρία ταλαντούχα νέα παιδιά, την Ελληνοϊταλίδα Φωτεινή Πελούζο, που είμαι σίγουρη ότι θα κάνει αίσθηση, αλλά και τα δύο ταλαντούχα αγόρια που παίζουν τους δύο γιους μου, τον Ανδρέα Κωνσταντίνου και τον Δημήτρη Κίτσο. Παρακολουθώ πάντα τα νέα παιδιά, πώς παίζουν, την απλότητά τους, τον αυθορμητισμό τους. Οι παλιές γενιές ήμασταν πιο προσεκτικές στο χτίσιμο του ρόλου, αλλά αυτή η αμεσότητα που έχει η νέα γενιά της απλότητας είναι για εμένα απόλαυση. Ηταν πρόκληση να ερμηνεύσω τη Ρεϊζένα, μια σύζυγο καπετάνιου, που ζει σε μια κλειστή συντηρητική κοινωνία όπου το τι θα πει ο κόσμος είναι πάρα πολύ σημαντικό. Και έρχεται στη ζωή της αυτό το τρομερό γεγονός: οι δύο γιοι της να ερωτευτούν την ίδια γυναίκα και μάλιστα μια ξένη.
