Για πρώτη φορά στα χρονικά, επιστήμονες κατέγραψαν ένα ζευγάρι όρκες να εμπλέκεται σε μία στοργική επαφή στόμα με στόμα στην άγρια φύση, ένα φαινόμενο που μέχρι σήμερα είχε παρατηρηθεί ελάχιστες φορές και αποκλειστικά σε συνθήκες αιχμαλωσίας.

Το εντυπωσιακό στιγμιότυπο κατεγράφη τον Οκτώβριο του 2024 στα φιορδ Kvænangen στη βόρεια Νορβηγία, σε απόσταση περίπου 110 χλμ. από το Tromsø, από ομάδα πολιτών-επιστημόνων κατά τη διάρκεια μιας καταδυτικής αποστολής παρατήρησης φαλαινών. Οι εικόνες, που συνοδεύονται από σχετική μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 11 Ιουνίου στο περιοδικό Oceans, δείχνουν δύο όρκες (Orcinus orca) να ακουμπούν τρυφερά τις γλώσσες τους, σε μια συμπεριφορά που περιγράφεται ως φιλί.

Η αλληλεπίδραση διήρκεσε λιγότερο από δύο λεπτά και περιλάμβανε τρεις διαδοχικές περιπτώσεις ήπιας επαφής στόμα με στόμα, πριν οι δύο φάλαινες απομακρυνθούν η μία από την άλλη. Όπως αναφέρουν οι ερευνητές, η επαφή αυτή θυμίζει έντονα ανάλογες μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς που έχουν παρατηρηθεί σε άλλα κοινωνικά ζώα, όπως οι πίθηκοι, οι οποίοι φιλούνται ως ένδειξη εμπιστοσύνης, ή τα σκυλιά και οι λύκοι, όπου το γλείψιμο του στόματος υποδηλώνει σεβασμό και ιεραρχική υποταγή.

Η συμπεριφορά «γλείψιμο-της-γλώσσας», όπως χαρακτηρίζεται στη μελέτη, έχει καταγραφεί στο παρελθόν μόνο δύο φορές σε αιχμαλωσία: για πρώτη φορά το 1978, και εκ νέου το 2013 στο Loro Parque, ένα ζωολογικό πάρκο στην Τενερίφη της Ισπανίας όπου διατηρούνται τρεις όρκες σε αιχμαλωσία. Όμως, ακόμα και σε αυτές τις συνθήκες, το φαινόμενο είναι εξαιρετικά σπάνιο, με τους φροντιστές να επιβεβαιώνουν ότι οι όρκες μπορεί να το εκδηλώσουν για κάποιο διάστημα και μετά να μην το επαναλάβουν για χρόνια.

Ο Javier Almunia, ερευνητής θαλάσσιων θηλαστικών και συν-συγγραφέας της μελέτης, εξηγεί: «Η συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι εξαιρετικά σπάνια. Ενώ είναι γνωστή στους φροντιστές σε διάφορα πάρκα, η εμφάνισή της είναι τόσο σποραδική που δεν μπορεί να μελετηθεί με ευκολία».

Οι ερευνητές συγκρίνουν το φαινόμενο με ανάλογες συμπεριφορές που έχουν παρατηρηθεί στις λευκές φάλαινες (belugas), οι οποίες επίσης αγγίζουν συχνά το στόμα μεταξύ τους. Δεδομένων των ανατομικών περιορισμών των κητωδών, τα άκρα τους έχουν εξελιχθεί για τη θαλάσσια ζωή, η στοματική επαφή ενδέχεται να λειτουργεί ως μέσο κοινωνικής επικοινωνίας, παρόμοιο με το άγγιγμα ή την αγκαλιά στα χερσαία θηλαστικά.

«Πιστεύουμε ότι η συμπεριφορά αυτή εξυπηρετεί συνδετικούς σκοπούς και ίσως συμβάλλει στην ενίσχυση κοινωνικών δεσμών ή και στη συμφιλίωση, αντίστοιχα με το καλλωπιστικό γλείψιμο ή τις χειρονομίες συμφιλίωσης σε άλλα κοινωνικά είδη», πρόσθεσε ο Almunia.

Ωστόσο, δεν συμμερίζονται όλοι οι επιστήμονες πλήρως αυτή την ερμηνεία. Ο Luke Rendall, ειδικός σε θαλάσσια θηλαστικά από το Πανεπιστήμιο St. Andrews στη Σκωτία, επισημαίνει ότι χωρίς περισσότερα δεδομένα από παρατηρήσεις στη φύση, οποιαδήποτε εξήγηση παραμένει εικασία. «Μπορεί να είναι μια εκδήλωση στοργής, μπορεί να σχετίζεται με τροφή ή να εξυπηρετεί κάποιον καθαριστικό ρόλο. Δεν μπορούμε να ξέρουμε χωρίς συστηματική ανάλυση της κοινωνικής δομής των πληθυσμών στην άγρια φύση», δήλωσε.

Επιπλέον, ο Rendall εμφανίζεται επικριτικός ως προς το γεγονός ότι η μελέτη επιχειρεί να αποδώσει επιστημονική αξία στη συμπεριφορά των όρκων σε αιχμαλωσία, επιχειρώντας να τη συσχετίσει με τη φυσική συμπεριφορά. «Οι συνθήκες αιχμαλωσίας είναι τεχνητές και δεν αντικατοπτρίζουν την κοινωνική λειτουργία των ζώων στην εξέλιξή τους. Μια και μόνο παρατήρηση δεν αρκεί για συμπεράσματα, ειδικά όταν δεν υπάρχει ποσοτικοποίηση των παρατηρήσεων», υπογραμμίζει.

Παρά τις επιφυλάξεις, η καταγραφή της γλωσσικής επαφής σε άγριες όρκες ανοίγει νέα ερωτήματα σχετικά με την κοινωνική τους συμπεριφορά. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι παρόμοιες τάσεις-παιχνίδια, όπως η τοποθέτηση νεκρών ψαριών στο κεφάλι σαν καπέλα που έχει παρατηρηθεί σε άλλους πληθυσμούς  δείχνουν ότι οι όρκες είναι ιδιαίτερα ευρηματικά και κοινωνικά ζώα.

Το γεγονός ότι η εν λόγω συμπεριφορά εμφανίστηκε σε έναν πληθυσμό γενετικά διαφορετικό από αυτούς της αιχμαλωσίας, ενισχύει την άποψη πως πρόκειται για φυσική εκδήλωση και όχι επίδραση της συνύπαρξης με τον άνθρωπο.